ایده یا اعتیاد به رقابت؟
علی صارمیان
در انتخابات زودهنگام و قهری پیش رو دو آرایش، قابل تصور است؛
اول آنکه یک ایده بهتر برای زندگی ایرانیان بروز کند و آن ایده مورد اقبال قرار گیرد و شخصی بتواند رای‌دهندگان را به این باور برساند که مقدار زیادی از این ایده را می‌تواند اجرا کند.
دوم رقابت سنتی است. این رقابت از ابتدای انقلاب دو جناحی بود. شکل جمهوریت نظام به دو جناح و بال سیاسی نظام اجازه می‌داد که خود را با ایده‌های به‌روز شده مطرح کنند.
از سال ۸۴ عملا با یک سوپرکاندیدای منتقد هر دو جناح، دست جناحین بسته شد. کسی که خود را کاندیدای نظام به نمایندگی از مردم می‌دانست و بعدها وابستگی خود به نظام و مراجع سنتی فکری را هم انکار کرد.
از سال ۸۸، بی‌مهری به دو جناح رخ نمود و عملا الگوی انتخابات آن شد که چه کسی جایگزین آن سوپرکاندیدای رادیکال خواهد شد؟
به نظر می‌رسد فضای فعلی هنوز رقابت بر سر سوپرکاندیدای بی‌برنامه و پوپولیست است. کسی که بتواند هیجان حضور درست کند. این هیجان گاهی برای همه تعیین تکلیف می‌کند و گاهی برای جناحی که دیگران را ایده رد شده می‌داند و به رقابت داخلی بین خودش بسنده می‌کند.
آنچنان‌که امروز رقابت بر سر ایده که باعث رشد و ریل‌گذاری کشور است، فراموش شده و اعتیاد به رقابت افرادی که چندان تفاوتی در جناح‌شان با هم ندارند، دستی به چنگ دل مردم نمی‌زند.
در فرصت کوتاه پیش رو به نظر می‌رسد که باید پایان این سوپرکاندیدای قهرمان یا ضدقهرمان را فراموش کرد و پرسید «ایده ایران امروز» چیست و آیا جناحین می‌توانند بر سر تعیین این ایده رقابت کنند؟
اعتیاد به رقابت برای مردم و رای‌دهندگان غیرسیاسی، هیچ کاندیدایی را به چشم آنها بزرگ نمی‌کند.
انتخابات سال ۹۲ از یک نظر، سال بروز و برتری ایده بر رقابت‌های اعتیادی بود.
حسن روحانی که در بهترین نظرسنجی‌ها هم رای‌اش به ۵۰۰ هزار رای نمی‌رسید، با جانشینی سبق خود هاشمی رفسنجانی پیروز نشد. او ایده خروج از بن‌بست خارجی را بر پایه جناح مغضوب مطرح کرد و این جناح به او پوشش تحقق ایده را به تنش کرد.
از این نظر اگر رقابت ایده‌ای را به رسمیت بشناسیم و آن را جایگزین اعتیاد به رقابت کنیم، نتایج برای مردم جلب نظر و رای است.
رقابت‌ها از دید مردم، به قول منطقیون عرضی است و جنس و نوع آنها یکی است. پس عنصر تمایز که باعث میل مردم به تماشا یا دخالت در رقابت کاندیداها می‌شود را نمی‌توان دیگر در باد تبلیغات، بزرگ کرد.
ایده امروز ایران چیست؟ چه کسی می‌تواند با پشتوانه رای مردم، آن ایده را اجرا کند؟
مردم واقف به سابقه جناحی و فردی کاندیداها هستند.
اما اعراض آنها از اعتیاد به رقابت به احتمال زیاد گذر خواهد کرد. مردم از میان این همه کپی یکدیگر، سراغ جناح ایده‌ساز یا فردی به نمایندگی از جناح می‌روند که ایده قابل پذیرشش را به اقناع آنها برساند. جانشینی به جز رقابت ایده‌پردازان به جای اعتیاد به رقابت اقبال ندارد.