سازمان‌های بین‌المللی و امید به عدالت برای غزه
زهرا نژادبهرام
درخواست دادستان کل دیوان بین‌المللی کیفری لاهه جهت صدور حکم تعقیب برای نتانیاهو و گالانت نخست‌وزیر و وزیر دفاع اسراییل به خاطر جنایت جنگی امید به سازمان‌های بین‌المللی را افزون و پرچم عدالت را بلند کرد. به نظر می‌رسد این درخواست پاسخی به افکار عمومی جهان و نشان‌دهنده روزنه امید در هزاره سوم برای آرمان‌ها و هویت انسانی، در کنار حفظ جایگاه سازمان‌های بین‌المللی برای تداوم صلح و آرامش در جهان است.
ساختار مستقل این نهادهای بین‌المللی که زیر نظر سازمان ملل متحد فعالیت می‌کنند بستری برای دادخواهی و رسیدگی به مشکلات جهانی است. باور به آنها به معنای ایجاد ساز و کاری برای به اهتزاز در آوردن پرچم عدالت و صلح در جهان است؛ حفظ این نهادها در کنار تقویت آنها تنها راهکار برون‌رفت جهان از بحران ستیزه‌جویی و جنگ و بی‌عدالتی است؛ این مهم در شرایطی است که نسل‌کشی در غزه به‌رغم همه درخواست‌ها برای آتش‌بس و برقراری صلح همچنان ادامه دارد. موج آوارگی و بی‌خانمانی، گرسنگی و بیماری تمامی غزه را در خود فرو برده و کشتار زنان و کودکان تصویر نمادین جنگ اسراییل علیه غزه است؛ آن‌گونه که نهادهای جهانی و کشورهای بزرگ هنوز نتوانسته‌اند راهی برای عبور از این فاجعه پیدا کنند و مردم غیرنظامی همچنان هزینه نسل‌کشی اسراییل را می‌دهند. در واقع به نظر می‌رسد که افکار عمومی جهانی و خیزش دانشجویان جهان به خصوص در امریکا در برابر این نسل‌کشی در کنار شکایت آفریقای جنوبی و کشورهای دیگر برای جلوگیری از این اقدام منجر به درخواستی تاریخی شد. اسراییل که تا پیش از نسل‌کشی در غزه اتحاد آشکار و نمادین کشورهای اروپایی و امریکا را با خود همراه کرده بود در برابر امواج افکار عمومی برای مقابله با این اقدام با شکستی جدی روبه‌رو شد. از این رو درخواست دادستان دیوان برای صدور حکم جلب این دو نفر به معنی آن است که ادله کافی برای نسل‌کشی از سوی دادستان گردآوری شده است. این به معنی آن است که جامعه جهانی هنوز می‌تواند به این سازمان‌ها برای برقراری صلح امیدوار باشد، هر چند دولت‌ها هنوز در برابر این حقیقت که صلح ضرورت تداوم حیات در این جهان است با تردید همراه هستند.
کشتار بیش از 35 هزار نفر طی هفت ماهه اخیر به معنی نابودی همه امکان حیات یک ملت که در محدوده‌ای کوچک از زمین و آسمان و دریا مورد تهاجم قرار گرفته‌اند، محاصره غذایی و دارویی و کمک‌رسانی امدادی که به گفته مسوولین سازمان ملل همواره با محدودیت و نبود روبه‌رو است؛ تصویری که امروزه دنیا را تکان داده، هر چند هنوز برخی دولت‌ها در برابر این فاجعه نتوانسته‌اند تصمیم لازم را اتخاذ کنند.
این مهم به معنی آن است که عقلانیت نظام جهانی که با تشکیل سازمان‌های بین‌المللی به خصوص دیوان بین‌المللی کیفری لاهه جهانی صلح‌آمیز را تصویر می‌کرده نشانه‌های تلاش خود را مشاهده می‌کند؛ این در شرایطی است که مردم جهان که ناامید از رفتار دولت‌های خود شده‌اند و در بی‌پاسخی از سوی آنها قرار گرفته‌اند، اکنون با درخواست دادستان این نهاد جهانی بارقه‌هایی از امید را مشاهده می‌کنند.
براساس صدور حکم این دو نفر در 124 کشور جهان که پیمان رم را امضا کرده‌اند تحت تعقیب خواهند بود. در اولین واکنش نروژ اعلام کرده که با تمکین از حکم دیوان نتانیاهو و گالانت را دستگیر خواهد کرد.
در این میان واکنش بسیاری از کشورها حتی کشورهای اروپایی نظیر فرانسه و آلمان قابل تامل است. در برابر این واکنش‌ها همراه با دیوان کشورهای انگلیس و امریکا با رویکردهای متفاوت این تصمیم دیوان را مورد پذیرش قرار ندادند.
در هر صورت نگاه حمایتی از این تصمیم بیانگر عمق فاجعه در غزه و بی‌تفاوتی دولت‌های بزرگ در برابر آن است و اینکه تنها یک سازمان بین‌المللی قادر شده به این مهم رسیدگی کند جای امیدواری است. 4 دوره بی‌تفاوتی شورای امنیت در برابر قطعنامه‌های درخواستی برای توقف جنگ در غزه و کشتار انسان‌ها نشان داد دولت‌های صاحب حق وتو قادر به حفظ صلح در جهان و مجازات تهدیدکننده صلح نیستند. آنها در بستر منافع سیاسی و نظامی و اقتصادی حتی به حداقل‌های برقراری صلح نیز راضی نشدند و این اقدام دیوان بیانگر اقدامی موثر در برابر این بی‌تفاوتی است، یعنی نهادهای بین‌المللی غیردولتی بیش از نهادهای دولتی قادرند تضمین‌کننده صلح در جهان باشند.
تقویت و حفظ این نهادها برای برقراری صلح الزامی انکارناپذیر است؛ پس دولت‌ها باید با نگرشی دوباره به جایگاه این نوع نهادها در حفظ و پابرجایی آنها مساعدت کنند و با عمل به دستورالعمل‌های توافقی جایگاه آنها را برجسته سازند. شکسته شدن دیوار مصونیت اسراییل به‌رغم همه کشتارهای اخیر در غزه برگ برنده ملت‌ها در برابر سکوت و تقویت جنایت در این محدوده است. این شکست برای حامیان نتانیاهو پیامد مطلوبی نخواهد داشت و پس از هفتاد سال جنگ و خونریزی زمان پاسخ رسیده است.
درنهایت در صورت پذیرش این درخواست از سوی سه قاضی این دیوان حکم جلب صادر خواهد شد اما حتی در صورت عدم صدور حکم تعقیب از سوی دیوان این پیام به اسراییل مخابره شد که جهان در برابر کشتار و نسل‌کشی سکوت نمی‌کند. و سازمان‌های بین‌المللی نقطه امید برای تحقق عدالت و صلح در جهان هستند هر چند خیلی از دولت‌ها آن را باور نکنند.