گزارش «اعتماد» از فعاليت‌هاي حزبي در دولت يازدهم
دورخيز احزاب تازه تاسيس به سوي بهارستان
روح‌الله سپندارند/ فعاليت حزبي بدون شك مي‌تواند در تثبيت نظام‌هاي مردم‌سالار نقش موثري را بازي كند. چرا كه دستيابي اراده عمومي به خير عمومي در دموكراسي‌ها، اگر از طريق نهادهاي مدني و عمومي دنبال نشود، مي‌تواند زمينه بروز پوپوليسم را فراهم آورد. در ايران نيز، سنگ بناي تحزب به دوران مشروطه باز مي‌گردد، اما فعاليت حزبي همواره با فراز و نشيب‌هاي بسياري همراه بوده است. با اين حال اگر نخواهيم تبارشناسي احزاب در ايران را بررسي كنيم اما مي‌توان گفت در سال‌هاي گذشته، فعاليت‌هاي حزبي دچار ركود شده بود و برخي از احزاب هم تعطيل يا نيمه‌تعطيل شدند كه با روي كار آمدن دولت يازدهم به نظر مي‌رسيد، فعاليت‌هاي حزبي دوباره جان تازه خواهد گرفت. ميانجيگري وزارت كشور براي بازگشايي خانه احزاب گامي در مسير رونق فعاليت‌هاي حزبي بود. همايش سراسري اصولگرايان و تلاش‌هاي حزبي آنها نيز براي وحدت، در كنار همايش اصلاح‌طلبان از جمله تحركات حزبي در دولت يازدهم بود كه مي‌تواند پويايي دوباره را به احزاب اصلاح‌طلب و اصولگرا بازگرداند.
وقتي منتقدان مجوز مي‌گيرند
صدور مجوز براي فعاليت احزاب جديد در دولت يازدهم به عنوان يكي از دستور كارهاي وزارت كشور تعريف شد، به طوري كه آبان‌ماه سال گذشته، يكي از اصلي‌ترين منتقدان دولت، توانست مجوز فعاليت حزبي‌اش را بگيرد. جبهه پايداري كه سال ۱۳۹۰ از سوي برخي اصولگرايان و اعضاي سابق دولت احمدي‌نژاد تشكيل شده بود، پس از روي كار آمدن حسن روحاني، جدي‌ترين منتقد سياست‌هاي او بودند و مجلس مهم‌ترين پايگاه آنها براي مواجهه با دولت بود به طوري كه بازيگر اصلي بسياري از طرح‌هاي استيضاح و سوال از وزرا، اعضاي جبهه پايداري يا نزديكان به آنها در مجلس بودند. با اين حال پايداري‌ها توانستند مجوز تاسيس حزب را در دولت يازدهم به‌دست آورند. حسينعلي اميري، سخنگوي وزارت كشور همان زمان بعد از آنكه خبر صدور مجوز براي جبهه پايداري را اعلام كرد، گفت: در كميسيون ماده ۱۰ احزاب توجه نمي‌شود كه يك حزب اصولگرا يا اصلاح‌طلب است تا برمبناي آن مجوز بدهيم يا ندهيم، بلكه آنچه مدنظر اعضاي كميسيون ماده ۱۰ احزاب است، مساله قانون است و هركس تقاضايش مطابق قانون باشد ترتيب‌اثر داده مي‌شود.
صدور مجوز براي حزب اصلاح‌طلب
تابستان ۹۳، تشكيلاتي اصلاح‌طلب اعلام موجوديت كرد كه خود را نسل دوم اصلاح‌طلبان مي‌دانستند و با نام «ندا» و با محوريت صادق خرازي فعاليت خود را آغاز كرد. البته اعلام موجوديت آنها واكنش‌هايي را به دنبال داشت و بهروز شجاعي - پيش از استعفا - مسوول وقت كميته اطلاع‌رساني تشكيلات «ندا» شهريور ماه سال گذشته از تغيير نام اين تشكيلات خبر داد و گفته بود: ما قصد اختلاف ميان اصلاح‌طلبان را نداريم و زير چتر اصلاح‌طلبي قرار داريم و به همين دليل براي آنكه حسن‌نيت خود را نشان دهيم به توصيه‌اي كه از سوي بزرگان به ما شد عمل كرديم و اسم تشكيلات را تغيير داديم و ديگر ندا مخفف نسل دوم اصلاح‌طلبان نيست و تشكيلات به نام نداي ايرانيان تغيير يافته است. خرازي هم درباره اينكه برخي اصلاح‌طلبان معتقدند كه تشكيل حزب ندا منجر به ايجاد شكاف در ميان اصلاح‌طلبان خواهد شد، گفت: اين اشتباه است. اصلاح‌طلبي يك طيف عظيم از انديشه‌هاي مختلف است و ما با حفظ هويت اصلاح‌طلبي خود تفكرات خود را نيز پي مي‌گيريم. ما قايل به تعامل با حاكميت و اعتمادسازي با نظام هستيم. او درباره اينكه نظر رييس دولت اصلاحات در اين باره چيست، گفته بود: ايشان با هر پديده و حركت سياسي موافق‌اند، اما ايشان را نمي‌توان در چارچوب يك حزب مشخص تعريف كرد. ايشان در چارچوب كلي اصلاح‌طلبي ايران تعريف مي‌شود. خرازي البته درباره فعاليت براي انتخابات مجلس و همكاري با ساير اصلاح‌طلبان گفته بود: ما با اصلاح‌طلبان فصل مشترك‌هاي بسياري داريم. سرانجام ۱۰ آذر ماه سال گذشته، حسينعلي اميري، سخنگوي وزارت كشور از اعطاي مجوز به حزب اصلاح‌طلب نداي ايرانيان در پايان جلسه كميسيون ماده ۱۰ احزاب خبر داد و گفت: «كميسيون ماده 10 احزاب با تاسيس حزب نداي ايرانيان موافقت كرده است. » پس از آن انتخابات شوراي مركزي اين حزب برگزار شد و اعضاي اين حزب، مجيد فراهاني را به عنوان دبير كل حزب انتخاب كردند.
