تبيين جايگاه آموزش باكيفيت در آموزش پيش از دبستان بر رشد كودكان
رمضان عبدالحسيني
فعال فرهنگي ، صنفي و سياسي
امروزه اكثريت قريب به اتفاق متخصصان تربيتي بر اهميت آموزش‌هاي دوره پيش‌دبستاني در ارتقاي جنبه‌هاي مختلف رشد كودك تاكيد دارند. اين اتفاق نظر حاصل پژوهش‌هاي طولي بسيار مهم بر روند رشد كودكاني است كه در آموزش‌هاي باكيفيت دوره پيش از دبستان شركت داشته‌اند. منظور آموزش‌هايي است كه خاستگاه نظريات معتبر تربيتي، ابعاد و ويژگي‌هاي مختلف رشدي كودك و اسناد بالا دستي آموزش و پرورش همچون سند تحول بنيادين آموزش و پرورش است. كه بر اساس برنامه درسي و عناصر آن در چنين آموزش‌هايي حول محور نيازهاي فعلي و آتي كودكان طراحي مي‌شود و هدف اصلي آن ارتقاي حداكثري جنبه‌هاي مختلف رشدي كودك يعني رشد بدني، شناختي، عاطفي-اجتماعي، سلامت، رشد و هنري و زبان و سواد متناسب با ويژگي‌هاي فردي هر كودك است.
برخي از پروژه‌هاي پژوهشي طولي گاه تا سنين كهنسالي، رشد و موفقيت‌هاي بعدي اين افراد در زندگي را رصد كرده‌اند. در نوشتار حاضر مقصود آن است كه با ارايه نتايج چنين پژوهش‌هايي بر اهميت سرمايه‌گذاري بر اين دوره تاكيد شود. بر اساس نتايج پژوهش‌هاي طولي معتبر در حوزه آموزش پيش از دبستان، افرادي كه تحت اين آموزش‌ها قرار داشته‌اند در مراحل بعدي زندگي به طور معناداري پيشرفت تحصيلي بيشتر، موفقيت تحصيلي در دوره دبيرستان، ورود بيشتر به آموزش‌عالي و استفاده كمتري از خدمات اجتماعي عمومي كه هنجارهاي جامعه را پذيرفته‌اند و بر اساس منطق و آگاهانه نسبت به افراد فاقد اين آموزش‌ها مخالفت كمتري داشته‌اند. همچنين افرادي كه آموزش‌هاي پيش از دبستان با كيفيت را دريافت كرده‌اند، در اين شاخص‌هاي زير وضعيت بسيار مطلوب‌تري نسبت به افراد فاقد اين آموزش‌ها دارند: نمرات بالا در تست‌هاي رشد ذهني، شناخت عمومي، مقياس زباني، عملكرد ادراكي، مقياس كيفيت، مقياس حافظه و هوش، مردودي در يك پايه دبستان، نمرات تست خواندن و رياضيات در دبستان، نمرات هوش در متوسطه، تكرار پايه در متوسطه، درصد ورود به آموزش عالي، درصد استفاده از سيگار و مواد مخدر، نمره مقياس سلامت در بزرگسالي. همچنين نتايج مطالعات نشان مي‌دهد كه مزاياي مداخله زودهنگام به‌واسطه ارايه خدمات باكيفيت آموزش قبل از دبستان هم به كودكان و هم به والدين متعدد خواهد بود؛ اين خدمات باكيفيت مزاياي قابل‌توجهي براي كودكان و اولياي آنان به عنوان يك كل
خواهد داشت. علاوه بر مزيت‌هاي فردي و اجتماعي آموزش‌هاي باكيفيت قبل از دبستان، تحقيقاتي نيز بر ميزان هزينه-فايده اين آموزش‌ها انجام شده و اينگونه‌نتيجه‌گيري شده است كه هر واحد هزينه براي آموزش باكيفيت پيش از دبستان، هفت برابر بازدهي بعدي براي جامعه در پي خواهد داشت. يكي از دلايل مهم چنين واقعيتي اين است كه بيشتر هزينه‌هاي اضافي كه يك فرد مي‌تواند بر جامعه تحميل كند ناشي از عدم دريافت آموزش‌هاي مناسب در زمان مقرر است كه اين مورد بيشتر در خانواده‌هاي با سطح پايين اقتصادي و فرهنگي رخ مي‌دهد. اين نقص در آموزش، موجب مشكلات بسياري براي فرد مي‌شود كه در نهايت اثر مخرب آن در نوجواني و بزرگسالي دامنگير جامعه مي‌شود. پديده‌هايي همچون بزهكاري نوجوانان، گرايش به اعتياد، ناتواني در تفكر و استدلال صحيح، ناتواني در يافتن يا ايجاد شغل و پديده‌هاي ديگري از اين دست همبستگي مثبت با آموزش‌هاي دوران كودكي دارند. بنابراين نگارنده معتقد است از نگاه سيستمي و فرآيندي اكنون آموزش پيش از دبستان در ايران بيشتر از هر زمان ديگري نيازمند توجه سياستگذاران و دست‌اندركاران حوزه آموزش است. لازم است آموزش پيش از دبستان هم در بخش سياستگذاري و هم در بخش اجرا مورد توجه خاص قرار گيرد و اين روند به توليد، اجرا و ارزشيابي برنامه‌هاي باكيفيت آموزشي در اين حوزه شود. بي‌شك در اين فرآيند توجه به نتايج علمي و پژوهشي معتبر بسيار مهم و اثرگذار خواهد بود.