از بيانيه 201 نماينده تا پايان انتظار براي تعيين اعضاي كميسيون ويژه
عزم مجلس براي بررسي برجام
گروه سياسي| تكليف معلوم است و حالا مجلس يك چيز را مي‌خواهد؛ لايحه برجام. درخواست مجلسي‌ها اما با ورود لاريجاني به جمع كساني كه معتقدند برجام بايد در قالب يك لايحه در مجلس بررسي و تصويب شود و بيانيه روز گذشته 201 نماينده مجلس قدري جدي‌تر شده است. تا قبل از اين اگر دولتي‌ها مي‌گفتند از نظر حقوقي نيازي به تبديل برجام به يك لايحه و تقديم آن به مجلس نيست، مي‌دانستند كه كسي به نام علي لاريجاني هم در بهارستان همين نظر را دارد. اين شايد پشتگرمي قابل توجهي براي آنها بود. حالا اما يك هفته‌اي مي‌شود كه لاريجاني از نظر اوليه خود عقبگرد كرده و حرف از «لايحه برجام» مي‌زند؛ حرفي كه تا قبل از آن تنها سخن منتقدان توافق بود. در همين شرايط عباس عراقچي هم در جلسه ديروز كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي گفته است كه «وزارت خارجه هيچ حساسيتي براي ارايه برجام در قالب لايحه ندارد.» هرچند او توضيح داده كه «آمدن برجام به مجلس باعث افزايش تعهدات ما مي‌شود كه اين با روح برجام سازگار نيست» اما به نظر مي‌رسد نظر دولتي‌ها هم درباره لايحه برجام قدري نرم‌تر از قبل شده است. در اين ميان اما شايد مهم‌ترين تحول ديروز بهارستان نامه 201نفر از نمايندگان بود كه خواستار ارايه برجام به مجلس در قالب يك لايحه از سوي دولت شده بودند. اين بيانيه كه قبلا توسط طيف منتقدان توافق تهيه شده بود تا همين چند روز پيش امضاي صد نفر از نمايندگان را با خود همراه داشت، اما تعداد امضاها در فاصله زماني كوتاهي به دو‌برابر افزايش يافت. حالا با اين بيانيه روشن شده كه اكثريت مجلس خواهان ارايه توافق به صورت لايحه هستند. ضمن اينكه بعيد به نظر مي‌رسد در روزهاي پيش رو تلاش موافقان محتواي اين بيانيه كمتر شود. چه آنكه حالا اين بيانيه از نظر كمي آنها را در موضع بهتر نسبت به كساني قرار داده كه معتقدند نيازي به ورود مستقيم مجلس براي بررسي و تصويب برجام نيست. ضمن اينكه حمايت علي لاريجاني و موضع‌گيري ديروز عراقچي هم مي‌تواند كمك ديگري به اين طيف باشد و حالا بحث بر سر تركيب كميسيون ويژه بررسي برجام است.
بيانيه 201نماينده
ديروز جلسه علني بهارستان با بحثي هسته‌اي كليد خورد و با بحث هسته‌اي ديگري به پايان رسيد. بحث اول پيرامون انتخابات كميسيون برجام بود و بحث آخر بيانيه 201 نماينده براي تاكيد بر ارايه برجام در قالب لايحه. ضمن اينكه حضور بعدازظهر عراقچي در جلسه كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي هم روز هسته‌اي بهارستان را تكميل كرد. ديروز در آخرين دقايق صحن علني بيانيه 201نماينده در مجلس خوانده شد كه از دولت خواسته بودند تا برجام را به صورت لايحه تقديم مجلس كند. در اين بيانيه آمده است: «ما نمايندگان با توجه به وظيفه قانوني اعلام مي‌داريم از زحمات تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي كه تلاش وافري را در مذاكرات داشته‌اند، قدرداني كنيم. براساس اصول 77 و 125 قانون اساسي بررسي متن برنامه جامع اقدام مشترك يا برجام از وظايف قانوني مجلس شوراي اسلامي و نمايندگان ملت است و مستلزم ارايه اطلاعات و همكاري تمامي دستگاه‌هاي مختلف ذي‌ربط است. ارايه متن برجام به مجلس بايد در قالب لايحه‌اي از سوي دولت به مجلس باشد كه ضروري است هر چه سريع‌تر به مجلس تقديم شود. هرگونه اقدام داوطلبانه و شروع اجرايي توافقنامه به صورت موقت، دايمي يا الزامي قبل از تصويب مجلس شوراي اسلامي و تاييد شوراي نگهبان وجاهت قانوني ندارد.» اين نامه از يك سو و اظهارنظر جديد علي لاريجاني از سوي ديگر موضع تقديم برجام به مجلس در قالب يك لايحه را تقويت خواهد كرد؛ موضعي كه مي‌تواند تاثيرات تازه‌اي بر صف‌بندي‌هاي هسته‌اي بهارستان داشته باشد. امضاي بيش از 200نماينده پاي اين بيانيه با توجه به تعداد و تركيب سياسي نمايندگان مجلس نشان مي‌دهد كه بدون ترديد برخي چهره‌هاي حامي دولت هم اين بيانيه را امضا كرده‌اند. به اين ترتيب بعيد به نظر مي‌رسد كه موضع قبلي دولتي‌ها مبني بر اينكه برجام به لحاظ حقوقي نيازي به تصويب در مجلس ندارد، بتواند چندان پايدار بماند.
