هفت وزير دور يك ميز

سارا معصومي / فرجام برجام، بايدها و نبايدها در خصوص پرونده سوريه و گلايه‌هاي تند و تيز از عملكرد عربستان سعودي در فاجعه منا اصلي‌ترين سوژه‌هاي رايزني‌هاي محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران در نيويورك را شامل شده است. در حالي كه تصور مي‌شد اصلي‌ترين رسالت وزير امور خارجه كشورمان در سومين حضور در مجمع عمومي سازمان ملل متحد از زمان تكيه زدن به كرسي رياست دستگاه ديپلماسي دولت يازدهم، بحث در خصوص چگونگي اجراي برنامه جامع اقدام مشترك باشد اما به نظر مي‌رسد كه اتفاق‌هاي سياسي حاشيه‌اي از متن هسته‌اي مهم‌تر است و بخش اعظم مذاكرات و رايزني‌هاي رييس تيم مذاكره‌كننده ايران با 1+5 به بحث در خصوص مسائل منطقه‌اي و البته چگونگي پيگيري فاجعه منا اختصاص يافته است. برنامه جامع اقدام مشترك كه در بيستمين روز از ماه جولاي سال جاري در وين مورد توافق وزراي امور خارجه ايران و شش كشور مقابل در نيويورك قرار گرفت، نخستين ايستگاه پس از وين دوباره روي ميز مذاكره‌كنندگان قرار گرفته است. مذاكرات هسته‌اي در سه سطح كارشناسي، معاونان و وزراي امور خارجه در خصوص اين پرونده همچنان ادامه دارد. برجام از سد شوراي وزيران اتحاديه اروپا، شوراي امنيت سازمان ملل و كنگره امريكا عبور كرده است و در حال حاضر تنها مجاري قانوني در ايران است كه بايد نظر نهايي آري يا خير خود به اين توافق را رسما اعلام كنند. عبور سخت و پرهياهوي برجام از سد كنگره نه‌تنها ايران كه كشورهاي اروپايي به اضافه روسيه و چين را هم نگران فرداي اين توافق در دولت آتي امريكا كرده است. جمهوريخواهان تندرو و لابي‌هاي حامي اسراييل در ساختار سياسي امريكا براي متوقف كردن اين توافق به هر ترفندي دست زدند و به نظر مي‌رسد كه با وجود بله بلند دولت امريكا به اين توافق با ايران، مخالفان در داخل اين كشور خيال كوتاه آمدن نداشته و براي وداع اوباما از كاخ سفيد روزشماري مي‌كنند. محمدجواد ظريف و فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا از زمان به نتيجه رسيدن مذاكرات در وين يك‌بار در تهران و يك بار هم در نيويورك تجديد ديدار كرده‌اند. ديدارهايي كه در تمام آنها موگريني به عنوان نماينده عالي قاره سبز نه‌تنها بر اجراي كامل برجام تاكيد كرده است كه از روزهاي سبزتر در رابطه ميان ايران و اتحاديه اروپا هم سخن گفته است. مصداق اين ادعا هم موافقت وي و ظريف بر آغاز نخستين دور از گفت‌وگوهاي سطح بالاي نمايندگان ايران و اروپا در آينده‌اي نه‌چندان دور است. جان كري، وزير امور خارجه امريكا هم يك بار روز شنبه با همتاي ايراني خود ديدار كرد. ديداري كه مقدمه كري بر محتواي احتمالي آن منجر به فضاسازي‌هاي رسانه‌اي بسيار شد. رييس دستگاه ديپلماسي امريكا پيش از ديدار با همتاي ايراني خود در سخناني دوپهلو اعلام كرد كه فضايي براي پيشرفت در خصوص بحران سوريه در ديدار با ظريف به وجود خواهد آمد. اين سخنان جان كري با پاسخ منفي تلويحي محمد‌جواد ظريف همراه بود كه تاكيد داشت سوژه اين ديدار تنها پرونده هسته‌اي ايران است.

