ترامپ؛ متحد ناتو يا مهره كرملين؟

اخيرا دونالد ترامپ در رابطه با پوتين، همتاي روس خود اغراق‌آميز رفتار كرده، حال جهان هنوز نمي‌داند كه آيا اين تمايل ادعايي ابراز شده از سوي ترامپ واقعي است يا خير... ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه روز پنجشنبه به طرح ايالات‌متحده براي آتش‌‌بس فوري، كه دولت امريكا پيش‌تر كي‌‌يف را مجبور به حمايت از آن كرده بود، واكنش نشان داد، به گونه‌اي كه مسكو مجموعه‌‌اي از خواسته‌هاي جديدي را مطرح كرد كه به واقع براي اوكراين غيرقابل قبول بود. به ادعاي گروهي از ناظران اما ممكن است اين خواسته‌ها به ‌گونه‌اي طراحي شده باشند كه دونالد ترامپ را كه همچنان سوداي پيروزي را در سر مي‌پروراند، به برقراي آتش‌‌بس وسوسه كند.

سايه تعامل پيچيده رقبا بر ميدان جنگ

در همين راستا خبرگزاري سي‌ان‌ان با انتشار يادداشتي با هدف واكاوي رويكردهاي رييس‌جمهور روسيه نوشته كه به نظر مي‌رسد پوتين علي‌رغم ارسال طومار بلندي از درخواست‌هايش براي پذيرش توافق با اوكراين همزمان مراقب است كه همتاي امريكايي‌اش را كه پيش از آغاز مذاكرات رسمي صلح، امتيازات متعددي ارايه كرده را نرجاند؛ امتيازهايي چون مخالفت با عضويت اوكراين در ناتو. حال آنكه به نظر مي‌رسد اعتراضات مكرر پوتين و افزايش درخواست‌‌‌هايش براي مذاكرات بيشتر، تلاشي براي خريد زمان است؛ آن‌هم در شرايطي كه نيروهايش در آستانه بيرون راندن ارتش اوكراين از منطقه كورسك روسيه هستند. منطقه كورسك يكي از معدود اهرم‌هاي فشاري است كه كي‌‌يف مي‌توانست در مذاكرات صلح روي ميز بگذارد. پوتين همچنين درخواست‌هايي درباره نحوه نظارت بر هرگونه آتش‌بس و اينكه آيا اوكراين در جريان توقف درگيري‌ها اجازه تسليح مجدد خواهد داشت يا نه را مطرح كرد. به باور تحليلگران اين قبيل مسائل نشان مي‌دهد كه او از هم‌اكنون در تلاش است تا توافق نهايي را به‌گونه‌اي شكل دهد كه برتري روسيه تضمين شود. پوتين همچنين به لزوم رسيدگي به علل ريشه‌اي جنگ اشاره كرد؛ عبارتي رمزگونه از سوي رهبر روسيه كه قطعا منظورش وجود يك دولت دموكراتيك در اوكراين مي‌شود. با اين همه به نظر مي‌رسد واكنش روسيه برگرفته از كتاب راهنماي ديپلماسي كلاسيك است كه مسكو با عمل به آن معمولا تلاش مي‌كند طرف‌هاي مذاكره را در گفت‌وگوهاي فرسايشي گرفتار كند، به گونه‌اي كه مذاكرات را با تاخير و شروط متعدد پيچيده كرده و در اين ميان، كرملين را قادر به پيشبرد اهداف استراتژيك خود خواهد كرد. در همين راستا اتفاقات روز پنجشنبه نشان داد كه دولت ترامپ مسير سختي را براي متقاعد كردن مسكو جهت كنار گذاشتن مواضع خود و ورود به مذاكرات جدي درباره آتش‌بس پيش رو خواهد داشت، چراكه تلاش روس‌ها براي به‌تعويق انداختن فرآيند صلح در تناقض با تعجيل ترامپ براي دستيابي به يك موفقيت ارزشمند است. در ادامه گزارش سي‌ان‌ان آمده است كه خوش‌بيني شديد ترامپ به واكنش پوتين درباره مذاكرات صلح اوكراين قابل درك بود، چرا كه او به دنبال ايجاد زمينه‌هايي براي كليد زدن ابتكار ديپلماتيك نوپا توسط دولتش است. اما تمايل ترامپ به ناديده گرفتن مجموعه جديدي از شروط سختگيرانه‌ پوتين، همان تضاد آشكاري است كه با خشمش در زمان ميزباني از ولوديمير زلنسكي در دفتر بيضي كاخ سفيد داشت، در تناقض است. احتمالا به همين دليل است كه ترامپ روز پنجشنبه بار ديگر بر اين ادعاي هميشگي خود تاكيد كرد كه ميان ايالات‌متحده و بزرگ‌ترين جنگ اروپا از زمان جنگ جهاني دوم، يك اقيانوس فاصله است. با اين همه اگر ترامپ بتواند صلحي پايدار و ماندگار در اوكراين برقرار كند، به موفقيتي بزرگ دست خواهد يافت؛ موفقيتي كه شايد حتي ارزش جايزه صلح نوبل كه به‌شدت خواستار آن است را داشته باشد. در هر صورت برخي تحليلگران بر اين باورند كه دولت جديد ايالات‌متحده فقط در حال بيان يك واقعيت آشكار است و آن اين است كه اوكراين قادر نخواهد بود مناطق شرقي اشغال ‌شده توسط روسيه و همچنين كريمه، كه پوتين در سال ۲۰۱۴ ضميمه كرد، را به سرزمين‌هايش بازگرداند.

