توقف مازوت‌سوزي در نيروگاه‌ها و خاموشي روزانه
زهرا نژادبهرام
با دستور رييس جمهور پزشكيان اتفاق مباركي در كشور به وقوع پيوست و آن ارجحيت سلامت بر برق، امري كه طي حداقل يك دهه گذشته به صورت نفسگير جان مردمان را در خطر قرار داده بود. مازوت‌سوزي به بهانه كمبود گاز و نبود امكانات منابع توليد برق تجديدپذير به قدر كافي به معضلي جدي در كشور مبدل شده و با خود مرگ خاموش شهروندان را آورده است. تلاش‌هاي نهادهاي گوناگون در جلوگيري از اين امر از دولت روحاني آغاز شد، اما به نتيجه نرسيد در دولت سيزدهم نيز اين تلاش‌ها ادامه يافت، اما به نتيجه نرسيد تا آنكه دولت چهاردهم آن را به پاسخ رساند. ناكارآمدي سيستم زيرساختي كشور در تامين برق از روش‌هاي پاك كه منجر به بروز خسارات جدي شده ديگر قابل پذيرش نيست و اين اقدام دولت ضرورتي انكارناپذير براي دوره موقت است .
منتقدين بي‌برقي بدون توجه به عوارض تنفس مازوت‌سوزي فراموش مي‌كنند كه بيش از 10 سال است كه شهروندان اين كشور هزينه بي‌توجهي مقامات بهداشتي و انرژي و زيرساختي به سلامت آنان را مي‌پردازند. در دوره پنجم شوراي شهر تهران بارها اعضا به ويژه اينجانب نسبت به اين مهم تذكر و نامه رسمي تهيه كردند تا به مقامات دولت وقت يادآوري كنند كه دست از مازوت‌سوزي بردارند، اما به صورت موقت مورد توجه قرار گرفت و مجددا كار از سر گرفته شد. در دولت سيزدهم نيز بي‌توجه به سلامت شهروندان مازوت‌سوزي رويه‌اي بود براي كاهش انبارهاي انباشته شده از مازوت كه خريداري نداشت و بايد در نيروگاه‌ها به‌زعم آنها مورد استفاده قرار مي‌گرفت و ريه‌هاي شهروندان را آلوده مي‌كرد. بر اساس گزارش‌ها غلظت ذرات معلق در كشور ما در سال ۱۴۰۰ به‌طور ميانگين ۳۰ ميكروگرم بر مترمكعب بوده كه در سال ۱۴۰۱ به بيش از ۳۵ ميكروگرم بر مترمكعب رسيد كه تقريبا ۷ برابر رهنمود سازمان جهاني بهداشت و ۳ برابر استاندارد ملي كشور است (1) . در همين ارتباط بر اساس گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس بخشي از ناباروري زوجين ناشي از اين امر است .
مطالعات نشان مي‌دهند آلاينده‌هاي هوا مانند ذرات معلق يا PM، مونواكسيدكربن، دي‌اكسيدگوگرد، اكسيدهاي نيتروژن و ازن، در كنار تركيبات آلي فرار و فلزات سنگين موجود در ذرات معلق از طريق مكانيسم‌هاي مختلف باعث ناباروري مي‌شوند.
بر اساس گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي گفته مي‌شود كه تقريبا ۱۵ تا ۳۰ درصد زوج‌ها با مشكل ناباروري غيرقابل توضيح مواجه هستند. سبك زندگي و كيفيت محيط و آلاينده‌هاي محيط مي‌تواند نقش مهمي در اين زمينه داشته باشد. برخي از موارد ناباروري ماهيت ناشناخته دارند كه ممكن است ناشي از قرار گرفتن در معرض آلاينده‌هاي شيميايي در محيط‌هاي آزاد، خانگي و شغلي باشند (2) .
بر اساس تحقيقي طي سال ۱۴۰۱ در ۳۳ شهر مورد مطالعه كشور، تقريبا ۱۳.۵ درصد از روز‌هاي سال شاخص كيفيت هوا ذرات معلق PM ۲.۵ در محدوده هواي خوب، ۵۶.۶ درصد در محدوده هواي قابل قبول، ۲۲ درصد در محدوده هواي ناسالم براي گروه‌هاي حساس، ۶.۳ درصد در محدوده هواي ناسالم، ۰.۸۸ درصد در محدوده هواي خيلي ناسالم و ۰.۷۷ درصد در محدوده هواي خطرناك بوده و نسبت به سال ۱۴۰۰ تعداد روز‌هاي داراي هواي خوب كاهش يافته است.
