به بهانه سفر وزير خارجه شام به عراق مطرح شد
ديپلماسي داغ در بغداد
محمدرضا بابايي
موقعيت ژئوپليتيكي منطقه لوانت به طور عام و سوريه به طور خاص، جايگاه ممتاز و متمايزي را به اين كشور بخشيده است؛ كشوري كه دير زماني قلب تپنده منطقه شامات و محل نزاع امپراتوري‌هاي قدرتمند بود. بيش از سه ماه است كه از سقوط دولت اسد مي‌گذرد؛ سقوطي دراماتيك كه براي بسياري از تحليلگران غيرقابل پيش‌بيني بود. با اين وجود، دوران سوريه پسا اسد نقطه آغازين فصل جديدي از مناسبات ديپلماتيك دمشق با همسايگان منطقه‌اي خود مي‌باشد. دستگاه ديپلماسي جديد سوريه براي بازتعريف مفاهيم همكاري و تعاملات ديپلماتيك با كشورهاي منطقه و جهان، با چالش‌هاي جدي مواجه است. در وهله نخست، وزارت خارجه حكومت انتقالي درصدد ترميم و عادي‌سازي روابط خارجي سوريه با همسايگان منطقه‌اي خود مي‌باشد تا ضمن جلب اعتماد همسايگان براي همكاري‌هاي سياسي و اقتصادي دو و چند جانبه، نقش و جايگاه دهه‌هاي گذشته دمشق در معادلات سياسي منطقه را بازگردانند. در همين راستا، اسعد الشيباني، وزير خارجه حكومت انتقالي سوريه به بغداد سفر كرد و با مقامات عراقي ديدار نمود. ناگفته نماند كه الشيباني در فوريه گذشته نيز قصد سفر به عراق را داشت اما به دليل واكنش‌هاي منفي برخي جريان‌هاي سياسي عراقي اين سفر لغو شد. هدف اين سفر، توسعه همكاري‌هاي چند جانبه سياسي- امنيتي و اقتصادي دوجانبه عنوان شده است. به گزارش رويترز، يكي از اهداف اصلي سفر الشيباني به بغداد و ديدار با مقامات عراقي، بازگشايي مرزهاي دو كشور با هدف توسعه همكاري‌هاي تجاري و اقتصادي ميان دمشق و بغداد بود. علاوه بر اين، وزير خارجه حكومت انتقالي سوريه بر لزوم تعميق همكاري‌هاي امنيتي مشترك براي مقابله با تروريسم تاكيد كرد. اين خبرگزاري افزود: داعش در بين سال‌هاي 2013 تا 2017 بخش‌هايي از خاك عراق و سوريه را تحت تصرف خود داشت؛ از اين رو، مساله تروريسم و مقابله با آن به يكي از دغدغه‌هاي مشترك امنيتي ميان دمشق و بغداد تبديل شده است. شيباني در جريان نشست مطبوعاتي مشترك با همتاي عراقي خود گفت: «دمشق براي مبارزه با داعش، آماده همكاري با بغداد است.» و سپس افزود: «امنيت سوريه مساوي است با امنيت عراق.» فواد حسين، وزير خارجه عراق نيز به نوبه خود بر اهميت و لزوم همكاري‌هاي بين‌المللي در راستاي مبارزه با تروريسم تاكيد كرد.
باوجود خارج شدن تمامي شهرها و روستاهاي سوريه و عراق از سيطره داعش، هنوز هم هسته‌هاي سري اين گروه در اين دو كشور به فعاليت‌هاي خود ادامه مي‌دهند؛ سقوط دولت اسد و چالش‌هاي حكومت جديد در راستاي تثبيت حاكميت خود بر تمامي خاك سوريه، خلأ‌هاي امنيتي در سوريه را تشديد كرده است و اين مساله مي‌تواند زمينه ظهور مجدد داعش در اين كشور را فراهم نمايد. از اين رو، مي‌توان گفت كه مساله مبارزه با تروريسم اصلي‌ترين نقطه تفاهم مشترك ميان مقامات عراقي و سوري مي‌باشد.
خبرگزاري الجزيره هدف سفر وزير خارجه حكومت انتقالي سوريه و ديدار با همتاي عراقي خود را دستيابي به تفاهم و همكاري‌هاي مشترك در حوزه سياست و اقتصاد و امنيت دو جانبه مي‌داند.
وزير خارجه عراق در نشست مطبوعاتي با همتاي سوري خود خاطرنشان كرد كه ثبات و امنيت در سوريه براي ملت عراق حائزاهميت است، زيرا تاثير مستقيمي بر امنيت كشورشان دارد. همچنين او در ادامه از توافق حاصله ميان حكومت دمشق و نيروهاي دموكراتيك سوريه ابراز خرسندي كرد و اميدوار شد كه اين توافق گامي در راستاي صلح و ثبات در سوريه باشد. شيباني همتاي سوري وزير خارجه عراق نيز به نقش و جايگاه سياست‌هاي مداخله‌جويانه برخي كشورهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي اشاره كرد كه سياست و قدرت حاكم بر دمشق و بغداد را متاثر تصميمات خود ساختند.