صدور مجوز براي يك حزب اصلاح‌طلب ديگر
سال گذشته البته يك حزب اصلاح‌طلب ديگر هم در انتظار صدور مجوز از سوي وزارت كشور بود. حزب اتحاد ملت ايران اسلامي، حزبي است كه درخواست مجوز آن از مدت‌ها پيش به كميسيون ماده ۱۰ احزاب در وزارت كشور ارسال شده و اين كميسيون مشغول بررسي صدور مجوز اين حزب بود. محمدحسين مقيمي در مورد آخرين وضعيت استعلام‌هاي حزب اتحاد ملت، گفته بود: بعد از تشكيل كميسيون نتيجه را اعلام مي‌كنيم. هر گروهي كه درخواست تشكيل حزب دارد طبق قانون موضوع پيشنهادشان را ارايه مي‌كند. استعلامات را انجام مي‌دهيم. در كميسيون بررسي مي‌شود و پس از تصميم‌گيري در كميسيون نتيجه را اعلام مي‌كنيم. مقيمي سال گذشته در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه برخي اظهارنظرها وجود دارد كه چون شما اصلاح‌طلب هستيد به احزاب اصلاح‌طلب توجه مي‌كنيد، گفته بود: من معاون سياسي وزير كشور و جمهوري اسلامي هستم و همه احزاب قانونمند مورد احترام هستند. معاون سياسي وزارت كشور ادامه داده بود: ما در تلاش هستيم تا كاري كنيم تا همه احزاب احساس كنند وزارت كشور متعلق به همه احزاب است. سرانجام در آخرين روزهاي فروردين‌ماه حزب اتحاد ملت توانست مجوز فعاليت بگيرد. در بخشي از بيانيه اعلام موجوديت آنها آمده بود: «اكنون كه به يمن حماسه سياسي مشاركت مردم در انتخابات ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ فضاي جديدي از اعتدال و اميد در كشور به وجود آمده است، جمعي از فرزندان ملت بر آن شده‌اند تا به پشتوانه قانون اساسي و به اتكاي حقوق ملت مندرج در فصل سوم آن گامي نو در جهت پيشبرد آرمان‌هاي انقلاب و نيازهاي اصلاحات بردارند.» چند روز پيش هم يكي از اعضاي هيات موسس حزب اتحاد ملت از عضويت در شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات بعد از كنگره حزب خبر داده بود. ولي‌الله شجاع‌پوريان در گفت‌وگويي اظهار داشت: حزب اتحاد ملت ايران اسلامي با برگزاري جلسات متعدد در تدارك برگزاري كنگره است چون براساس قانون حداكثر تا شش ماه بعد از صدور مجوز حزب بايد كنگره تشكيل شود. اين عضو هيات موسس حزب اتحاد ملت ايران اسلامي افزود: در كنگره حزب كه به‌زودي تشكيل خواهد شد شوراي مركزي و دبيركل حزب اتحاد انتخاب خواهند شد و اساسنامه به تصويب اعضا خواهند رسيد و بعد از آن در شوراي مركزي درباره كيفيت هماهنگي با ديگر گروه‌هاي اصلاح‌طلب از جمله عضويت در شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات تصميم‌گيري خواهد شد.
