احسان پناه‌بر
پس از پاسخ بی‌سابقه ایران به حمله تروریستی اسرايیل به کنسولگری ایران در دمشق که منجر به شهادت رسیدن هفت فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد، کابینه جنگی تل‌آویو مدعی است که باید به پاسخ ایران واکنش نشان دهد. در همین راستا یکی از مقامات اسرايیلی آگاه از بحث‌ها در گفت‌وگو با الجزیره مدعی شد که تل‌آویو چندین گزینه ادعایی از دیپلماسی گرفته تا حمله نظامی قریب‌الوقوع را در نظر گرفته است، این مقام آگاه جزییات بیشتری ارائه نکرد. از سوی دیگر هنوز هیچ بیانیه ادعایی علنی فوری از سوی وزیران یا نخست‌وزیر کابینه اسرايیل ارائه نشده است. کابینه جنگی اسرايیل روز دوشنبه برای بررسی پاسخ‌های احتمالی به حمله موشکی و پهپادی ایران تشکیل جلسه داد، آن‌هم در شرایطی که ایالات‌متحده، بریتانیا و سایر متحدان شدیدا از اسرايیل خواستند خویشتنداری نشان دهد و به دنبال کاهش تنش در منطقه هستند. این در حالی است که برخی از اعضای راست افراطی کابینه بنیامین نتانیاهو خواستار انتقام‌جویی «سریع و قاطع» هستند؛ گزاره‌ای که هراس غرب را به دنبال داشته، چراکه می‌تواند زمینه‌ساز رویارویی تمام عیار شود.
در حالی که کابینه جنگی اسرايیل در حال بررسی گزینه های ادعایی است، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، مجددا به اسرايیل هشدار داد که «اگر اسرايیل دست به هر ماجراجویی بزند، پاسخ بعدی ایران قاطع، فوری و گسترده خواهد بود.» به گزارش ایرنا، امیر عبداللهیان گفت: «باز هم تاکید می‌کنم که ما به دنبال افزایش تنش در منطقه نیستیم». او افزود که اگر از پایگاه‌های امریکایی در منطقه برای حمله استفاده شود، ایران «چاره‌ای» جز هدف قرار دادن آن پایگاه‌ها نخواهد داشت. امیر عبداللهیان روز دوشنبه در بحبوحه تلاش‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از حملات نظامی بیشتر با همتای انگلیسی خود، دیوید کامرون، نیز گفت‌وگو کرد. در همین راستا گروهی از منابع آگاه مدعی شدند که ایران از طریق مصر برای اسرايیل پیام هشدار مهم و بی‌سابقه‌ای را ارسال کرد.به ادعای این گروه محتوای پیام تهران، پاسخ ایران به هرگونه ماجراجویی جدید اسرايیل است.
همزمان، ابراهیم ريیسی، ريیس جمهوری ایران با تاکید بر ضرورت اتخاذ اقدامات بازدارنده در برابر تداوم جنایات رژیم اسرايیل در غزه به ویژه از سوی کشورهای اسلامی، حمایت‌های کورکورانه برخی کشورهای غربی از این بازیگر را زمینه‌ساز تنش‌زایی در منطقه دانست و تصریح کرد: کوچک‌ترین اقدام علیه منافع ایران قطعا با پاسخی سهمگین، گسترده و دردناک علیه همه عاملان آن مواجه خواهد شد. ريیسی در پاسخ به تماس تلفنی شیخ «تمیم بن حمد آل ثانی» با اشاره به تحولات اخیر منطقه مهم‌ترین موضوع حال حاضر منطقه و حتی جهان را تداوم نسل‌کشی بی‌رحمانه فلسطینیان غزه و ضرورت تلاش موثر برای متوقف کردن جنایات اسرايیل دانست.
فعل و انفعال های دیپلماتیک ایران در حالی انجام می‌شود که متحدان اروپایی اسرايیل به دنبال فرافکنی هستند هرچند تلاش دارند تا مانع از تشدید تنش شوند. ریشی سوناک، نخست‌وزیر بریتانیا، در اظهاراتی مداخله‌جویانه پاسخ ایران را «تشدید بی پروا و خطرناک» توصیف کرد. سوناک در گفت‌وگو با قانونگذاران بریتانیایی ادعا کرد: در مواجهه با چنین تهدیدهایی، «اسرايیل از حمایت کامل ما برخوردار است.» اما افزود که بریتانیا با متحدان خود برای کاهش تنش همکاری می کند، نکته ای که کامرون نیز بر آن تاکید کرد و مدعی شد که بریتانیا دوست اسرايیل است و این بازیگر را به خویشتنداری دعوت کرد. کامرون در برنامه تلویزیونی «صبح بخیر بریتانیا» گفت باید اطمینان حاصل شود که این تحولات بر روند تبادل اسرا تاثیری نگذارد. آنالنا بائربوک، وزیر خارجه آلمان نیز در کنفرانسی مطبوعاتی در روز دوشنبه در پاسخ به این پرسش که آیا اسرايیل حق پاسخ ادعایی متقابل را دارد، در اظهارنظری جانبدارانه مدعی شد که «حق دفاع از خود به معنای جلوگیری از حمله است.»