دستور رييس براي پايان مناقشه كميسيون ويژه
در ميان بحث‌هاي هسته‌اي متعددي كه مطرح است، فراكسيون‌هاي سياسي مجلس از سه هفته پيش تاكنون درگير اختلاف‌نظرهايي جدي براي تعيين تركيب كميسيون ويژه بررسي برجام هستند. كميسيوني كه قرار بود انتخابات آن روز يكشنبه هفته پيش برگزار شود اما باز هم به تعويق افتاد. ديروز فراكسيون رهروان ولايت با حضور علي لاريجاني و محمدرضا باهنر تشكيل جلسه داد تا آن‌طور كه سخنگوي اين فراكسيون گفته رييس مجلس تاكيد كند انتخابات كميسيون برجام بايد در هفته جاري برگزار شود. تا پيش از اين طيف‌هاي منتقد دولت بر اين باور بودند كه عدم تمايل لاريجاني و نزديكان او تا اينجاي كار به تعويق سه‌باره انتخابات كميسيون برجام منجر شده است. تاكيد ديروز او اما احتمالا در همين هفته بحث‌ها را در اين خصوص پايان بدهد، هر چند بعيد به نظر مي‌رسد بحث حاشيه‌اي ديگري درباره اين كميسيون در دستور كار فراكسيون‌هاي سياسي مجلس قرار نگيرد. تا اينجاي كار اما هنوز مشخص نشده كه مكانيزم انتخاب اعضاي اين كميسيون چگونه خواهد بود. اين اصلي‌ترين مورد اختلافي بين جريان‌هاي سياسي مجلس است. صفر‌نعيمي‌رز، سخنگوي فراكسيون رهروان ديروز به خبرگزاري ايسنا گفت كه «تا به حال به جمع‌بندي در اين خصوص نرسيده‌ايم و در صورتي كه طي امروز و فردا هيچ كدام از راهكارها به نتيجه نرسد، مجمع عمومي فراكسيون اصولگرايان رهروان ولايت مجلس روز سه شنبه تشكيل جلسه مي‌دهد. » تا اينجاي كار سه پيشنهاد عمده براي شيوه انتخاب اعضاي اين كميسيون مطرح شده است؛ راه اول اعلام ليست مورد وثوق
دو فراكسيون است. راه‌حلي كه بر سر جزييات آن اختلاف وجود دارد. جايي كه رهروان پيشنهاد داده هشت نفر از اعضاي آنها در كنار پنج نفر از فراكسيون اصولگرايان و دو نفر از اصلاح‌طلبان براي اين انتخابات به صحن علني معرفي شوند. فراكسيون اصولگرايان اما با اين پيشنهاد مخالف است. آنها گفته‌اند ليست مشترك بايد شامل پنج نامزد به پيشنهاد هر فراكسيون و پنج نامزد به انتخاب مشترك دو فراكسيون باشد. راه‌حل ارايه شده دوم انتخاب تخصصي اعضا از ميان كميسيون‌هاي مجلس است، چيزي شبيه انتخاب اعضاي كميسيون تلفيق. راه‌حل سوم هم البته ارايه دو ليست جداگانه توسط هر فراكسيون خواهد بود. تا اينجا هيچ سخني از رسيدن به راه‌حل مشترك براي تشكيل اين كميسيون ويژه در كار نبوده است. اين به آن معناست كه احتمالا بايد منتظر بود تا دو فراكسيون مانند انتخابات هيات رييسه مجلس يك بار ديگر روبه‌روي هم صف‌آرايي كنند. صف آرايي‌اي كه تغيير نظر رييس مجلس درباره روند قانوني پيش‌روي برجام در داخل كشور تاثير زيادي بر سرانجام آن خواهد گذاشت.
