وقتي چرچيل از يك فاجعه نظامي روحيه مي‌گيرد
محمدعلي غيبي
در سپيده دم روز دهم مه سال 1940، يعني روزي كه در آن وينستون چرچيل، جانشين نويل چمبرليني شد كه پس از گذشت ماه‌ها از آغاز جنگ هنوز نتوانسته بود اقتصاد بريتانيا را كاملا به حالت جنگي درآورد، نيروهاي آلمان نازي هلند، بلژيك و لوكزامبورگ را هدف حملات هوايي، زرهي و پيادهي خود قرار دادند. با اين وجود، چرچيل برخلاف وزيرخارجه‌اش هاليفاكس، قاطعانه به مبارزه مي‌انديشيد. وي سه روز بعد، يعني در 13 ماه مه و در اولين سخنراني‌اش به عنوان نخست‌وزير در مجلس عوام اعلام كرد: «من چيزي براي ارائه ندارم؛ جز خون، زحمت، اشك و عرق.» با فرار ملكه هلند به لندن، فرداي آن روز هلند پس از كشته شدن 600 الي 900 نفر بر اثر حملات نازي‌ها تسليم شد و نيروي‌هاي آلماني تهاجم به شمال فرانسه را آغاز كردند؛ خط ماژينو كه به صورتي حرفه‌اي براي دفاع در مقابل نيروهاي نازي آماده شده بود، به علت كمبود بودجه تكميل نشده بود و جنگل‌هاي آردن خالي از نيروهاي فرانسوي بودند؛ فرانسوي‌ها كم‌كاري خود را چنين توجيه مي‌كردند كه هيچ تانكي قدرت عبور از جنگل را ندارد؛ با اين وجود چندين جاده جنگلي كه مستقيما به داخل فرانسه مي‌رفتند براي تانك‌هاي آلماني كافي بودند. مارشال فيليپ پتن پير كه توانسته بود در جنگ جهاني اول آلماني‌ها را متوقف كند پس از ناكامي در مقطع كنوني دريافت آلمان جنگ جهاني دوم بسيار متفاوت‌تر از آلمان جنگ پيشين است. به دنبال ناكامي او بخش اعظمي از ارتش فرانسه و بريتانيا در بندر آبراهي دانكرن محاصره شدند. تخليه گسترده دانكرن كه از 27 مه تا 4 ژوئن 1940 انجام گرفت فاجعه‌اي مهيب براي فرانسه و انگليس بود؛ حدود 338 هزار نفر از نيروهاي فرانسه و بريتانيا زير آتش توپخانه آلمان، دانكرن را ترك گفتند؛ تجهيزات را تخريب يا رها كردند و جمعي از نيروهاي فرانسوي اسير دشمن شدند؛ اما چرچيل روحيه خود را از دست نداد؛ وي در 4 ژوئن در سخنراني معروف ديگري اعلام كرد: «ما در درياها و اقيانوس‌ها قاطعانه خواهيم جنگيد.» وي كه با تهديدي واقعي از سوي هيتلر مواجه بود، به جاي پذيرش صلح، قاطعانه ادامه جنگ را برگزيد؛ در شرايطي كه بسيار به كشاندن ايالات متحدهي امريكا به جنگ مي‌انديشيد.
چرچيل در 18 ژوئن باز در سخنراني معروف به «بهترين لحظه آنها» در مجلس عوام، بزرگ‌ترين و درخشان‌ترين فتح آلمان را زيركانه به «بهترين لحظه آنها» تقليل داد؛ بدين گونه مدعي شد كه آلماني‌ها ديگر نخواهند توانست لحظه درخشان مشابهي را تكرار كنند. بدين گونه به جاي پذيرش شكست مفتضحانه و فاجعه دانكرن، انگيزه فراواني معروف به «روحيه دانكرن» را ايجاد كرد كه در جلوگيري از سقوط بريتانيا و پيروزي آنها نقشي عمده داشت. فرانسه گرچه در 22 ژوئن با نخست‌وزير جديد خود مارشال پتن تسليم شد، اما دولت فرانسه آزاد با هدايت وزير جنگ پيشين، يعني ژنرال شارل دوگل در لندن، همچنان اميدبخش مردم فرانسه بود.