ظريف: امروز، روز جشن مردم است
گروه ديپلماسي| «امروز، روز جشن مردم است و وقت پرداختن به اين مسائل نيست.» اين پاسخي است كه محمدجواد ظريف درباره بحث‌هاي اين روزها درباره اجراي برجام مي‌گويد. او خطاب به منتقدان مي‌گويد: اگر به برجام 10 از 100 دهيم يا 90 از 100 بستگي به آن دارد كه چقدر از آن استفاده كنيم. هر چقدر مي‌خواهيم از آن استفاده كنيم چه 10 يا 90. اگر دعوا كنيم همان 10 را هم نمي‌توانيم استفاده كنيم. وزير امور خارجه كه در برنامه «نگاه يك» حضور يافته بود، مي‌گويد كه نمي‌تواند دروغ بگويد و تاكيد دارد كه از برخي انتقادها خيلي خوشحال نيستم. فكر مي‌كنم خيلي منصفانه نبوده است. يك عده‌اي از پستوها هر خبري را پيدا مي‌كردند و تيتر مي‌زدند و امروز به آنها مي‌گويم، تمام كنيد. امروز وقت استفاده از برجام است. مهم‌ترين محور صحبت‌هاي محمدجواد ظريف به شرح زير است:
- روز آخر روز دشواري بود؛ ايران كارهاي لازم را انجام داده بود و كارهايي در رابطه با كارهاي فني ما باقي مانده بود كه هفت، هشت ساعتي طول كشيد. گروه 1+5 يك مجموعه منسجمي نيست، گرچه در سال‌هاي گذشته به نحوي تلاش كرده بودند كه اختلافات دروني خود را بپوشانند ولي در طول اين دو سال و نيم مذاكرات شاهد اين بوديم كه در داخل خود آنها اختلافاتي هست و حتي كشورهاي غربي عضو گروه 1+5 در مواردي با يكديگر اختلافات اساسي پيدا مي‌كردند ولي تا ساعت 12 و نيم قرار بود كار تمام شود، اما تا 9 طول كشيد و برخي مي‌گفتند چه عجله‌اي است، كار را براي دوشنبه بگذاريم. ساعت 9 مكالمه تلفني چندجانبه‌اي داشتيم و توانستيم موضوع را حل كنيم. وقتي اين موضوع حل شد احساس كرديم بار سنگيني كه بر دوش ما بود برداشته شده است. ايران تعهدات خود را اجرا كرده بود و اين نگراني وجود داشت كه با توجه به سابقه‌هاي قبلي طرف مقابل تعهدات خود را نقض كند.
- بانك سپه و بانك صادرات به دلايل غير‌هسته‌اي تحريم شده بودند ولي ما توانستيم در جريان اين مذاكرات بانك سپه را نيز از ليست تحريم‌ها خارج كنيم. اين دو بانك به دلايل غير‌هسته‌اي تحريم شده بودند. با مذاكراتي كه انجام شد به اين نتيجه رسيديم كه بانك سپه از طريق شوراي امنيت قبل از اجرايي شدن برجام از ليست تحريم‌ها خارج شود و اين موفقيت بزرگي بود، در واقع كل برجام اجرا شد و اقدامات فراتري نيز صورت گرفت. تصميم‌گيري در مورد بانك سپه در كميته‌اي با عنوان 1737 در شوراي امنيت صورت مي‌گرفت. اين كميته بايد تصميم مي‌گرفت كه بانك سپه از صحنه خارج شود و در همين راستا از چند روز قبل بين اعضاي خود يادداشتي را پخش كرده بود و اگر با اين يادداشت كشورهاي عضو كميته تا ساعت 7 صبح روز شنبه به وقت نيويورك مخالفت نمي‌كردند اين امر عملياتي مي‌شد كه اين ساعت برابر با ساعت يك و نيم بعد از ظهر در وين و 3 و نيم بعد‌از‌ظهر در تهران بود. آن طور كه ما برنامه را چيده بوديم، اين بود كه اجراي برجام در ساعت 12 الي 12 و نيم آغاز شود و اگر اين اتفاق در همان ساعت رخ مي‌داد قضيه رفع تحريم بانك سپه نيز منتفي مي‌شد و تحريم‌هاي آن لغو نمي‌شد لذا تاخير ايجاد شده باعث شد كه ما از اين مرحله بگذريم.
