انبازي با فرشته يا شيطان
سيدعلي‌ميرفتاح
مادرم خدا بيامرز، ماه روزه كه مي‌شد، به كساني كه رعايت اخلاق نمي‌كردند و احيانا زبان به دروغ مي‌چرخاندند و غيبت مي‌كردند، مي‌گفت «سگ دهن بسته». مي‌گفت «شما از روزه و رمضان فقط همين تشنگي و گرسنگي را نصيب مي‌بريد». اين حرف را با ادبياتي ديگر بزرگان هم گفته‌اند. چه روزه‌دارهايي كه از اين ماه جز گرسنگي و تشنگي نصيب ديگري ندارند. اين‌طور كه يادمان داده‌اند رمضان براي چيزي غير از گرسنگي و تشنگي وضع شده است. به قول مولانا قرار است با روزه از شيطان دور شويم و به فرشته‌هاي خدا نزديك شويم: طفل جان از شير شيطان بازكن/ بعد از آنش با ملك انباز كن. انبازي با ملك اقتضائاتي دارد و نشانه‌هايي. من نمي‌توانم با ابروان در هم گره خورده و دهان آلوده به حرف زشت و دلي انباشته از كينه ادعا كنم كه با ملائك انبازي مي‌كنم. گفت ريش هم مي‌بايد اينجا درخور دستارها. «آن يكي پرسيد اشتر را كه هي/ از كجا مي‌آيي‌اي اقبال‌پي/ گفت از حمام گرم كوي تو/ گفت خود پيداست از زانوي تو». سال‌ها پيش ظاهرالصلاحي بود كه در نهايت آراستگي و متانت به ما اخلاق درس مي‌داد. نمي‌گويم كي و كجا كه يك وقت آبروي بنده خدا نرود. اما اين بزرگوار فقط در مقام حرف بيست بود و آدم كيف مي‌كرد از دانايي‌اش. ليكن به قول خواجه «گوييا باور نمي‌دارند روز داوري/ كين‌چنين قلب و دغل در كار داور مي‌كنند». او هم در عمل گندي زد كه آبروي خودش و ما را يك‌جا برد. جلوي ما و در حرف يك جور اما چون به خلوت مي‌رفت آن كار ديگر مي‌كرد و... تقدير اما چنان مفتضحش كرد كه ذنبش را، كه همان دمش باشد، گذاشت روي كولش و رفت و غيب شد براي هميشه. شما هزار ساعت هم در فوايد روزه حرف بزنيد و قدرت فوق‌العاده‌اش را يادآور شويد تا رفتار و گفتارتان آن فايده و قدرت را گواهي ندهند هيچ ارزش ندارد. از صبح تا شب بگوييد و بنويسيد «ان‌الصلا＼ تنها عني‌الفحشاء و المنكر» آنقدر اثر ندارد كه ملت به راي‌العين ببينند نمازخوان خوش اخلاق مهرباني را كه به قدرت نماز از فحشا و منكر پرهيز مي‌كند. يك چيزهايي بحثش هيچ فايده ندارد. هزار ساعت سخنراني كنيد و صد جلد كتاب دربياوريد و از فوايد روزه بگوييد تاثيري ندارد كه رفتار و عمل روزه‌دار. من يك هفته تمام در اين حاشيه و در كرگدن شرح بدهم و صغري كبري بچينم كه سفال لالجين همدان نشكن است و خش رويش نمي‌افتد، راه به جايي نمي‌برم تا اينكه شما يك سفال از آن منطقه را پيدا كنيد و امتحانش كنيد ببينيد مي‌شكند يا نمي‌شكند كه معمولا مي‌شكند. روزه‌دارها هم به اين اعتبار امتحان پس مي‌دهند زيرا ديگر مردمان همه آن تاثيرها و فوايد را در ظاهر و باطن اين بندگان خدا مي‌جويند. يادم هست كه يك بار سر يك دعواي سياسي، پير ما هردو رقيب سياسي را چنان ملامت كرد كه معلوم شد بر هيچ‌كدام روزه و رمضان وارد نشده. شما امروز صفحه يك بعضي روزنامه‌ها را نگاه كنيد ببينيد اين است آداب روزه‌داري و خوش‌خلقي و جذب حداكثري.گر حكم شود كه مست گيرند، در شهر هرآنكه هست‌گيرند... تاريخ كه از هشتاد و هشت به اين طرف شروع نشده. بالاخره اگر بنا به عكس رو كردن باشد بقيه هم عكس‌هايي دارندها. ضمن اينكه اين كجاش اخلاق اسلامي و رفتار رمضاني است. اقتضائات رمضان در كجا پيداست؟ شما به من بفرماييد اگر يك خارجي در اين ماه عزيز وارد مملكت ما بشود از كجا بايد حس و حال رمضان را ملتفت شود؟ از اخلاق خوش اهل سياست؟ از مهرباني بي‌حد و حصر مردم؟ از اينكه همه خودداري مي‌كنند كه حرف زشت نزنند؟ از اينكه... نكند خدايي نكرده آخر كار حساب‌كشي كه بكنند جز گرسنگي و حسرت چيزي عايدمان نشده باشد؟ يعني اگر ما در ماه رمضان نتوانيم مسائل‌مان را حل كنيم ، مطمئن باشيد كه هيچ‌وقت ديگر هم نمي‌توانيم. در رمضان نتوانيم، در ذيقعده و ذيحجه كه مطلقا نمي‌توانيم. قدما اختلافات‌شان را مي‌گذاشتند تا موقع ماه‌روزه، در سايه افطار و سحر و از بركت لطف عام خدا حل و فصل دهند و آشتي كنند. اصلا اين ماه، رحمت الهي چنان فراگير است كه مي‌گويند جا براي كفار هم هست كه بيايند و نصيب ببرند... حالا اما اين زولبيا و حليم را هم حذف كنيم از روي روزنامه‌ها و رانندگي و رفتارهاي ملت هيچ نمي‌شود فهميد كه رمضاني هست و روزه‌اي....