بزرگداشتي ديگر براي ميكيس تئودوراكيس
محمود فاضلي
به مناسبت صدمين سالگرد تولد ميكيس تئودوراكيس يكي از چهرههاي برجسته هنري و از سياستمداران يونان، وزارت فرهنگ اين كشور سال 2025 را «سال اختصاصي ميكيس تئودوراكيس» اعلام كرد.
به گفته خانم «لينا مندوني»، وزير فرهنگ يونان؛ 29 جولاي، سالروز تولد ميكيس تئودوراكيس، سال 2025 را به عنوان «سال احترام به ميكيس تئودوراكيس» اعلام ميكنم، زيرا مصادف با صدمين سال تولد او است. ابتكار ما اداي احترام به ميراث او است، همچنين فرصتي براي ارزيابي مجدد زندگي او، احياي كار او، از طريق برنامههاي چند وجهي از اقدامات تئودوراكيس خواهد بود. ترانهها و موسيقي ما را از سال‌هاي جواني همراهي ميكنند و طبيعتا احساسات و نشاط را به دنيا ميآورند، تاريخ ما را به ياد ميآورند، تاريخي كه در ملودي‌هاي او وجود داشت، اما همچنين تاريخي كه او با هم شكل داد. وي آهنگساز، مبارز، سياستمدار، متفكر و شهروند يونان بود. زندگي و كار او ميراث فرهنگي فراموش نشدني هلنيسم است كه جهاني بودن آن را برجسته مي‌كند. موسيقي تئودوراكيس به شيوه‌اي منحصربه‌‌فرد، خواسته‌هاي عميق مردم، از دغدغههاي زندگي روزمره تا تحكيم قطعي يك جامعه باز، فراگير و دموكراتيك را بيان مي‌كند. تئودوراكيس، شخصيتي بي‌نظير در تاريخ معاصر ما، تركيبي كاملا شخصي و مثال زدني از آفرينش شهاب سنگ را با كنش سياسي تسليم‌‌ناپذير و مستمر خود مجسم كرد. استعداد او در همه دورهها در كنار اقدام رقابتياش آشكار مي‌شود. او جنگ داخلي را تجربه مي‌كند. به دنبال رهبري جبهه ضد ديكتاتوري ميهني، دستگير، زنداني و تبعيد مي‌شود. وي پس از آزادي از زندان در سال 1970 كنسرتهايي را در سراسر جهان برگزار و خدمات ارزندهاي را در جهت آگاهي افكار عمومي جهان عليه نظاميان ديكتاتور ارايه كرد. او با موسيقي در شهرهاي مختلف، به لطف موسيقي مذهبي ارتدوكسها كه از مادربزرگش و همچنين از روحانيون در كليساها ميشنود، آشنا مي‌شود. كارآموزي او در كنسرواتوار آتن با تحصيل در پاريس دنبال شد. قدرت ملودي‌هاي او در نسبت‌هاي گاه حماسي، شايد در هيچ آهنگساز معاصر يونان ديده نميشود. او موسيقي را به روي توده‌ها و عامه مردم گشود.
وي دوباره به عنوان نماينده حزب «كمونيست» انتخاب شد، سپس وي با چرخشي ناگهاني با حزب محافظهكار نئودموكراسي به عنوان وزير در دولت آقاي كنستانتينوس ميتسوتاكيس خدمت كرد، قبل از اينكه از سياست فعال بازنشسته شود، مداخله عمومي پر سر و صدا و تاثيرگذار خود را در ضرورت حل و فصل مشكلات مردم حفظ كرد.
او از منتقدين جدي سلطه‌طلبي امريكا در كشورش بود و از سياست‌هاي اتخاذ شده دولت‌هاي اين كشور با گرايشهاي مختلف در نزديكي به امريكا گلايه‌مند بود. بارها از مقامات كشورش خواست تا پايگاه نظامي «سودا» متعلق به امريكايي‌ها در اين كشور را تعطيل كنند. به باور او امريكا از پايگاه «سودا» به بهانه دفاع از حقوق بشر براي حمله عليه ديگر كشورها استفاده مي‌كند. در شرايطي كه دولت‌هاي مختلف يونان به اسراييل نزديك مي‌شدند، او تمام قد از جنبش مردم فلسطين حمايت مي‌كرد.همواره عليه اقدامات امپرياليسم و صهيونيسم دست به اعتراض مي‌زد. او اسراييل را به خاطر اشغال غزه در كرانه غربي محكوم و دولت يونان را به خاطر حمايت از بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير وقت اسراييل به شدت نكوهش مي‌كرد و از سفر مقامات رژيم اسراييل به يونان به شدت انتقاد كرد، حتي يك‌بار رسما به خاطر ارتكاب جنايات هولناك در نوار غزه و لبنان خواستار بازداشت نتانياهو در سفر به يونان شد.
در پي بحران اقتصادي سال‌هاي گذشته اين كشور، بارها سياست‌هاي نظارتي و سختگيرانه صندوق بين‌المللي پول، اتحاديه اروپا و بانك جهاني (تروئيكا) را كه منجر به فقيرتر شدن جامعه يونان و نفوذ قدرت‌هاي خارجي در كشورش شده را مورد انتقاد قرار داد و فشارهاي تروئيكا را «توطئه عليه مردم يونان» دانست. او سپس از منتقدين جدي سياست‌هاي رياضتي اقتصادي دولت اين كشور شد و از «خطاي تاريخي» دولت چپگراي يونان در تعامل با نمايندگان گروه يورو ابراز تاسف كرد. در سال‌هاي اخير نيز مشاركت او در تظاهرات عليه توافقنامه پرسپا (2018) بين يونان و مقدونيه شمالي در كنار گروه‌هاي راست افراطي كشورش مخالفت‌هايي را به دنبال داشت.
تئودوراكيس كه مواضع مستقلي در رابطه با خاورميانه اتخاذ مي‌كرد، اعتقاد داشت: «همكاري نظامي و اجازه رهگيري از فضاي يونان براي انجام رزمايش كه هدف آن بالا بردن توان نظامي اسراييل عليه ملت فلسطين، كشورهاي جهان اسلام به كار گرفته مي‌شود و ايران را تهديد مي‌كند، چه مفهومي دارد؟ از چه زماني مردم جهان عرب، ايران و فلسطين دشمن ما شده‌اند؟ » در سال 2011 تئودوراكيس در بيانيه‌اي با اشاره به اينكه ايران كشوري قدرتمند و با نفوذي در منطقه و جهان است و مسوولان اين كشور به خوبي از روند مسائل جهان آگاه هستند، نوشته بود: «دولت يونان بايد روابط خود را با كشورهاي جهان اسلام، عرب و همچنين ايران كه داراي سابقه ديرينه با آنها بوده، توسعه دهد.» همه مبارزان ايراني كه در دهه 1350به نبرد عليه ديكتاتوري شاه و حاكميت امپرياليسم امريكا بر حيات سياسي، نظامي و اقتصادي ميهن خود برخاسته بودند؛ از موسيقي‌هاي انقلابي تئودوراكيس، الهام مي‌گرفتند. آهنگساز بزرگ و مبارز يوناني و مدافع عدالت اجتماعي، دوم سپتامبر 2021 در 96 سالگي در آتن درگذشت.