تقريبا ساعت 11 و نيم صبح به وقت وين بود كه يكي از همكاران در نيويورك به ما پيامك فرستاد كه تا يك ساعت و نيم ديگر صبر كنيد كه موضوع بانك سپه نيز درست شود. با توجه به اين موضوع ما بايد به آقاي آمانو مي‌گفتيم كه مقداري در ارايه بيانيه آژانس صبر كند ولي همان‌طور كه ديديم روند به لطف خداوند به نحوي پيش رفت كه اين مسائل نيز حل شد. من اميدوارم مشكل بانك صادرات نيز در آينده حل شود و تحريم‌هاي اين بانك نيز برطرف شود.
در مقابل 4 زنداني ايراني در امريكا، 7 ايراني نيز كه برخي از آنها 10 سال محكوميت داشتند از زندان آزاد شدند. يكي از آنها 10 ميليون دلار نيز جريمه شده بود و ما توانستيم مشكل آن را نيز حل كنيم و اين براي نخستين‌بار بود كه رييس‌جمهور امريكا يك فرد را كه به نظر ما ناحق زنداني شده بود هم بخشيد و هم در كنار آن از جريمه‌اي كه داشت، گذشت و آن را نيز بخشيد. 7 نفر ديگر از ايراني‌ها نيز بودند كه مدت زندان خود را سپري كرده بودند ولي محدوديت‌هايي براي آنها وجود داشت و ما توانستيم محدوديت‌هاي آن را نيز رفع كنيم. 14 هموطن نيز كه تحت تعقيب اينترپل بودند و فرضا اگر از ايران خارج مي‌شدند پليس اينترپل مي‌توانست آنها را دستگير كند و با محدويت‌ها و ممنوعيت‌هايي روبه‌رو بودند مشكل آنها نيز حل شد.
اموال نظامي ايران از 37 سال پيش يك پرونده لاينحل باقي مانده بود و ما اين احتمال را مي‌داديم كه اگر از اين فرصت براي حل اين پرونده كه در ارتباط با خريد تجهيزات نظامي از زمان شاه از امريكا بود استفاده نكنيم، حل اين پرونده به مانند قبل طول بكشد. يكي از ابعاد اين پرونده حساب اماني بود و پولي بود كه از زمان شاه به امريكا براي خريد تجهيزات نظامي داده شده بود و بعددوم نيز ادوات نظامي بود كه ما در امريكا داشتيم. در مورد قسمت اول 400 ميليون دلار اصل پول به همراه يك ميليارد و 300 ميليون دلار غرامت و بهره به ايران بازگردانده مي‌شود. در مورد بخش دوم اين پرونده نيز امريكايي‌ها تعهد دادند كه در كوتاه‌ترين مدت اين موضوع را حل و فصل كنند.
(در پاسخ به اين سوال كه آيا ما مي‌خواهيم اين ادوات را از امريكايي‌ها بگيريم؟): اين ادوات عمدتا از رده خارج شده‌اند ولي ما در مورد آنها ادعاهايي داريم كه بايد بررسي و حل‌و فصل شود. 37 سال بود همكاران ما در بخش‌هاي مختلف كشور به دنبال حل و فصل اين پرونده بودند. خوشبختانه اين پرونده در مسير گفت‌وگو و توافق حل شد و يك ميليارد و 700 ميليون دلار به كشور بازگردانده مي‌شود.
برخي بعضي حرف‌هايي زدند نه اينكه دلخور باشند اما احساس كردم آنها دارند در زمين طرف مقابل بازي مي‌كنند و داريم گل به‌خودي مي‌زنيم. البته در اين ميان حتما انتقادهايي بوده است كه به ما كمك كرده و خيلي هم مهم بودند چرا كه طرف مقابل ما مي‌ديد مذاكرات و روند آن در يك فضاي چند صدايي صورت مي‌گيرد در عين حال كه از تيم مذاكره‌كننده حمايت هم مي‌شد. حتما انتقادها كمك‌كننده بوده است اما اينكه برخي مي‌آيند مي‌گويند كدام آدم عاقل در ايران سرمايه‌گذاري مي‌كند درست نيست... مخالفان ما در امريكا كه تاثير قابل توجهي بر نظام سياسي امريكا دارند و يك نمونه از اقدام ايذايي آنها را ديديم (تحريم 11 شركت و فرد مرتبط با فعاليت‌هاي موشكي ايران) تلاش دارند القا كنند محيط ايران براي سرمايه‌گذاري امن نيست و ما به عنوان ايراني‌هاي وطن‌پرست و عاقل نبايد بوق و صداي كساني باشيم كه مي‌خواهند در دنيا نسبت به ايران توهم و ترس و وحشت ايجاد كنند.