اين گزارش ادامه مي‌دهد سال ۱۴۰۱ به‌طور ميانگين ۱۳.۵ درصد از روز‌هاي سال در ۳۳ شهر مورد مطالعه هواي خوب داشتند كه اين رقم نسبت به سال ۱۴۰۰ تفريبا ۴ درصد كاهش يافته است. به‌طور كلي تعداد روز‌هاي با هواي قابل قبول در سال ۱۴۰۱ نيز نسبت به سال ۱۴۰۰ تقريبا ۸درصد كاهش يافته است. همچنين به‌طور ميانگين در سال ۱۴۰۱ در شهرهاي مورد مطالعه فقط ۲۱.۷ درصد از روز‌هاي سال ميانگين غلظت روزانه ذرات معلق PM ۲.۵ كمتر از ۱۵ ميكروگرم در مترمكعب (رهنمود سازمان بهداشت جهاني) بوده است (3) .
از اين‌رو بايد توقف در مازوت‌سوزي را امري موثر براي سلامت شهروندان تعريف كرد كه نه تنها خسارات رشد كودكان و نوزادان را كاهش مي‌دهد، بلكه به تداوم سلامت آنها و ديگر شهروندان خصوصا نسل جوان و افراد ديگر نيز منجر مي‌شود . مشكلات ناشي از بي‌برقي بر كسي پوشيده نيست. بسياري از كارها احتمالا با توقف كوتاه‌مدت روبه‌رو خواهد شد، اما فراموش نكنيم اولويت سلامت است.
اين مهم تاييدگر ضرورت جست‌وجوي راهكار سلامت‌محور براي جبران قطعي برق نيست، اما براي كوتاه‌مدت قابل پذيرش است، اما براي ميان‌مدت لازم و ضروري است كه با سرمايه‌گذاري و تدبير دولت با بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي بومي و محلي انرژي‌هاي تجديدپذير اولويت اول براي جبران برق مورد نياز كشور باشد .
كشوري كه دوسوم مساحتش نور و انرژي خورشيد بي‌نظيري دارد چطور قادر نيست برق مورد نياز خود و حتي همسايگان را تامين كند؟. كشوري كه بادهاي 120 روزه آن در زابل منجر به مشكلات زيادي براي زيست شهروندان شده چگونه نمي‌تواند اين مهم را به يك مزيت براي توليد نيروي برق تجديدپذير مبدل كند و از سوخت مازوت در نيروگاه‌ها جدا شود. به نظر مي‌رسد بي‌توجهي مديران پيشين در بهره‌گيري از اين ظرفيت‌ها با اتكا به توان بخش خصوصي موضوع تامين انرژي را به چالشي اجتماعي –اقتصادي و امنيتي مبدل كرده كه تنها راهكار آن بازنگري بر شيوه‌هاي گذشته و اتخاذ رويكرد سلامت‌محور است. اين مهم در خصوص عدم رعايت قانون هواي پاك و عدم اتخاذ تصميمات موثر و كارآمد در اجرايي كردن آن به روشني قابل مشاهده است؛ قانوني كه با تعامل مشترك و شرح وظايف مشخص براي شهروندان تهراني و شهرهاي بزرگ به روشني مي‌دانند كه سلامت خود و خانواده‌هاي‌شان اولويت اول و استراتژيك آنهاست، چراكه تا سلامتي نباشد امكان هر نوع زندگي مفيد و موثر وجود ندارد؛ لذا آنان با پذيرش شرايط كنوني به صورت موقت و مشاهده تلاش بخش‌هاي برنامه‌ريز و سرمايه‌گذار دولتي و همراهي بخش خصوصي در امر توليد برق سالم بدون وارد ساختن خسارت به سلامت شهروندان يقينا صبوري خواهند كرد .
اين مهم به اين معناست كه دولت در اسرع وقت نسبت به برنامه‌ريزي و اقدام گام‌هاي خود را براي موقت بودن قطعي برق اعلام كند تا شهروندان اميدوار باشند كه در ميان‌مدت اين مساله مرتفع خواهد شد.
1-https: //www.irna.ir/news
2- همان
3-https: //fararu.com/fa/news