پس‌لرزه‌هاي برجام تحول مهم سياسي در لبنان

سمير جعجع، رهبر حزب نيروهاي لبناني در پي ماه‌ها مذاكرات پشت پرده با فراكسيون تغيير و اصلاح به رهبري ژنرال ميشل عون، طي مراسم با شكوهي نامزدي ژنرال عون را براي تصدي پست رياست‌جمهوري لبنان اعلام كرد. تقريبا همه نيروهاي سياسي لبنان به استثناي نيروهاي 14 مارس به رهبري سعد حريري، نخست‌وزير پيشين لبنان اين تحول سياسي را يك دگرگوني غافلگيركننده به شمار آوردند. گفتني است كه سمير جعجع، رهبر حزب نيروهاي لبناني با اين اقدام خود در واقع از نامزدي خود براي تصدي پست رياست‌جمهوري لبنان كناره‌گيري كرد، اما مهم‌تر از اين، سمير جعجع با اين اقدام ناگهاني از اجماع نسبي نيروهاي 14 مارس و به طور مشخص از جناح المستقبل به رهبري سعد حريري در مورد نامزدي سليمان فرنجيه براي تصدي پست رياست‌جمهوري لبنان خارج شد و بدين‌ترتيب عملا منافع گروهي و فرقه‌اي (مسيحيان) خود را بر اجماع فراگير سياسي زير پرچم نيروهاي 14 مارس ترجيح داد. با توجه به اين تحول سياسي يكي از موانع مهم انتخابات رياست‌جمهوري لبنان برداشته شد و رقابت مسيحيان ماروني لبنان حول دو شخصيت مسيحي يعني ژنرال عون و سليمان فرنجيه متمركز شد. پست رياست‌جمهوري لبنان از 18 ماه قبل تاكنون به دليل اختلاف‌نظرهاي سياسي سه جناح قدرتمند اين كشور يعني حزب‌الله لبنان، جناح المستقبل به رهبري سعد حريري و حزب نيروهاي لبناني به رهبري سمير جعجع خالي بوده و نهادهاي رسمي سياسي اين كشور با يك بحران جدي مواجه بودند.
در اين زمينه ارزيابي چند نكته با توجه به اين دگرگوني سياسي در بدنه مسيحيان لبنان ضروري است.
يكم. ژنرال ميشل عون، رهبر فراكسيون تغيير و اصلاح از پايگاه اجتماعي نسبتا وسيعي نخست در ميان مسيحيان و در مرحله بعدي و به دليل همپيماني طولاني مدت ژنرال عون با حزب‌الله لبنان در ميان شيعيان اين كشور برخوردار است.

از سوي ديگر سليمان فرنجيه، نماينده پارلمان لبنان از حوزه طرابلس به دليل تاريخي و خانوادگي نيز از همپيمانان سنتي حزب‌الله لبنان به شمار مي‌رود. اينك حزب‌الله لبنان بايد از ميان دو نامزدي كه به لحاظ سنتي همپيمان اين حزب به شمار مي‌روند يكي را انتخاب كرده و به نمايندگانش در پارلمان توصيه كند كه به يكي از شخصيت‌هاي ياد شده يعني ژنرال عون يا سليمان فرنجيه راي دهند. پيش از اين حزب‌الله لبنان اعلام كرده بود كه به لحاظ اخلاقي و تاريخي از نامزدي ژنرال عون جانبداري خواهد كرد و در صورتي كه موضوع نامزدي سليمان فرنجيه مورد اجماع همه نيروهاي مسيحي قرار گيرد حزب‌الله لبنان باز هم از كانال ژنرال عون و جلب موافقت او نامزدي سليمان فرنجيه را مورد بررسي قرار خواهد داد. با تحولي كه ديروز در موضع حزب نيروهاي لبناني صورت گرفت، منطق حزب‌الله لبنان براي پيشبرد موضوع نامزدي ژنرال عون قوي‌تر خواهد شد.
دوم. جناح المستقبل به رهبري سعد حريري و چتر بزرگ‌تر اين جناح يعني نيروهاي 14 مارس (متشكل از جناح المستقبل، حزب سوسياليست ترقيخواه دروزي و چند حزب ديگر) در نخستين واكنش خود از زبان فواد سنيوره از رهبران جناح المستقبل و نخست‌وزير پيشين لبنان اعلام كرد پست رياست‌جمهوري لبنان يك موضوع ملي است و به مسيحيان اين كشور خلاصه نمي‌شود. بدين ترتيب مي‌توان گفت كه نيروهاي 14 مارس همچنان از نامزدي سليمان فرنجيه جانبداري خواهد كرد. مفهوم ضمني اين موضع جناح المستقبل اين است كه اختلاف‌نظرهاي موجود ادامه خواهد يافت، اما اگر اين جناح به اين نتيجه برسد كه نمايندگان پارلمان لبنان با اكثريت آرا به ويژه با ورود جناح سمير جعجع به كمپ ژنرال عون و حزب‌الله از نامزدي ژنرال عون براي تصدي پست رياست‌جمهوري لبنان جانبداري مي‌كنند، مذاكرات پشت پرده همچنان تداوم خواهد يافت تا سهم جناح المستقبل و به طور كلي نيروهاي 14 مارس در ساختار سياسي قوه مجريه اين كشور پس از انتخاب رييس‌جمهور مشخص شود. به نظر مي‌رسد نيروهاي 14 مارس روي سهم پست نخست‌وزيري حساسيت دارد. بدين ترتيب اگر نيروهاي 8 مارس به رهبري حزب‌الله لبنان به اختصاص اين سهم به سعد حريري تمايل نشان دهد، به نظر مي‌رسد نيروهاي 14 مارس نيز به صف موافقان نامزدي ژنرال عون خواهند پيوست، زيرا ظاهراً در ميان نمايندگان مسيحي و شيعي پارلمان لبنان نامزدي ژنرال عون و انتخاب او محرز است. مشكل اصلي در جهت‌گيري نمايندگان اهل سنت پارلمان و احتمالاً نمايندگان دروزي‌ها (وابسته به جناح المستقبل) و حدود 10 درصد از نمايندگان مستقل پارلمان اين كشور خلاصه مي‌شود كه حدود 50 درصد آراي پارلمان لبنان را در اختيار دارند.
سوم. تقريبا همه ناظران سياسي لبنان و منطقه بر اين باور هستند كه يكي از آثار قدرتمندتر شدن جايگاه ايران پس از اجراي برجام همين تحول سياسي در موضع يكي از مهم‌ترين احزاب مسيحي اين كشور يعني حزب نيروهاي لبناني به رهبري سمير جعجع است. سمير جعجع در مراسم سخنراني اعلام نامزدي ژنرال عون، اسراييل را دشمن خواند و به ادبيات ژنرال عون نزديك شد.
با گذار لبنان از اين مرحله دشوار در صحنه سياسي مي‌توان پيش‌بيني كرد كه صحنه‌هاي بحران‌زده منطقه به افق راه‌حل‌هاي سياسي نزديك مي‌شوند و در اين ميان تاثيرگذاري ايران در اين صحنه‌ها بي‌ترديد تعيين‌كننده خواهد داشت.