رحمان قهرمانپور، كارشناس مسائل بين‌الملل:
در صورت پيروزي ترامپ، احتمال هم‌صدايي اروپا و امريكا بالاست
تحليل‌تان را در خصوص بيانيه اخير تروييكاي اروپايي مبني بر تهديد به فعال‌سازي مكانيسم ماشه با توجه به اينكه قطع‌نامه 2231 در اكتبر 2025 منقضي خواهد شد و از طرفي ايران انتخابات مهم رياست‌جمهوري را پيش رو دارد، چيست؟ اين بيانيه حامل چه پيام مهمي براي ايران است؟
درمورد فعال‌سازي مكانيسم ماشه به نظر مي‌رسد با توجه به تحولاتي كه در داخل ايران رخ داده يعني درگذشت ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور و وزير امور خارجه در سانحه سقوط بالگرد، طبيعتا اروپايي‌ها تلاش مي‌كنند تا از اين فرصت نهايت استفاده را داشته باشند و اين يك قاعده در سياست بين‌الملل است كه كشورها اگر كه احساس كنند در ساير كشورها تغيير و تحولاتي در حال رخ دادن است يا اينكه اين تحولات سياسي اتفاق افتاده يا در جريان است طبيعتا سعي مي‌كنند از اين فرصت نهايت استفاده را كنند و بتوانند از اين طريق سياست‌هاي مورد نظر خود را پيش ببرند. كما اينكه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي برخلاف رويه‌اي كه در دو سال اخير در پيش گرفته بود قطع‌نامه‌اي را صادر كرد (قطع‌نامه‌اي ادعايي كه در نشست شوراي حكام تصويب شد) براساس مفاد اين قطع‌نامه از ايران خواسته شد كه به درخواست‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پاسخ دهد. به عبارتي ديگر اين اقدام اروپا نيز مي‌تواند با تحولات داخلي در ايران مرتبط باشد.
پس مي‌توان گفت كه همزماني موضع‌گيري اخير تروييكاي اروپايي مبني بر فعال كردن مكانيسم ماشه با برگزاري مناظره‌هاي انتخاباتي در ايران، عامدانه بوده است؟
خير، اروپا به يك باره چنين تصميمي اتخاذ نكرده است. به بياني ديگر حتي قبل از نشست فصلي اخير شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، تروييكاي اروپا و رافائل گروسي دبيركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نگراني‌هاي خود را درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران مطرح كرده و آقاي گروسي در چند سخنراني مدعي شده كه آژانس اطلاع دقيق و كاملي از برنامه هسته‌اي ايران ندارد و اطلاع آژانس از برنامه هسته‌اي ايران رو به كاهش است. اين عبارت يعني دسترسي آژانس به فعاليت‌هاي هسته‌اي رو به كاهش است؛ اين گزاره يك عبارت فني در گزارش‌هاي پادماني آژانس است و ناظر به اين مساله است كه ميزان اطلاعات آژانس از برنامه هسته‌اي ايران روندي كاهشي دارد و راستي‌آزمايي آژانس مبتني بر چهار عنصر كامل بودن، صحيح بودن، دامنه فعاليت‌هاي كشور و ماهيت فعاليت‌هاي آن كشور در شرايط كنوني و به ادعاي اين نهاد پادماني كم‌رنگ شده است. اكنون آژانس اين ادعا را دارد كه اطلاعاتي كه ايران در باب فعاليت‌هاي هسته‌اي خود ارايه مي‌كند كامل نيست و در باب برخي از سايت‌ها، چون سايت‌هاي ورامين و لويزان و شيان اين نهاد مدعي است درباره صحت و درستي اطلاعات ايران ابهام دارد. براساس اين مساله آژانس اخيرا ادعا كرده كه نمي‌تواند تاييد كند كه اطلاعاتي كه از برنامه هسته‌اي ايران در اختيار دارد كامل است. مي‌خواهم بگويم كه اين نگراني‌ها قبل از واقعه درگذشت آقاي رييسي هم وجود داشته و آقاي گروسي هم به ايران سفر كرده بود اما طبيعتا از اين فضا و موقعيتي كه اتفاق افتاده و پيش آمده است آنها نيز قصد دارند استفاده كنند و تلاش مي‌كنند دولت بعدي كه در ايران روي كار خواهد آمد اين موضوع را مدنظر داشته باشد و آن را لحاظ كند.
