صالحي اميري :
نباید با اصحاب فرهنگ آمرانه برخورد کرد
الهام نداف
سيدرضا صالحي‌اميري براي رفع مشكلات حوزه فرهنگ و هنر هشت ماه زمان دارد. او بعد از گرفتن راي اعتماد از مجلس شوراي اسلامي در نخستين حضور تلويزيوني خود در شبكه خبر حاضر شد و در صحبت‌هايش بيش از هر چيز بر تعامل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با روحانيت، ائمه جمعه، مساجد و بسيج و دانشگاهيان، تاكيد كرد.
در اين برنامه صالحي‌اميري، بعد از تقدير و تشكرهاي مرسوم از نمايندگان مجلس و اعتماد حسن روحاني، رييس‌جمهور براي اعتماد به او، مراتب قدرداني خود را از اهالي فرهنگ و هنر به خاطر پيام‌هاي دلگرم‌كننده شان، به جا آورد. او به اصحاب فرهنگ و هنر پيام داد كه روح برادري، اخوت، همگرايي و اخلاقي بايد بر فضاي مديريتي وزارتخانه حاكم باشد.
وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، با يادآوري آنچه در جلسه راي اعتمادش در مجلس اتفاق افتاد، عنوان كرد: در مجموع احساس بدي به نظرات مخالفان ندارم و تمام جريانات مجلس را قابل احترام مي‌دانم. با اين همه به گفته صالحي‌اميري، نمايندگان مخالف، روي دو نكته حساسيت بيشتري داشتند: «يكي صلاحيت‌هاي فردي و ديگري تخصص مديريتي و كاري براي تصدي اين پست بود. » نمايندگان مجلس همچنين بر نحوه تعامل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با ساير نهادها، دغدغه‌هاي مقام معظم رهبري و مراجع عظام، فرهنگ جامعه، تنوع فرهنگي، امنيت هنرمندان و اصحاب هنر تاكيد داشتند. به نظر مي‌رسد صالحي‌اميري نيز اين دغدغه‌ها را پذيرفته است. او روحانيت، ائمه جمعه و جماعات، مساجد، بسيج، آستان قدس، شهرداري‌ها، دانشگاه آزاد، نهادهاي فرهنگ عمومي و در سطح كلان‌تر شوراي عالي انقلاب فرهنگي، مجمع تشخيص و گفتمان حاكم بر اين مجموعه كه گفتمان مقام معظم رهبري است را جزيي از نظام فرهنگي و حقيقت‌هاي كشور مي‌داند و معتقد است براي رسيدن به توسعه فرهنگي، با تمام اين نهادها بايد تعامل صورت گيرد. اين تعامل از نخستين اولويت‌هاي رييس كتابخانه ملي است و در دوره‌هاي مختلف، پاشنه آشيل حوزه فرهنگ به شمار مي‌آمد. با همه اينها وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي به اداره تخصصي اين حوزه و جلوگيري از مداخله عناصر خارجي نيز معتقد است. اما وزير جديد فرهنگ و ارشاد اسلامي، در بخشي از اين برنامه با اشاره به سابقه فرهنگي خود، به برخي نگراني‌هاي منتقدان خود پاسخ داد: «۱۸ سال است به صورت مستقيم مدير فرهنگي هستم و در نهادهاي مختلف مسووليت فرهنگي داشته‌ام. در اكثر معاونت‌ها صندلي داشتم، در دانشگاه كرسي دارم و تاليفات و مقالاتي در اين زمينه داشته‌ام. در سه سال اخير هم رييس سازمان اسناد و كتابخانه ملي بودم كه تجربه خوبي است.» با اين سابقه فرهنگي، صالحي‌اميري عمده‌ترين نياز جامعه را اخلاق و عمده‌ترين آسيب آن را بي‌اخلاقي مي‌داند: «اگر جامعه به سمت اخلاق‌گرايي نرود مطمئن باشيد با آسيب‌هاي جدي مواجه مي‌شود. مهم‌ترين نياز جامعه امروز را توجه اساسي به اخلاق مي‌دانم. بايد همه ما بپذيريم كه در يك فضاي اخلاقي زيست كنيم و نوع رويكرد، تعامل و گفت‌وگوي خود را مبتني بر اصول اخلاقي قرار بدهيم.»
نخستين قدم صالحي‌اميري، بعد از زمزمه‌هاي حضور او در وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامي، انتشار برنامه‌هاي فرهنگي‌اش بود. به گفته او، از مدت‌ها نظام فرهنگي را مورد آسيب‌شناسي قرار داده و 23 آسيب را از گذشته شناسايي كرده است. از همين رو در نظر دارد دانش خود را در اين حوزه عملياتي كند و نخستين تصميمش، ثبات و آرامش در اين دستگاه است. ثباتي كه در كمتر از هشت ماه بايد ايجاد شود.