معماي ترامپ

در اين شرايط تمايل بيش از حد ترامپ به سازش با پوتين و همزمان ابراز ادعاي شيفتگي ديرينه‌اش به رهبر روسيه درباره انگيزه رييس‌جمهوري امريكا براي پايان سريع جنگ ترديدهايي به وجود آورده است، چراكه ترامپ از زمان آغاز دومين دوره رياست‌جمهوري‌اش، با فشار بر زلنسكي كه بارزترين نمود آن در نحوه برخورد اعضاي دولتش با رييس‌جمهور اوكراين در دفتر كاخ سفيد بود، نشان داد كه در حمايت از متحدان اروپايي خود چرخشي جدي ايجاد كرده است. ترامپ حتي اشتراك‌گذاري اطلاعات حياتي نظامي امريكا با اوكراين را متوقف كرد و در اقدامي جنجالي حمايت نظامي ايالات‌متحده را معلق كرد تا زلنسكي را به پذيرش آتش‌بس فوري وادارد. هرچند اكنون ارسال تسليحات و اطلاعات از سر گرفته شده است، اما به باور ناظران اين وقفه قطعا پيامي واضح براي زلنسكي داشت و آن اينكه ترامپ مي‌تواند جنگ را طبق شرايط خودش به پايان برساند.اخيرا دونالد ترامپ در اقدامي جنجالي ديگر تهديد به اعمال تعرفه بر واردات روسيه و نيز تحريم‌هاي بانكي كرده است كه به گفته‌ او، احتمالا اين تحريم‌ها اقتصاد مسكو را تحت تاثير قرار خواهد داد. اين درحالي است كه هم‌اكنون نيز ميزان تعاملات تجاري بين مسكو و واشنگتن به حداقل خود رسيده است. از آن گذشته روسيه كانال‌‌هاي اقتصادي جايگزيني براي مديريت در شرايط جنگي ايجاد كرده است، ازجمله چين. با اين همه ترامپ تاكنون حاضر نشده كه بگويد چه اهرم فشاري مي‌تواند عليه پوتين به كار بگيرد كه واقعا تاثيرگذار باشد. اما از همان زماني كه او مجددا وارد كاخ سفيد شد، مشخص بود كه اوكراين را صرفا پلي براي احياي رابطه‌اش با روسيه مي‌بيند.