شهر براي همه!

در تعريف و توصيف شهر مطلوب هرچه كلي‌تر و عام‌تر برخورد شود، همانقدراز دقت و ظرافت ارزيابي نتايج كاسته مي‌شود. مثلا وقتي شعار مي‌دهيم «شهر براي همه» اصلا معلوم نيست منظورمان از «همه» يعني چه. شهر محل زندگي اقشار و طبقات متنوع اجتماعي و اقتصادي است و بالطبع سلايق و نيازهاي اين آدم‌ها باهم متفاوت است. بنابراين بايد شعار را دقيق‌تر اعلام كنيم. مثلا اگر گفته شود شهر براي همه مردم در سنين مختلف، مي‌توانيم حدس بزنيم كه نيازهاي افراد بر حسب سن‌و سال آنها مطرح است. يعني شهر براي كودك همانقدر مناسب و مطلوبيت داشته‌ باشد كه براي پير. هرچند اين شعار هم تا حد زيادي كلي و عام است ولي دقيق‌تر و گويا‌تر از شعار شهربراي همه است. اما اگر بگوييم شهر براي كودكان، موضوع جذاب‌تر و دقيق‌تر مي‌شود، چون به باور بسياري از شهرسازان و مديران شهري، اگر شهر براي كودكان مناسب و مطلوب باشد، براي همه مناسب خواهدبود. پس بايد در تعريف يك شهر مطلوب خيلي ظريف‌تر و دقيق‌تر حرف بزنيم. به همين دليل است كه امروز در تبيين جنس شهر، غالبا از عناوين اقتصادي يا اجتماعي صحبت مي‌كنند. مثلا شهر دانشگاهي، شهر صنعتي يا شهر خوابگاهي. هر كدام از اين صفت‌ها تاثير مشخص بر كالبد و زيبايي‌شناسي شهر دارد. علاوه بر آن جنس شهر بر نوع فعاليت شهري تاثير مي‌گذارد. زيرساخت‌ها هم متاثر از جنس شهر است. طبيعتا يك شهر صنعتي بيش ‌از يك شهر خوابگاهي به زيرساخت‌هاي اجتماعي نياز دارد و شهر خوابگاهي بيش از يك شهر صنعتي نياز به شب‌زندگي دارد. با اين حال، برخي ويژگي‌ها در تعريف همه شهرها مي‌تواند صادق باشد. مثلا بحث پيران، كم‌توانان‌ و معلولان موضوع مهمي در تعريف وظايف و امكانات شهري  است. تا چند دهه پيش به نيازهاي معلولان و كم‌توانان توجه خاصي نمي‌شد ولي امروز هم در شهر و هم در معماري، پاسخ به نيازهاي كم‌توانان و معلولان  در صدر وظايف طراحان است. صرف‌نظر از برندينگ شهر، حداقل كاري كه در شهر بايد انجام داد، مناسب‌سازي كالبد شهري براي تردد و فعاليت تمام افراد كم‌توان و معلول شهر است. به ظاهر، كار ساده‌اي است ولي بسيار مشكل و حساس است. به ويژه در شهرهايي كه توپوگرافي و بالا و پايين زياد دارد مثل تهران. بنابراين اگر منظور از «همه» وجه سلامتي و توان بدني افراد شهر باشد، شهري براي همه يعني اينكه هيچ شهروندي احساس مانع در تردد و فعاليت نداشته‌باشد. بسياري از الزامات چنين شهري در آيين‌نامه‌ها و استانداردهاي عمومي تعريف شده و شهرسازان و برنامه‌ريزان با آنها آشنا هستند، اما نكته‌اي كه معمولا در اين زمينه مغفول مي‌ماند، وجه زيبايي‌شناسي و معمارانه اين مناسب‌سازي است. با هر بالابري مي‌توان از اين طبقه به طبقه ديگر رفت، ولي همه اينها لزوما آرامش لازم را به فرد نمي‌دهند.
معمار و مدرس دانشگاه