در صورت فعال‌سازي سازوكار مكانيسم ماشه، فكر مي‌كنيد در بدبينانه‌ترين حالت واكنش ايران چه باشد؟
ايران پيش‌تر هم اعلام كرده است كه در صورت فعال‌سازي مكانيسم ماشه ممكن است كه از پيمان ان‌پ‌تي خارج شود. البته ذكر اين نكته اهميت دارد كه خروج از پيمان ان‌پ‌تي براساس ماده 10 اين پيمان و براساس تفسيرهايي كه شوراي امنيت و كنفرانس مقدماتي بازنگري داشته است به صورت خودكار نخواهد بود. بر اساس تفسيري كه صورت گرفته است؛ خروج هر كشوري از ان‌پي‌تي به دليل تبعات امنيتي كه خواهد داشت منوط به تاييد شوراي امنيت است. اين موضوع را مي‌خواهم بگويم كه فرآيند خروج گزينه آساني نخواهد بود و ايران نيز اين موضوع را مي‌داند. اما ايران اعلام كرده است اگر مكانيسم ماشه فعال شود ممكن است از ان‌پي‌تي خارج شود، به عقيده من اين تهديد ايران فشاري بر طرف غربي جهت برقراري يك توافق جديد است. از طرفي ديگر امريكا و اروپا بر اين باور هستند و بارها بر اين موضوع تاكيد كرده‌اند كه خواهان توافق جامعي با ايران هستند؛ توافقي كه در چارچوبش متغيرهاي متعددي چون توقف غني‌سازي و برخي فعاليت‌ها مانند انجام غني‌سازي 60درصد و 20 درصد مي‌تواند تعريف شود و طبيعتا ايران نيز در اين مورد ملاحظاتي خواهد داشت. با اين همه من باور دارم كه ايران تلاش خواهد كرد به سمت نوعي توافق با غرب حركت كند و از سوي طرف مقابل غرب و امريكا نيز تمايلي ندارند كه ايران از ان‌پي‌تي خارج شود. درمورد موضع‌گيري روسيه و چين نيز ابهام وجود دارد يعني نمي‌دانيم كه در ميانه جنگ اوكراين آيا روسيه و چين در باب خروج احتمالي ايران از ان پي تي چه موضعي دارند. قبلا اين دو كشور در اين باره موضع‌گيري منفي داشتند.
انتخابات رياست‌جمهوري در ايالات‌متحده را پيش رو داريم. يكي از مناظره‌هاي مهم ميان جو بايدن و دونالد ترامپ در بامداد جمعه برگزار شد. و براساس نظرسنجي‌هاي اوليه ميزان رضايت از عملكرد ترامپ در اين مناظره بيشتر از بايدن بوده است. چه سناريوهايي در خصوص شكل روابط ايران با توجه به انتخاباتي كه در دو كشور برگزار مي‌شود وجود دارد؟ آيا شاهد تحولات خاصي در دو طرف خواهيم بود؟
درمورد انتخابات امريكا با توجه به مناظره‌اي كه ميان بايدن و ترامپ برگزار شد به نظر مي‌رسد اگر روال فعلي به همين شكل ادامه پيدا كند و حزب دموكرات نتوانند در باب گزينه‌اي براي جايگزيني بايدن به توافق برسند، اين جريان كار سختي را پيش رو خواهد داشت. تصور مي‌كرديم بايدن شانس بيشتري براي پيروزي داشته باشد اما با برگزاري اين مناظره به نظر مي‌رسد متغير سلامت جسمي و رواني آقاي بايدن به يك متغير بسيار مهم تبديل شده است و فراتر از آن چيزي بود كه حداقل من تصور مي‌كردم. پيش‌تر فكر مي‌كردم كه بخش‌هايي از موضع‌گيري‌هاي جمهوري‌خواهان تبليغاتي است اما با مناظره‌اي كه شاهد بوديم و اشتباهات فاحش و مكرر بايدن افول سلامت جسمي او برجسته شد و موجب شد كه مساله سلامت رييس‌جمهوري به يك متغير بسيار مهمي تبديل شود. اين مناظره نشان داد كه شانس آقاي بايدن با ادامه وضع موجود ممكن است كاهش پيدا كند. پس فعلا مي‌توان گفت شانس ترامپ بيشتر است و بنابراين طبيعتا شرايط مجددا براي ما سخت خواهد شد. به اين دليل كه ترامپ دوره دوم يك ترامپ تهاجمي خواهد بود كه اعتماد به نفس بيشتري دارد.او در اين شرايط زخمي هم هست و مي‌آيد كه از رقباي خود در داخل امريكا به نوعي انتقام بگيرد و در مناظره نيز بارها بر كلمه انتقام تاكيد كرد و بايدن نيز در جواب گفت متاسفم كه شما تنها رييس‌جمهوري هستيد كه حرف از انتقام مي‌زنيد. در سياست خارجي نيز ترامپ تلاش خواهد كرد كه قلدرمآبانه برخورد داشته باشد و حتي جسورتر از دوره قبل برخورد خواهد كرد و اين معنا را خواهد داشت كه همان‌طور كه در دوره قبل تلاش كرد مكانيسم ماشه را فعال كند اين‌بار ممكن است با فشار بيشتري و با توجه به نارضايتي كه اروپا از ايران درپي جنگ اوكراين دارند، تحريم‌ها را بازگرداند. به عقيده من در صورت بازگشت ترامپ احتمال اينكه اروپا با امريكا همراهي كند و مكانيسم ماشه را فعال كند، بيشتر است.