در همین راستا خبرگزاری سی‌ان‌ان با انتشار گزارشی مدعی است که وزیر دفاع امریکا و همتای اسرايیلی اش درباره پیامدهای ادعایی پاسخ ایران گفت‌وگو کردند.به ادعای این خبرگزاری لوید آستین، در جریان این گفت‌وگوی ادعایی بر هدف استراتژیک واشنگتن یعنی ثبات منطقه‌ای تاکید کرد. به ادعای یک مقام امریکایی، آستین قبلا از گالانت خواسته بود تا پیش از هرگونه پاسخ احتمالی به حمله ایران، ایالات‌متحده را مطلع کند.
پیش‌تر هرزی هالوی، ريیس ستاد ارتش اسرايیل، روز دوشنبه در اظهاراتی تلویزیونی در جریان بازدید از پایگاه هوایی نواتیم اسرايیل که از اهداف موشکی ایران نیز بود، خطاب به سربازان اسرايیلی مدعی شد: «ما در حال سنجیدن گام‌های خود هستیم. باید به پرتاب این همه موشک، موشک کروز و هواپیماهای بدون سرنشین به سمت سرزمین‌های اشغالی پاسخ داده شود.» این در حالی است که ناظران مدعی اندکه نتانیاهو با یک محاسبه پیچیده روبه‌رو است: اینکه چگونه به ایران پاسخ دهد تا ضعف و شکست این بازیگر به چشم نیاید، این در حالی است که «بی‌بی» تلاش دارد به شکاف‌های ایجاد میان خود و دولت بایدن پایان داده و از حمایت بی قید و شرط واشنگتن در ماجراجویی‌های خود برخوردار شود. کشورهای غربی، به ویژه ایالات‌متحده، بریتانیا و فرانسه، در اقدامی جانبدارانه، پاسخ نظامی ایران را محکوم کردند اما در عمل تلاش دارند تا با تحت فشار قرار دادن اسرايیل هرگونه ماجراجویی این بازیگر را متوقف کنند. بایدن روز دوشنبه در اظهارنظری ادعایی از رهگیری موفقیت‌آمیز برخی از موشک‌های ایران ستایش کرد و در اولین حضور علنی خود پس از حملات، در دفتر بیضی شکل؛ جایی که میزبان محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق بود، مدعی شد: «ایالات‌متحده به امنیت اسرايیل متعهد است» و به دنبال توافقی است تا با توسل بدان جنگ در غزه متوقف شده، گروگان‌ها آزاد شوند و از «گسترش مناقشه فراتر از آنچه که قبلا جریان داشته است» جلوگیری گردد.
متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه امریکا، روز دوشنبه مدعی شد که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه، با مقامات بریتانیا، مصر، آلمان، اردن، عربستان سعودی و ترکیه برای کاهش تنش‌ها رایزنی کرده است. میلر در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت «ما همچنان برای همه روشن می‌کنیم که به دنبال راه هایی برای تنش‌زدایی هستیم، ما نمی‌خواهیم شاهد تشدید بیشتر یا جنگ منطقه‌ای گسترده‌تر باشیم.» با این حال، او مدعی شد: «اسرايیل مستقلانه عمل می کند. آنها باید خودشان تصمیم بگیرند که چگونه از خودشان دفاع کنند.» این مواضع درحالی رسانه‌ای شد که اکسیوس به نقل از مقام‌های امریکایی مدعی شده است که وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده درصدد است تا دور تازه ای از تحریم‌های ادعایی را علیه ایران تعریف کند.