فعاليت حزبي در لباس گفتماني
اما مجوزهاي وزارت كشور دولت يازدهم تنها چتر فعاليت حزبي نبود. ۲۵ خرداد امسال همايشي برگزار شد كه بانيان آن، خود را وفادار به گفتمان سوم‌تير مي‌دانند اما جاي مرد اول آن جريان، ميان‌شان خالي است. با اين حال خيلي جدي فعاليت خود را در آستانه انتخابات مجلس دهم شروع كرده‌اند و با نام يكتا آن همايش را برگزار كردند؛ همايشي كه با نگاهي به اسامي حاضران در آن، كابينه‌هاي دولت نهم و دهم را در كنار هم مي‌توان ديد كه خودشان را «ياران كارآمدي و تحول ايران اسلامي» مي‌نامند. البته وزارت كشور بعد از آن همايش نسبت به فعاليت تشكلي به نام يكتا واكنش نشان داد و آن را غيرقانوني دانست. به گفته مقيمي تاكنون هيچ درخواستي براي تشكيل حزبي جديد به نام يكتا به وزارت كشور ارسال نشده بود. اما كامران دانشجو از وزراي احمدي‌نژاد و از اعضاي يكتا در واكنش به اعلام غيرقانوني بودن اين تشكيلات گفته بود: ما يك جبهه گفتماني تشكيل داديم نه يك جبهه سياسي بنابراين اگر قرار باشد روزي به مسير سياسي ورود يابيم آنگاه راهكاري براي آن پيدا خواهيم كرد. وزير علوم دولت دهم در پاسخ به اين سوال كه آيا قصد ورود به دهمين دوره انتخابات مجلس شوراي اسلامي را داريد يا خير، گفته بود: هنوز در ارتباط با انتخابات و ليست انتخاباتي هيچ بحثي نشده و معتقديم خيلي زود است كه بخواهيم به مقوله انتخابات ورود يابيم و جامعه را به اين سمت سوق دهيم چرا كه هفت ماه تا انتخابات زمان مانده است. با اين حال بايد ديد در روزهاي باقيمانده تا انتخابات مجلس دهم، آرايش سياسي احزاب به چه سمت و سويي مي‌رود؛ آرايشي كه بدون شك با حضور اصلاح‌طلبان مي‌تواند دوقطبي راست و چپ را رقم بزند. هر چند برخي جريان‌هاي سياسي همچنان مستعد برهم زدن بازي دوقطبي هستند تا خود را به عنوان ضلع سوم در رقابت‌ها معرفي كنند.
اما و اگرهاي تشكيل احزاب جديد اصولگرا
اصولگرايان كه حالا چهره‌هاي شاخص‌شان هركدام براي خودش ساز جريان مستقلي را كوك مي‌كند، زمزمه‌هايي از تشكيل احزاب جديد را سر زبان‌ها انداختند. شايد مهم‌ترين آنها كسي نباشد جز علي لاريجاني كه بخشي از اصولگرايان او را چهره‌اي معتدل و مناسب براي روزهاي پسااعتدالي بعد از انتخابات 24 خرداد مي‌دانند تا با برگ او به رقابت مجلس دهم بروند. حاميان او در بهارستان، فراكسيون رهروان ولايت را در مقابل اصولگرايان تندرو تشكيل داده بودند تا در انتخابات هر ساله هيات رييسه بتوانند جايگاه او را بر كرسي اول مجلس در رقابت با طيف حداد عادل تثبيت كنند. در اين ميان ماه‌هاست كه بحث تشكيل حزبي با محوريت علي لاريجاني و با حضور اعضاي فراكسيون رهروان ولايت مطرح شده است. لاريجاني هم خودش در برنامه‌اي تلويزيوني وقتي با اين سوال مواجه شد كه آيا شما قصد راه‌اندازي حزب سياسي داريد، گفته بود: «تشكيل حزب كار خوبي است و بعضا دوستاني كه با من در اين زمينه صحبت مي‌كنند آنها را تشويق به اين امر مي‌كنم. من خودم هنوز به اين نتيجه نرسيده‌ام كه مي‌توانم حزب تشكيل دهم، شايد هم مقداري تنبلي است اما عقيده دارم اگر واقعا احساس كنم وجود من مي‌تواند كمكي به حزب كند حتما اين كار را مي‌كنم و بعضي از دوستان كه با من صحبت مي‌كنند من تشويق‌شان مي‌كنم كه كار حزبي را پيگيري كنند و احزاب قوي در كشور به وجود بياورند». البته تكليف حزب رهروان هنوز مشخص نشده و معلوم نيست كه علي لاريجاني براي رقابت در مجلس دهم چه راهكاري را ترجيح خواهد داد چرا كه او حالا خود را هرچه بيشتر به ميانه‌روي در خط مشي سياسي نزديك كرده است و به نظر مي‌رسد آرايش سياسي اصولگرايان تا حد زيادي متاثر از استراتژي انتخاباتي او باشد. حالا در آستانه چند ماه تا انتخابات مجلس دهم، زمزمه‌هاي تشكيل حزبي با محوريت يكي ديگر از چهره‌هاي انتخاباتي اصولگرا نيز بر سر زبان‌ها افتاده است تا محمدباقر قاليباف پس از ناكامي‌هايي كه در مسير پاستور داشت، ياران خويش را براي كسب كرسي‌هاي سبز بهارستان بسيج كند. بايد ديد تا روزهاي منتهي به اسفند۹۴ چه احزابي از ميان جريان‌هاي سياسي داخل كشور ظهور مي‌كنند و بايد ديد آيا مي‌توان انتظار داشت كه در دولت يازدهم دوباره بهار احزاب به بهانه رسيدن به بهارستان شكل بگيرد يا خير.