عراق، گوي سبقت را در
ميدان مشترك نفتي از ايران ربود
«آذر»
عروس عراقي‌ها
گروه اقتصادي
بهره‌برداري از ميدان مشترك نفتي آذر از سوي عراق آغازشد. اين خبري است كه ديروز خبرگزاري‌هاي بين‌المللي مخابره كردند. عراق بهره‌برداري از ميدان نفتي مشترك آذر را در شرايطي آغاز كرده كه هنوز ايران در اين زمينه اقدامي انجام نداده است. آن‌طور كه در خبرها آمده، عراق عمليات حفاري ميدان مشترك نفتي آذر را با مشاركت شركت‌هاي امريكايي و روسي آغاز كرده است. با وجود اينكه مهم‌ترين اولويت بيژن نامدار زنگنه هنگام اخذ راي اعتماد از مجلس، افزايش توانمندي ايران در برداشت از ميادين مشترك اعلام شد، اما به نظر مي‌رسد وزارت نفت در برداشت از اين ميدان مشترك نفتي جا مانده است. صنعت نفت ايران طي سال‌هاي گذشته در سايه تحريم‌ها، توانسته است رشد مطلوبي را در زمينه تكنولوژي و دانش فني تجربه كند. از طرفي در سال‌هاي گذشته، حضور برخي سودجويان يا به عبارتي دلالان موجب شده تا اين صنعت سرعت‌گيرهاي زيادي را در سرراه خود تجربه كند؛ سرعت‌گيرهايي كه اين صنعت را سال‌ها به عقب برگرداند. البته دنباله اين سرعت گيرها هنوز هم در دوره وزارت شيخ‌الوزرا وجود داشته كه گاهي گلايه‌هايي از سوي مقامات ارشد وزارت نفت در پي داشت؛ از سنگ‌اندازي بر سر راه تصويب هرچه سريع‌تر قراردادهاي جديد نفتي گرفته تا مذاكره با شركت‌هاي خارجي و رفت و آمدهاي آنها به ساختمان كهنه خيابان طالقاني. به جرات مي‌توان يكي از بزرگ‌ترين و اصلي‌ترين موانع رشد صنعت نفت در دوره جديد را همين مخالفت‌ها دانست. تحريم‌ها از يك سو و دلواپسان از سوي ديگر دست به دست يكديگر داده تا اين صنعت با سرعت لازم حركت نكند. البته سرعت بخشي به اين صنعت را نمي‌توان تنها منوط به حضور سرمايه‌گذاران خارجي دانست، اما نكته‌اي كه در اين ميان نبايد از آن غافل شد، تخطي برخي پيمانكاران داخلي در اجراي پروژه‌هاي نفتي است. در توضيح اين تخطي بايد گفت در شرايطي كه امروزه صنعت نفت ايران با آن دست و پنجه نرم مي‌كند و با در نظر گرفتن فضاي بين‌المللي بازار نفت، آنچه براي ايران و صنعت نفت آن در اولويت قرار دارد، بهره‌برداري با كيفيت، با كمترين ريسك و البته در كوتاه‌ترين زمان ممكن است. حال آنكه كم نيستند پروژه‌هايي كه به دليل تخطي و عدول پيمانكاران از مفاد قرارداد منعقد‌شده با وزارت نفت، بهره‌برداري از پروژه‌ها را با تاخيرهاي چند‌ماهه و حتي چند ساله مواجه كرده است. اين در حالي است كه پيمانكاران و شركت‌هاي خارجي به دليل صرفه‌جويي در هزينه‌هاي خود، تمام تلاش خود را مي‌كنند تا در كوتاه‌ترين زمان ممكن پروژه مورد‌نظر را به اتمام برسانند. بر همين اساس مي‌توان گفت كه پيمانكاران داخلي، به ويژه پيمانكاران خصولتي، نيازمند اصلاح رويه خود هستند. البته چنين نقصي در بخش خصولتي دال بر ترجيح سرمايه‌گذاران و پيمانكاران خارجي به پيمانكاران داخلي از سوي وزارت نفت نيست، اما آنچه در حال حاضر از اهميت ويژه‌اي برخوردار است سرعت بخشيدن به رشد و توسعه صنعت نفت در بخش تجهيزاتي، فني و انتقال تكنولوژي به داخل است. هرچند كه وزارت نفت طي فرآيندي به بررسي توانمندي حقيقي پيمانكاران و شركت‌هاي E&P داخلي پرداخته و به‌طور هدفمند به همكاري با آنها مي‌پردازد، اما واكاوي بيشتر اين مقوله نيازمند بررسي بيشتر است. اينكه علت عقب افتادن ايران در برداشت از ميدان نفتي مشترك آذر چيست، شايد ريشه در گذشته داشته باشد.