گمانه‌زنی واشنگتن
درباره پاسخ ادعایی تل‌آویو
مقامات امریکایی مدعی شدند که واشنگتن انتظار دارد پاسخ احتمالی رژیم اسرايیل به عملیات «ایران علیه اراضی اشغالی، محدود و شامل اهدافی در خارج از ایران باشد. در همین راستا ان بی سی با انتشار گزارشی مدعی شد که ایالات‌متحده براساس ارزیابی مکالمات مقامات این کشور و رژیم اسرايیل پیش از عملیات ایران، انتظار دارد که پاسخ احتمالی و ادعایی تل‌آویو محدود باشد. ان‌بی‌سی در این گزارش ادعایی به نقل از چهار مقام امریکایی مدعی شده که مقامات این کشور انتظار دارند که گستره پاسخ اسرايیل به عملیات روز شنبه ایران به اهدافی در اراضی اشغالی، محدود و احتمالا شامل حمله ادعایی علیه نیروهای نظامی و «اعضای محور مقاومت حامی تهران» در خارج از ایران باشد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در پاسخ به حمله تروریستی اسرايیل به کنسولگری مان در دمشق قبل از ساعت ۳ بامداد یکشنبه، 300 پهپاد و موشک‌های بالستیک را به آسمان سرزمین‌های اشغالی پرتاب کرد. بخشی از موشک‌ها از این سپر دفاعی عبور کرده و به اهداف مورد نظر برخورد کردند. هدف موشک‌های سپاه، پایگاه‌های ارتش رژیم اسرايیل در نقب در جنوب سرزمین‌های اشغالی بود.ایران از پاسخ موشکی و پهپادی مشروع و قانونی خود در اسرايیل اهداف متعددی را دنبال می‌کرد که از جمله آنها - و شاید یکی از مهم‌ترین‌شان - ضربه به پایگاه هوایی نواتیم در جنوب سرزمین‌های اشغالی بود. پایگاهی در منطقه صحرای نقب و در نزدیکی شهر بئر السبع که با برخورداری از یک باند پرواز ۳۴۰۰ متری، آشیانه و پایگاه اصلی جنگنده‌های ۳۵ - F رژیم اسرايیل است. در ادامه گزارش ادعایی ان‌بی‌سی آمده است: مقامات امریکایی می‌گویند با آمادگی اسراییل برای پاسخ به حمله احتمالی ایران، مقامات اسراییلی درباره گزینه‌هایی که برای پاسخ احتمالی در نظر داشتند، به مقامات امریکایی توضیحاتی ارائه کرده‌اند. این گروه ادعا می کنند که درباره تصمیم نهایی رژیم اسرايیل و چگونگی آن توضیحی به آنها داده نشده و ممکن است گزینه‌ها پس از حمله شامگاه شنبه ایران تغییر یافته باشند. آنها همچنین ادعا کردند که مشخص نیست پاسخ این رژیم چه زمانی خواهد بود اما هر لحظه ممکن است اتفاق بیفتد.در همین راستا سه مقام امریکایی مدعی شدند که گزینه‌ها ممکن است شامل حملاتی ادعایی در داخل سوریه باشد. این مقامات ادعا کردند که انتظار ندارند که پاسخ رژیم اسرايیل هدف قرار دادن مقامات ارشد ایرانی باشد، بلکه در عوض، هدف قرار دادن محموله‌ها یا انبارهای تجهیزاتی ایران در منطقه خواهد بود.
مقامات امریکایی مدعی شدند که واشنگتن قصد مشارکت در این پاسخ نظامی احتمالی را ندارد. آنها انتظار دارند که رژیم اسرايیل اطلاعات مربوط به اقداماتی را که انجام خواهد داد، از پیش با واشنگتن در میان بگذارد، به ویژه اگر برای امریکایی‌ها در منطقه پیامدهایی منفی به همراه داشته باشد.