روزنامه القدس العربي نيز به نوبه خود بيشتر بحث و جنبه سياست‌هاي مداخله‌جويانه خارجي در امور سوريه و عراق كه توسط وزير خارجه حكومت انتقالي مطرح شده بود را مورد تاكيد و بررسي قرار داد. به نقل از اين روزنامه، شيباني در نشست مطبوعاتي كه همتاي عراقي او نيز حضور داشت، سياست‌هاي مداخله‌جويانه برخي بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي در امور سوريه و عراق را مورد انتقاد قرار داد و گفت: «سوريه و عراق بايد در مقابل هر نوع مداخله خارجي ايستادگي نمايند و اجازه ندهند كه قدرت‌هاي خارجي خواسته‌هاي خود را بر آنان ديكته كنند.» شيباني در ادامه سخنانش بر مولفه‌هاي فرهنگي و هويتي مشترك ميان دو ملت عراق و سوريه تاكيد كرد و افزود: «ما يك ملت واحد و بخشي از امت عربي هستيم روابط في‌مابين ما نبايد مانند تعامل ميان كشورها باشد بلكه بايد مانند تعامل دو ملت بايكديگر با هدف ايجاد آينده‌اي بهتر، باشد.»
فواد حسين، وزير خارجه عراق نيز در اين نشست مطبوعاتي گفت: «روابط ميان عراق و سوريه تاريخي است؛ داعش اصلي‌ترين تهديد و خطر براي ملت عراق و سوريه به شمار مي‌رود و در جريان گفت‌وگو با همتاي سوري خودم به تفصيل در رابطه با تحركات داعش در سوريه و عراق صحبت كرديم.» او همچنين افزود: «ملت سوريه نيز مانند ملت ما به خاطر سياست‌هاي حزب بعث متحمل رنج و عذاب‌هاي بسياري شدند.»
خبرگزاري العربي الجديد نيز به نوبه خود ضمن اشاره به اهداف و انگيزه‌هاي سفر اخير اسعد الشيباني به بغداد؛ به نقل از يكي از مقامات ديپلمات عراقي كه قبل از اين سفر، مصاحبه‌اي با اين خبرگزاري داشت، افزود: «مسائل امنيتي مرتبط با كنترل مرزهاي دو كشور، مساله مبارزه با داعش، كمپ الهول، عادي‌سازي روابط سياسي دو كشور و وضعيت دياسپوراي سوري در عراق و تسهيل در فرآيند بازگشت برخي آنان به كشورشان ازجمله مسائل مورد بحث و گفت‌وگو ميان دو كشور مي‌باشد.» همچنين اين مقام ديپلمات افزود: در آينده‌اي نزديك، مقامات سوري گفت‌وگو و ديدارهايي با همتايان عراقي خود خواهند داشت. حكومت جديد سوريه، در وهله نخست براي مقابله با چالش‌هاي داخلي و خارجي خود، مساله عادي‌سازي روابط ديپلماتيك با همسايگان خود را جزو اولويت‌هاي اصلي سياست خارجي قرار داده است. توسعه و ترميم روابط خارجي دمشق مجال و فرصت لازم را براي مشروعيت‌سازي به نظام سياسي حاكم بر اين كشور فراهم مي‌نمايد و اين امر فصل جديدي از ائتلاف‌ها و اتحادهاي
سياسي-امنيتي در سطح منطقه‌اي را رقم خواهد زد. حكومت دمشق از خلال اين ائتلاف‌سازي‌هاي جديد مي‌تواند بر چالش‌هاي سياسي-امنيتي خود در داخل كشور فايق آيد و در سطح بين‌المللي گامي بزرگ در جهت رفع تحريم‌ها بردارد؛ تحريم‌هايي كه ميراث حكومت سابق مي‌باشد و حدود يك دهه و نيم است گريبان اين كشور را گرفته است. عراق نيز با وجود نارضايتي برخي جريان‌هاي سياسي نسبت به سفر وزير خارجه حكومت انتقالي سوريه به بغداد، بر سر مساله مبارزه با تروريسم به تفاهم مشتركي دست يافتند اما در رابطه با ساز و كارهاي اجرايي هنوز نقاط اختلاف به قوت خود باقي است. در بعد اقتصادي نيز، حكومت دمشق
در راستاي مقابله با بحران‌هاي اقتصادي به دنبال دستيابي به تفاهم و همكاري اقتصادي مشترك با بغداد است تا موانع گمركي و محدوديت‌هاي تجاري ميان دو كشور برطرف شود. خبرنگار