بيم و اميد كميسيون برجام
در اين شرايط كه آمدن برجام به صورت لايحه به مجلس احتمالي قوي‌تر از قبل شده است، يكي از اصلي‌ترين بحث‌ها درباره تركيب كميسيون ويژه برجام گرايش‌هاي تخصصي و سياسي اعضاي آن است. در شرايطي كه همه طرف‌هاي درگير در مجلس مي‌گويند بهتر است تركيب اين فراكسيون براساس گرايش‌هاي تخصصي تشكيل شود، تلاش جريان‌هاي سياسي نشان مي‌دهد كه نگراني از تسلط رقبا بر اين مجموعه هم موضوعي جدي است. هر چند يكي از پيشنهادهاي موجود براي تشكيل اين كميسيون ناظر به ابعاد تخصصي قضيه است و انتخاب نفرات را به كميسيون‌هاي تخصصي واگذار مي‌كند تا به اين شكل به جاي نگاه‌هاي جناحي، نگاه‌هاي تخصصي وارد اين تركيب شوند اما هنوز هيچ نشانه‌اي از قبول افتادن اين پيشنهاد در مجلس وجود ندارد.
احتمالي كه جدي شد
تا پيش از اين خيلي از نمايندگان مجلس كميسيون ويژه برجام را در فضايي نا اميد از تقديم لايحه توسط دولت، شير بي‌يال و دمي مي‌دانستند كه تنها مي‌تواند در نقش يك تريبون براي جريان‌هاي سياسي ايفاي نقش كند. جدي شدن موضوع تقديم برجام در قالب لايحه از سوي دولت اما كارويژه كميسيون برجام را به چيزي بيش از يك تريبون تبديل خواهد كرد. برجام اگر تبديل به يك لايحه شود، تيغ كميسيون ويژه در بهارستان بسيار بيش از اينها خواهد بريد و اينجاست كه با پايان نقش تشريفاتي اين مجموعه، احتمالا جدال براي قرار‌گرفتن در تركيب آن به مراتب بيش از قبل جدي شود. به عبارتي وقتي براي رقابت بر سر صندلي‌هاي كميسيوني كه تصور مي‌شد در حد يك تريبون كارايي دارد، جدالي به مدت سه هفته كليد خورد، قطعا جدال براي جايگاهي كه مي‌تواند نقشي تعيين‌كننده داشته باشد به مراتب جدي‌تر از اين خواهد بود. هر چند سخنان لاريجاني احتمال برگزاري انتخابات را در هفته جاري به شكل مشهودي افزايش داده اما مي‌توان از الان پيش‌بيني كرد كه برخي جدل‌هاي هسته‌اي به روزهاي بعد از تشكيل كميسيون ويژه موكول خواهند شد. ديروز دو نفر از اعضاي فراكسيون رهروان خبر داده‌اند كه دو فراكسيون اصلي مجلس بر سر تشكيل كميسيون ويژه به راه‌حل مشتركي نزديك شده‌اند. حسين سبحاني‌نيا به خبرگزاري ايرنا گفته كه «دو فراكسيون اصولگرايان و رهروان ولايت جلساتي را پيرامون ارايه ليست مشترك براي تشكيل كميسيون ويژه برجام داشته‌اند كه تاكنون شاهد پيشرفت‌هايي در اين زمينه بوده‌ايم. » همزمان مصطفي افضلي‌فرد هم به خبرگزاري فارس گفته كه «در نشست مشتركي كه با فراكسيون رهروان ولايت و اصولگرايان داشتيم به اين نتيجه رسيديم كه 10 نفر از بين اين فراكسيون و پنج نفر نيز به عنوان افراد مرضي‌الطرفين مساله برجام و تقديم لايحه از سوي دولت را در اين زمينه پيگيري كنند كه در مجموع 15 نفر از كميسيون ويژه كار برجام را در مجلس به انجام مي‌رسانند. » فراكسيون اصولگرايان اما هنوز درباره آخرين تحولات پيرامون انتخابات كميسيون برجام موضعي نگرفته است.