تاخير در ارايه گزارش آژانس و اعلام اجراي برجام هيچ ارتباطي با امريكا نداشت. زنداني‌ها ساعت 13 عصر روز بعد از اعلام اجراي برجام به وقت ايران آزاد شدند. هم امريكايي‌ها نگران آزادي زنداني‌هاي‌شان بودند و هم ما. در عين حال هر دو نمي‌خواستيم كسي تصور كند موضوع آزادي زنداني‌ها به موضوع گزارش آژانس و اعلام اجرايي شدن برجام ربط دارد و در نهايت اول اجراي برجام اعلام شد و بعد از 12 ساعت زنداني‌هاي امريكايي در ايران آزاد شدند در حالي كه هنوز يك موضوع تبادل باقي مانده بود كه ساعت 13 روز بعد آن حل شد.
(درباره جزييات آزادي زندانيان دوتابعيتي): يك سال و نيم است مذاكرات را دنبال مي‌كنيم و اين موضوع تحت نظارت شوراي عالي امنيت ملي و در چارچوب مقررات نظام جمهوري اسلامي پيگيري شد و خارج از اختيارات ما نبوده است. ما افراد زنداني و تحت تعقيب را توسط نهادهاي مربوطه شناسايي كرديم و البته شايد يكي دو نفر از قلم افتاده باشند كه شايد درباره آنها ما اطلاع دقيق نداشتيم اما تاكيد داشتيم كساني كه به خاطر نقض تحريم زنداني شدند يا تحت تعقيبند بايد آزاد شوند. ما فهرستي از اين افراد داشتيم كه در بسياري از موارد توانستيم آنها را آزاد كرده يا از تحت تعقيب خارج كنيم. البته يكي دو مورد بود كه نتوانستيم كاري كنيم و چند تاي ديگري هم هستند اما آنها در دوره‌هاي پاياني محكوميت‌شان هستند و ما فكر كرديم بايد امتياز آزادي ديگران را بگيريم. براي رييس‌جمهور و شوراي عالي امنيت ملي مهم نبود كه اين ايراني‌ها مقيم كشور هستند يا خارج از كشور؛ مهم شهروند ايراني بودن آنهاست. كساني كه بيرون از ايران هستند كمتر از ما ايراني نيستند و خوشحالم كه اين افراد امروز به خانواده‌هاي‌شان برگشتند و دل يك گروه ايراني چه در ايران يا هر گوشه دنيا شاد شد و به همه آنها تبريك مي‌گويم. با اميد به اينكه هيچ‌وقت هيچ ايراني در بند نداشته باشيم.
خارج كردن بانك سپه از تحريم روند خاص خود را داشت ولي از مذاكرات هسته‌اي براي حل آن استفاده كرديم. همچنين در بحث خريد نظامي ما اين موضوع را با امريكا در دادگاه لاهه و مذاكرات حاشيه‌اي دنبال مي‌كرديم و پرونده‌اي 37 ساله بود. دو طرف لوايح‌شان را تبادل كرده بودند و امريكا 10 سال وقت داشت تا به آخرين لايحه ما جواب دهد. بنابراين اگر مي‌خواستيم در آن چارچوب جلو رويم بسيار طولاني مي‌شد اما در مقطعي پيشنهاد شد مذاكره كنيم.
(در پاسخ به اين پرسش كه برخي مي‌گويند سوييفت دلار رفع نمي‌شود؟): لزوما دلار نبايد از طريق امريكا حركت كند بلكه مي‌تواند از ساير مسيرها منتقل شود يا از طريق بانك‌ها. دلار مي‌تواند از هنگ كنگ يا خاورميانه منتقل شود. آيين نامه‌هاي تدوين شده به نظر كمك زيادي مي‌كند براي اجراي برجام و همكاري اقتصادي با ايران و اين آيين نامه‌هاي با نظر مثبت نوشته شده است. يكي از منتقدان گفته است كه برجام سوييفت يا بانك صادرات را از تحريم خارج نكرده است البته ديديد كه بانك سپه خارج شد. اما همه مي‌دانستيم كه بانك صادرات در تحريم باقي مي‌ماند چرا كه ربطي به تحريم هسته‌اي نداشت. برداشتن اين تحريم مربوط به امريكا و قوانين آن است واز ابتدا هم قرار نبود ما با امريكا رابطه برقرار كنيم.
(در پاسخ به اين سوال كه عموما صداي چه كسي در مذاكرات بلندتر بود؟): متاسفانه معمولا من كه البته مقداري از اين موضوع به تُن صداي بلند من برمي‌گردد در زماني كه دانشجو بوديم در تظاهرات موقعي كه اجازه نداشتيم از بلندگو استفاده كنيم به خاطر اينكه من صداي بلندي داشتم از من خواسته مي‌شد كه امور را به پيش ببرم.