اگر حاشيه‌هاي مجمع عمومي در سال‌هاي 92 و 93 به شانسي براي به نتيجه رسيدن مذاكرات هسته‌اي ايران با 1+5 بدل شده بود، جان كري اين بار در راهروها و جلسات رسمي و غيررسمي حاشيه مجمع عمومي از سوريه مي‌گويد و راهكاري كه بايد هرچه سريع‌تر براي حل اين بحران پيدا شود. پرونده هسته‌اي ايران نخستين موفقيت ديپلماتيك اوباما در عرصه سياست خارجي بود و به نظر مي‌رسد كه اكنون وزير امور خارجه وي تمام عزم خود را جزم كرده است كه در فرصت باقيمانده از دوره دوم رياست‌جمهوري اوباما به پرونده سوريه هم سر و ساماني بدهد و شكست‌هاي استراتژيك دولتش در اين خصوص را به حداقل برساند. دو مساله حضور نظامي روسيه در سوريه و همچنين مهاجرت‌هاي بي‌حد و حصر به سمت اروپا، زنگ‌هاي خطر را براي امريكا به صدا درآورده است و در اين ميان امريكايي‌ها باز هم براي دومين‌بار در هفت سال گذشته از دولت اوباما چشم به تهران دوخته‌اند. اصرارهاي امريكا براي مطرح كردن پرونده سوريه با ايران با برخورد سرد تهران مواجه شده كه اعتقاد دارد واشنگتن ابتدا بايد حسن‌نيت خود را در اجراي برجام نشان دهد. عبور از پرونده هسته‌اي و مشاركت در ساير پرونده‌هاي منطقه‌اي و غيرمنطقه‌اي مي‌تواند دستگاه ديپلماسي ايران را پس از 12 سال تحمل فراز و نشيب‌هاي تبعات ايرادگيري‌هاي هسته‌اي، وارد روزهاي جديدي كند. با توجه به نقش كليدي ايران در پرونده سوريه و ارتباط مثبتي كه تهران با بشار اسد چه در سال‌هاي بحران و چه پيش از آن داشته است، امريكا و اروپا روي كمك ايران براي يافتن راهكاري سياسي در سوريه حساب باز كرده‌اند. به نظر مي‌رسد كه خواست اوليه ايران مبني بر اينكه نبايد رفتن بشار اسد به پيش‌شرطي براي مذاكرات تبديل شده با زبان بي‌زباني از سوي اروپايي‌ها و امريكا پذيرفته شده است. برخي تحليلگران مسائل خاورميانه، پيش‌بيني مي‌كنند كه پس از توافق بازيگران متفاوت با حضور بشار اسد در دولت انتقالي، ايران هم با سپردن دولت بعدي سوريه به فردي از علوي‌ها موافقت خواهد كرد.

تجديد ديدار ظريف با شركاي هسته‌اي

وزراي امور خارجه ايران و 1+5، امروز ساعت هشت شب به وقت امريكا براي نخستين بار پس از توافق وين دور هم جمع خواهند شد. نخستين رويارويي وزراي امور خارجه هفت كشوري كه ماراتن نفسگير مذاكرات را در 20 جولاي به حصول به توافق هسته‌اي ختم كردند. ايران و 1+5 بايد تا حداكثر زماني 90 روز پس از تاييد برجام در شوراي امنيت وارد فاز بعدي اجرا شوند. فازي كه در آن ايران اقدام به اجراي تعهدهاي فني خود خواهد كرد و طرف مقابل هم برداشته شدن تحريم‌هاي مالي و اقتصادي مرتبط با برنامه هسته‌اي ايران را رسما اعلام خواهد كرد. پيش‌بيني مي‌شود كه ريزه‌كاري باقيمانده در اجراي برجام و تاكيد طرفين بر اجراي تعهدهاي داده‌شده در سايه برجام از جمله سوژه‌هاي بحث در اين ديدار باشد. ديدار وزراي امور خارجه ايران و 1+5 در حالي ساعت هشت امشب (دوشنبه) برگزار خواهد شد كه نيم ساعت پيش از آن هم سخنراني حسن روحاني، رييس‌جمهور كشورمان در صحن مجمع عمومي سازمان ملل متحد آغاز خواهد شد. گفته مي‌شود كه ظريف و تيم همراه وي تا اواخر هفته آتي در نيويورك براي ادامه رايزني‌هاي سياسي و هسته‌اي خواهند ماند.