اما در نخستين گفت‌وگوي رسانه‌اي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در تلويزيون، او به برخي فضاهاي فرهنگي و نحوه مقابله با چالش‌هاي آن اشاره كرد. صالحي‌اميري پيش از هر چيز از فضاي مجازي گفت و آن را مجموعه‌اي از فرصت‌ها و تهديدها دانست. به گفته او، ما نه مي‌توانيم اين فضا را نفي كنيم و نه آن را صد درصد بپذيريم: «فكر مي‌كنم ما از فضاي مجازي عبور كرده‌ايم و به فضاي حقيقي رسيده‌ايم. محتواي شبكه‌هاي اجتماعي در ايران نيازمند يك رصد دايمي است. بايد به دو مساله به صورت همزمان توجه كرد، اصل دسترسي آزاد به اطلاعات كه حق مردم است و ديگري تفكيك فرصت از تهديد.»
او در ميان صحبت‌هاي خود به صحبت‌هاي رهبري و عبارت «ولنگاري فرهنگي» نيز اشاره كرد. وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي تعبير خودش را از اين عبارت دارد: «تعبير مقام معظم رهبري بي‌اهتمامي بود. يعني ممكن است در سطح رويه و سياست و برنامه نيازمند اصلاحاتي باشيم تا اين دغدغه برطرف شود. عمدتا مراجع عظام قم كه پرچمدار فقه شيعه هستند راجع به بعضي مسائل فرهنگي دغدغه دارند. حتما بايد به آنها توجه كرد. دستگاه فرهنگي بايد صداي رساي فرهنگ ديني باشد. اين موضوع را در برنامه‌هاي‌مان قرار داده‌ايم.»
او در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود، با تاكيد بر اينكه همچنان مسووليت رياست كتابخانه ملي را برعهده دارد، از دغدغه‌هاي حوزه كتاب و كتابخواني سخن گفت: «ما حدود ۱۵ نهاد كتابخواني در ايران داريم. فكر مي‌كنم نيازمند سرمايه‌گذاري جدي و تحول در كتاب و كتابخواني و توجه به عنصري به نام كتابدار هستيم. كتابخواني در ايران بايد به فرهنگ تبديل شود. صدا و سيما يكي از نهادهاي تاثيرگذار در ارتقاي فرهنگ كتابخواني در ايران است.»
اما حوزه موسيقي، يكي از حاشيه‌سازترين حوزه‌هاي هنر زمان تصدي علي جنتي در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بود. همين حوزه پيكان انتقادات را متوجه عملكرد جنتي كرد و برخي اختلاف نظر جنتي با رييس‌جمهور در اين مساله را، عامل استعفاي وزير ارشاد مي‌دانند. به نظر مي‌رسد صالحي‌اميري نيز براي مديريت اين بخش، راه سختي پيش رو دارد. شايد به همين خاطر صالحي بيش از ديگر حوزه‌هاي فرهنگ و هنر در نخستين حضور تلويزيوني خود، به موسيقي پرداخت: «موسيقي دو وجه دارد كه بايد از هم تفكيك شود. يك وجه محتوايي است و وجه ديگر توليد، توزيع و مصرف آن. در حوزه موسيقي دو اصل را بايد همزمان ببينيم. اينكه هنرمند آلبومي را در چارچوب مباني شرعي و قانوني توليد كند و ديگر توليد و مصرف آن. مركز اصلي توليد، توزيع و مصرف موسيقي در ايران صدا و سيما است. بيش از ۵۳ درصد توليد و مصرف موسيقي از اينجاست. حدود ۲۵ درصد مربوط به آلبوم‌هاي توليدي در مراكز مجاز هستند و ۲۰درصد هم توسط افراد در شبكه‌هاي هوشمند و مجازي دانلود مي‌شود. كمتر از يك درصد موسيقي اجراي زنده است. كلا در سال كمتر از ۷۰۰ هزار نفر در برنامه‌هاي زنده شركت مي‌كنند. اما ما يك درصد را فربه كرده و ۹۹ درصد را رها كرده‌ايم.» او تلاش كرد وقتي از موسيقي حرف مي‌زند، جانب احتياط را رعايت كند و موافقان و مخالفان اين حوزه را در كنار هم ببيند: «من فكر مي‌كنم مساله موسيقي، انحرافي است. موسيقي فاخر، مقامي، محلي، سنتي و ديني و آييني يك نياز فرهنگي است، بنابراين ما نمي‌توانيم در جامعه مفهوم و ارزش موسيقي را ناديده بگيريم. اما بايد چارچوب‌هاي فقهي، قانوني و شرعي را براي توليد رعايت كنيم كه باعث دغدغه مراجع نشود. اين شدني است مشروط بر اينكه به جاي سياسي كردن موضوع در فضاي تخصصي خودش به آن بپردازيم.»به عقيده رييس كتابخانه ملي تاكيد بر موسيقي فاخر و ارزشمند و رعايت اصول اخلاقي در اجراي برنامه‌ها بايد مورد توجه قرار بگيرد. كنسرت بايد نماد رعايت اصول اخلاقي باشد: «به نظر من حاشيه فراتر از متن شده و مساله، حواشي‌اي است كه بر موسيقي تحميل شده است.»