ريشه‌هاي عقب‌ماندگي
اسدالله قره‌خاني، رييس كميسيون انرژي مجلس شوراي اسلامي در اين رابطه مي‌گويد: « بخشي از عقب ماندگي ايران در بهره‌برداري از ميدان نفتي آذر در گروي تحريم‌ها عليه صنعت نفت است، طي سال‌هايي كه با تحريم‌ها دست و پنجه نرم مي‌كرديم نتوانستيم با تكنولوژي روز دنيا در صنعت نفت همراه شويم. از طرفي تجهيزات ايران در بخش حفاري و برداشت، فرسوده است و نيازمند سرمايه‌گذاري براي نوسازي و افزايش راندمان است.»او ادامه مي‌دهد: «با كاهش قيمت نفت، اوضاع بازار بين‌المللي نفت به‌هم ريخت. به اين ترتيب حجم سرمايه‌گذاري‌ها در بخش بالادستي نفت در ايران و تمام دنيا كاهش يافت. اين كاهش حجم سرمايه‌گذاري موجب شد تا اين بخش كه شامل اكتشاف، حفاري و برداشت مي‌شد، رشد شايسته‌اي را تجربه نكند. به اين ترتيب ايران نيز همپاي ساير توليدكنندگان نفت، ميزان سرمايه‌گذاري خود در اين بخش را كاهش داد. از طرفي صنعت نفت ايران به دليل تحريم‌هاي موجود از پيشرفت‌هاي جهاني به نوعي عقب مانده بود و ناچار بايد در كوتاه‌ترين زمان ممكن بعد از لغو تحريم‌ها زيرمجموعه‌هاي خود را به لحاظ فني و تكنولوژيكي به روزرساني كند كه البته تا بخش قابل توجهي موفق بود.»اين نماينده مجلس دهم با اشاره به لغو تحريم‌ها اضافه مي‌كند: « پس از لغو تحريم‌ها صنعت نفت ايران رو به رونق و توسعه روز افزون گذاشته است. اين در حالي است كه مجلس شوراي اسلامي در راستاي همراهي هرچه بيشتر با وزارت نفت و براي به روزرساني هرچه سريع‌تر صنعت نفت كشور و ازدياد برداشت از تصويب قراردادهاي جديد نفتي موسوم به IPC حمايت كرد تا اين وزارتخانه هرچه سريع‌تر و با استفاده از تمهيدات قانوني به جذب سرمايه‌گذاران خارجي در قالب مشاركت با شركت‌هاي E&P داخلي بپردازد.»به عقيده سخنگوي كميسيون انرژي مجلس شوراي اسلامي لغو تحريم‌ها و سهولت در نقل و انتقالات مالي از يك سو و تصويب قالب جديد قراردادهاي نفتي از سويي ديگر بهانه‌اي براي تاخير در جذب سرمايه‌گذارخارجي براي مشاركت در طرح‌هاي اولويت‌دار وزارت نفت همچون بهره‌برداري از ميادين مشترك نفتي و گازي نمي‌گذارد. قره‌خاني مي‌گويد: «با وجود تلاش‌هايي كه وزارت نفت در زمينه ازدياد برداشت از ميادين مشترك داشت، همچنان ايران در برداشت از ميادين مشترك نفتي در رقابت با امارات، قطر و عربستان، عقب‌تر است. به‌طوري كه در حال حاضر ميزان برداشت قطر از لايه نفتي ميدان مشترك رشادت 400 هزار بشكه در روز است، اما ايران با اختلاف قابل توجهي كمتر از اين ميزان از اين ميدان نفتي مشترك برداشت مي‌كند. اين در حالي است كه ايران در برداشت از لايه گاز و ميعانات گازي پارس جنوبي نيز با قطر اختلاف كلاني داشته و حجم كمتري برداشت مي‌كند.»
علت، ساختار پيچيده زمين‌شناسي
در همين حال كيوان ياراحمدي، مجري طرح توسعه ميدان مشترك نفتي آذر در شركت مهندسي و توسعه نفت با تاييد آغاز توليد نفت عراق از اين ميدان مشترك، يكي از دلايل تاخير ايران در آغاز برداشت نفت از آذر را پيچيده بودن ساختار زمين‌شناسي و مخزني اين ميدان مشترك نفتي با عراق اعلام كرده است. او همچنين از فعاليت و همكاري همزمان شركت‌هاي نفتي خارجي در ميدان آذر به عنوان يكي ديگر از دلايل تاخير ايران و آغاز سريع برداشت نفت عراق از اين ميدان مشترك عنوان كرده و تاكيد مي‌كند: «شرايط كنوني ميدان آذر شبيه شرايط جنگ تحميلي است؛ به اين مفهوم كه در آن قسمت مرز كنسرسيومي بين‌المللي متشكل از شركت‌هاي گازپروم نفت روسيه، پتروناس مالزي، كوگس كره جنوبي و شركت نفت تركيه با همكاري شركت‌هاي سرويس‌دهنده امريكايي مشغول كار هستند و برداشت نفت از ميدان را آغاز كرده‌اند.»ياراحمدي درباره زمان‌بندي آغاز توليد نفت از ميدان مشترك آذر، مي‌گويد: «توليد روزانه ۳۰ هزار بشكه نفت از اين ميدان در قالب پروژه‌اي زودهنگام تا پايان امسال آغاز مي‌شود و در نهايت تا دو سال آينده امكان توسعه كامل اين ميدان با ظرفيت روزانه ۶۰ تا ۶۵ هزار بشكه عملياتي مي‌شود.»