با این همه، سی ان ان در تازه‌ترین گزارش خود مدعی است، اسرايیل هنوز در مورد نحوه پاسخ ادعایی به حمله ایران که شامل شلیک بیش از 300 پرتابه به سرزمین‌های اشغالی در اولین رویارویی مستقیم نظامی بین تهران و تل‌آویو بوده، به نتیجه نرسیده است. به ادعای تحلیلگران، در شرایط کنونی اسرايیل می‌بایست میان پاسخ ادعایی خود و فشارهای تحمیلی جهت تغییر رویکردش تعادلی را تعریف کند. به ادعای سی‌ان‌ان، بنیامین نتانیاهو اکنون باید درخواست ائتلاف راست‌گرای خود را برای واکنش شدید در برابر خطر انزوای بین‌المللی بیشتر اسرايیل از طریق گسترش جنگ بدون حمایت بین‌المللی ارزیابی کند. همزمان دو مقام اسرايیلی آگاه به مذاکرات در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان مدعی شدند، علی‌رغم فشارهای متحدان برای عدم تشدید تنش، کابینه جنگ اسرايیل اکنون در حال بحث در مورد زمان و دامنه واکنش است. تحلیلگران مدعی‌اند که اسرايیل گزینه‌های کمی دارد و هر یک از این گزینه‌ها بهایی دارد، به‌ویژه که در حال حاضر این بازیگر درگیر جنگ شش ماهه با حماس در نوار غزه است و همزمان اعضای محور مقاومت مواضعش را هدف قرار می دهند. راز زیمت، کارشناس مسائل سیاسی فعال در موسسه مطالعات امنیت ملی (INSS) در تل آویو مدعی است: «ما قطعا در مرحله جدید و در عین حال بسیار خطرناکی از رویارویی اسرايیل و ایران قرار داریم. به ادعای او، ایران تلاش کرده تا قوانین بازی با اسرايیل را تغییر دهد... ممکن است در آینده منتظر حملات ادعایی مستقیم بیشتری باشیم.»
شکاف‌هایی که عریان شد
به ادعای تحلیلگران، پاسخ نظامی ایران به حمله تروریستی رژیم اسرايیل، رویارویی در سایه میان ایران و رژیم اسرايیل را به رویارویی مستقیم تبدیل کرد و این نگرانی را ایجاد کرد که پارادایم قدیمی تهران و تل‌آویو مبنی بر تبادل ضربات دقیق کنترل شده، به گسترش تنش بدل شود. با این حال آنگونه که رسانه‌های غربی ادعا کرده‌اند، هنوز کابینه جنگی اسرايیل نتوانسته در باب گزینه ادعایی در باب پاسخ به ایران به اجماع نظر دست یابد.
در این میان و آنگونه که نیویورک تایمز و سی‌ان‌ان مدعی شده‌اند، برخی از سیاستمداران افراطی رژیم اسرايیل، که از عدم پاسخ فوری کابینه ناامید شده‌اند، مدعی‌اند که اسرايیل باید با قدرت -و به زودی- پاسخ دهد، در غیر این صورت «خطر از دست دادن قدرت بازدارندگی‌اش» تهدید می‌شود. دیگر مقامات استدلال کرده‌اند که اسرايیل باید پیش از پاسخ دادن ادعایی به ایران صبر اختیار کرده و بر حمایت ادعایی که از متحدان و بازیگران منطقه‌ای دریافت کرده است، سرمایه‌گذاری کند، گروهی از تحلیلگران مدعی‌اند که اسرايیل این توان را دارد تا در شرایط کنونی ائتلافی را علیه ایران تعریف کند.
با این حال، سی ان ان و نیویورک تایمز نوشته‌اند که هرگونه اقدام نظامی ادعایی اسرايیل می تواند خشم بایدن را در پی داشته باشد که اسرايیل را برای تنش‌زدایی تحت فشار قرار داده است و در صورت رویارویی بزرگ‌تر، اسرايیل به حمایت نظامی این کشور نیاز مبرم دارد. اسرايیل قبلا به دلیل طولانی کردن جنگ در غزه انتقاد بایدن را به جان خریده است. بنیامین نتانیاهو اکنون باید هزینه ماجراجویی‌اش به همراه نارضایتی بیشتر بایدن و هزینه‌های بالقوه -انسانی و مالی- ناشی از جنگ همزمان در دو یا چند جبهه را بسنجد. به طور کلی، گام‌های بعدی در رویارویی ایران و اسرايیل مشخص نیست. به گفته تحلیلگران، ماهیت واکنش اسرايیل می‌تواند احتمال وقوع یک جنگ منطقه ای را افزایش یا کاهش دهد و همزمان روابط اسرايیل با کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