صالحي‌اميري در ميان صحبت‌هاي خود اشاره مختصري نيز به هنرهاي تجسمي و قابليت‌هاي فرهنگي اين حوزه داشت. او با مهم دانستن اقتصاد فرهنگ، گردش مالي ايران را در اين عرصه زير 100 ميليون دلار دانست: «ما در حوزه فيلم و سينما، خط، نقاشي، هنرهاي تجسمي و انيميشن و بازي‌هاي رايانه‌اي مي‌توانيم سرآمد منطقه باشيم. جالب است كه تابلوهاي نقاشان بزرگ ما در منطقه با بالاترين قيمت به فروش مي‌رود. تابلوي اسماءالحسني محمد احصايي يك ميليون و ۲۰۰ هزار دلار در همين حراج كريستي منطقه به فروش رفته و اين نشان مي‌دهد كه ظرفيت بزرگي در كشور خفته است كه بايد احيا شود.
او حوزه سينما را نيز در تقويت اقتصاد فرهنگ موثر دانست. اقتصادي كه مي‌تواند جايگزين اقتصاد نفت شود و به عقيده او شعاري قابل تحقق است: «سينماي ايران به راحتي مي‌تواند در منطقه حرف اول را بزند.» دوفيلم محمد (ص) و «شيار 143» تنها مثال‌هاي صالحي‌اميري از سينماي ايران بود: «اين فيلم سينماي تركيه را مصادره كرده است و مي‌تواند به ۵۰ كشور اسلامي صادر شود. هم ارزش فرهنگي - ديني توليد مي‌كند هم ارزش اقتصادي. ما نمونه‌هاي اين كار و نمونه‌هاي مجيد مجيدي را در كشور كم نداريم. اثربخشي آنها از مختار گرفته تا «شيار ۱۴۳» قابل انكار نيست. فيلم‌هاي ما نخل طلايي گرفته و اين يعني قدرت رقابت با بزرگان سينماي جهان را داريم و نيازمند سرمايه‌گذاري هستيم. فقط پول برنمي‌گردد، هويت‌سازي هم مي‌شود.»
با مرور صحبت‌هاي وزير جديد فرهنگ و ارشاد اسلامي، متوجه مي‌شويم سينما كمتر از ديگر حوزه‌ها مورد ارزيابي قرار گرفته است. بدون ترديد او برنامه‌هاي منسجمي نيز براي اين حوزه دارد چرا كه در نخستين ساعات حضور او در وزارتخانه ارشاد، زمزمه‌هاي تغيير حجت‌الله ايوبي، رييس فعلي سازمان سينمايي بيش از هر چيز شنيده شد به‌طوري كه خود ايوبي هم با انتشار مطلبي در صفحه اينستاگرامش به اين شايبه دامن زده است. او با انتشار عكس پيرمردي ايستاده به نماز در روستاي برغان كرج نوشت: «من مي‌گويم همه سازمان‌هاي جهان از جمله سازمان سينمايي از آن تو و اين حال و نمازت از آن من.»
در اين ميان نام عليرضا تابش، مدير فعلي بنياد سينمايي فارابي براي تصدي بر اين پست به گوش مي‌رسد. تابش رابطه نزديكي با صالحي‌اميري دارد و از سال 76 تا 84 به عنوان يكي از معاونان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در اين وزارتخانه حضور فعالي داشته است. علاوه بر تابش، محمدرضا حيدريان، مدير سينمايي دوره دوم دولت اصلاحات، يكي ديگر از گزينه‌هاي رياست سازمان سينمايي است. او پيش از اين در عرصه سينما، تجربه موفقي داشته و از مديران بي‌حاشيه سينمايي است.