این احتمال ادعایی نیز وجود دارد که اسرايیل و ایران، (همان‌گونه که مقامات رسمی کشورمان بر آن تاکید داشته‌اند) از گسترش تنش در منطقه اجتناب کرده و به وضعیت دوری از تنش و رویارویی غیر مستقیم برگردند. دانا استرول، که تا همین اواخر یکی از مقامات ارشد پنتاگون و مسوول خاورمیانه بود، مدعی است برای نتیجه گیری در باب این موضوع خیلی زود است. استرول ادعا کرد: «با لحاظ کردن وضعیت امنیتی شکننده اسرايیل، سخت است که ببینیم این بازیگر چگونه می‌تواند این وضعیت را حفظ کند. اما پرسش این است: «پاسخ اسرايیل به چه صورت است و چگونه می‌توان با پاسخ نظامی همچنان از جنگ بزرگ‌تر در خاورمیانه جلوگیری کرد؟
پاتریک کینگزلی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر امور بین‌الملل در روزنامه نیویورک تایمز معتقد است که پاسخ موشکی و پهپادی ایران به اهدافی اسرايیلی در سرزمین‌های اشغالی در نوع خود قابل توجه بود. از نظر نظامی، حملات ایران نشان‌دهنده تمایل تهران برای ارسال پیام مهمی به اسرايیل بود و بازتعریف وضعیت بازدارندگی. به ادعای این تحلیلگر این چرخش تاکتیکی به ایران دست برتر را داد تا با به نمایش درآوردن توان و قدرت نظامی‌اش، پیامی روشن به اسرايیل مخابره کند که بیمی از این بازیگر و متحدین قدرتمند این رژیم ندارد. از نظر دیپلماتیک، پاسخ ایران توانست به‌طور غیر مستقیم به امریکا بفهماند که هزینه ماجراجویی اسرايیل در منطقه می‌تواند بسیار باشد. از سوی دیگر، اقدام شجاعانه ایران باعث شد که موضع این بازیگر در میان مردم منطقه تقویت شود و همگان ایران را همچون قهرمانی در خارومیانه برای رویارویی با صهیونیسم و امپریالیسم تلقی کنند.
سیاست یک بام و دو هوای بایدن
الجزیره همزمان با افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره تحولات خاورمیانه به واکنش جو بایدن، ريیس جمهور امریکا پرداخته و در این باره نوشته، رييس جمهوری ایالات‌متحده از استاندارد دوگانه‌ای پیروی می‌کند. بایدن در واکنش به حمله موشکی و پهپادی بی‌سابقه ایران از یک طرف بار دیگر بر تعهد حمایت آهنین خود از تل آویو تاکید کرد و در عین حال از کابینه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرايیل نیز خواسته اقدامات بیشتری انجام ندهد که ممکن است منطقه را به جنگ گسترده تری بکشاند. تحلیلگران به الجزیره گفتند که روزهای پیش رو نشان خواهد داد که آیا این دو گزینه با هم سازگار هستند یا اینکه اولویت‌های اسرايیل برای امریکا، خاورمیانه را در آستانه تصاعد تنش قرار خواهد داد.پاسخ 13 تا 14 آوریل ایران برای اسرايیل و حامیانش در ایالات‌متحده جرقه‌ای بی‌سابقه بود به ادعای تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوئینسی از منظر رهبران مسوول مستقر در واشنگتن پاسخ ایران توجیهی ادعایی برای حمایت نظامی از اسرايیل است و در عین حال تمرکز جهان را بر سوءاستفاده‌های ادعایی انجام شده در غزه در هفت ماه جنگ تضعیف می‌کند. در پی این حمله، نمایندگی ایران در سازمان ملل اعلام کرد که هیچ برنامه دیگری برای اقدام نظامی علیه اسرايیل فعلا در دستور کار نیست و در بیانیه‌ای متذکر شد که مساله را می‌توان پایان یافته تلقی کرد. در این بیانیه آمده است: «با این حال، اگر رژیم اسرايیل اشتباه دیگری مرتکب شود، پاسخ ایران به‌طور قابل توجهی شدیدتر خواهد بود.» تهران به امریکا هشدار داد که از درگیری‌ها دور بماند. به نوبه خود، مقامات ارشد ایالات‌متحده و اسرايیل ساعاتی پس از حمله را با تماس‌های متعددی سپری کردند و بنا بر گزارش‌ها، بایدن به نتانیاهو گفته بود که واشنگتن از حمله بعدی اسرايیل به ایران حمایت نخواهد کرد.
به گفته برایان فینوکان، مشاور ارشد برنامه ایالات‌متحده در گروه بحران، از این نظر، پاسخ دولت بایدن «جهان کوچکی از رویکرد کلی آنها از هفتم اکتبر» را نشان می‌دهد. او گفت که این رویکرد «ایفای هر دو نقش آتش‌افروز و آتش‌نشان در اسرايیل-فلسطین و خاورمیانه است.» دولت بایدن به حمایت مادی و سیاسی از اسرايیل در بحبوحه جنگ غزه ادامه داده است، آن هم در شرایطی که جهان از اسرايیل می‌خواست تا به تجاوزگری‌اش در سرزمین‌های اشغالی پایان داده و نسل‌كشی غیرنظامیان را متوقف کند .