هشدار برجامي رييس‌جمهور، زنگ خطر را به صدا درآورد
بازگشت چندساعته ايران به پيش از توافق
سارا معصومي
«دولتمردان جديد امريكا بدانند كه تجربه شكست خورده تهديد و تحريم، دولت‌هاي گذشته‌شان را در نهايت به پاي ميز مذاكره كشاند و اگر مايل باشند به آن دوران‌ها برگردند يقينا ايران در مدت زماني كوتاه نه در مقياس هفته و ماه، بلكه در مقياس ساعت و روز به شرايط بسيار پيشرفته‌تر از زمان شروع مذاكرات باز خواهد گشت.» بخشي از سخنان حسن روحاني، رييس‌جمهور در جلسه راي اعتماد وزراي پيشنهادي در صحن علني مجلس شوراي اسلامي كه بلافاصله در رسانه‌هاي غربي بازتاب پيدا كرد. «رييس‌جمهور ايران جهان را به خروج از برجام تهديد كرد. خروج ايران از برجام تنها چندساعت طول خواهد كشيد. رييس‌جمهور ايران جهان را به از سرگيري برنامه هسته‌اي‌اش تهديد كرد. تهديد و تحريم‌هاي امريكا ادامه پيدا كند، ايران از برجام خارج خواهد شد. ايران هشدار داد.» تيترهايي از اين دست بلافاصله به سرخط اخبار در رسانه‌هاي بين‌المللي تبديل شدند. درحالي كه كمتر از چند روز پيش محمدجواد ظريف، وزير خارجه كشورمان در توييتر خود نسبت به سوءنيت امريكايي‌ها در مواجهه با ايران و اما و اگرهاي واشنگتن در اجراي توافق هسته‌اي هشدار داده بود و سيدعباس عراقچي، معاون امور حقوقي و بين‌الملل وزارت امور خارجه نيز تاكيد كرده بود كه هزينه نقض برجام براي ناقضان آن بالا خواهد بود، اكنون جهان همين هشدارها و تهديدها را با ادبياتي قاطعانه‌تر از زبان رييس دولت يازدهم در جلسه راي اعتماد به وزراي پيشنهادي‌اش براي دولت دوازدهم شنيد.
سانتريفيوژهاي در انتظار
خبرگزاري آسوشيتدپرس در اين باره نوشت: رييس‌جمهور ايران مستقيما غرب را تهديد و ادعا كرد كه كشور وي قادر به ازسرگيري برنامه هسته‌اي خود ظرف چندساعت است و مي‌تواند در حوزه هسته‌اي به شرايط بسيار پيشرفته‌تر از زمان شروع مذاكرات بازگردد. اين سخنان حسن روحاني تنها چند روز پس از آن بيان شد كه مجلس ايران راي به اقدام‌هاي تلافي‌جويانه در برابر فشارهاي امريكا داد كه يكي از بندهاي آن توسعه برنامه موشك‌هاي بالستيك ايران و همچنين تقويت فعاليت‌هاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بود. به گفته حسن روحاني طرحي كه در مجلس شوراي اسلامي به تصويب رسيد، پاسخي مستقيم و متناسب به طرح تحريمي جديدي بود كه ابتداي ماه جاري ميلادي پس از تصويب در كنگره امريكا به امضاي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده رسيد. فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران و آزمايش موشك‌هاي بالستيك بهانه تحريم‌هاي جديد غيرهسته‌اي امريكا است و البته كه ايران مي‌گويد اين اقدام‌هاي واشنگتن فضاي منفي را پيرامون تجارت با ايران نگاه مي‌دارد. در اين طرح همچنين دامنه تحريم‌هاي موجود سپاه پاسداران انقلاب اسلامي هم وسيع‌تر مي‌شود و البته تحريم‌هاي تسليحاتي ايران نيز به شكل جدي‌تري تعقيب خواهد شد. در چنين شرايطي حسن روحاني روز گذشته در صحن مجلس شوراي اسلامي ايران و 7 ماه پس از آنكه باراك‌اوباما جاي خود را در كاخ سفيد به رييس‌جمهور جديد داده است، واشنگتن را تهديد به بازگشت به سطح پيشرفته‌تري از برنامه هسته‌اي مي‌كند. توافقي كه ميان ايران و 1+5 در جولاي سال 2015 به دست آمد منجر به محدود شدن غني‌سازي اورانيوم در ايران شده است. يكي از اصلي‌ترين واهمه‌هاي امريكا توانايي ايران براي توليد بمب هسته‌اي است و اين در حالي است كه ايران همواره هر گونه تلاش براي رسيدن به بمب هسته‌اي را تكذيب كرده و تاكيد داشته و دارد كه برنامه هسته‌اي اين كشور صلح‌آميز است. آسوشيتدپرس در بخشي از گزارش خود مي‌نويسد كه معلوم نيست هدف اصلي از تهديدهاي حسن روحاني چه بوده است و آيا سخنان وي به اين معنا است كه ايران مي‌تواند سانتريفيوژهاي متوقف شده خود را براي توليد اورانيوم وارد چرخه كار كند. از سوي ديگر روحاني هيچ مدركي دال بر توانايي ايران براي ازسرگيري سريع غني‌سازي با درجه خلوص بالا ارايه نكرده است و البته اين مساله كه ايران هنوز ذخيره سانتريفيوژهاي موجود خود را حفظ كرده نيز نبايد از نظر دور بماند. در حال حاضر سانتريفيوژهاي فعال ايران كه براساس برجام اجازه فعاليت دارند ميزاني از غني‌سازي اورانيوم را انجام مي‌دهند كه براي توليد سوخت رآكتور و همچنين مصارف درماني كاربرد دارد. البته اين سانتريفيوژها مي‌توانند در صورت تصميم ايران براي خروج از برجام، غني‌سازي با درصد بالا را هم انجام دهند.
اين خبرگزاري در ادامه گزارش خود مي‌نويسد: سخنان روحاني را مي‌توان در راستاي آرام كردن تندورها و منتقدان توافق در ايران هم دانست. بسياري از مخالفان برجام خواهان اتخاذ رويكردي تندرتر نسبت به امريكا هستند. البته اين سخنان مي‌تواند بر آتش تنور تنش ميان واشنگتن و تهران هم بيفزايد. واشنگتن در چندنوبت در 7 ماه گذشته بر دامنه تحريم‌هاي ايران افزوده است و تهران تمام اين رفتارها و رويكردها را تخطي از توافق هسته‌اي مصوب ايران و 1+5 در سال 2015 مي‌داند. روحاني در بخش‌هايي از سخنان خود تاكيد كرد كه امريكا نشان داد قابل اعتماد نيست. البته رييس‌جمهور ايران در بخش‌هايي از سخنان خود از لحن تهديدآميز كاسته و تاكيد كرد كه ايران به تعهدات خود در توافق هسته‌اي پايبند بوده است. رييس‌جمهور ايران در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود مانند اروپايي‌ها به توافق هسته‌اي به عنوان پيروزي صلح و ديپلماسي بر جنگ اشاره كرد و افزود: حفظ اين توافق هسته‌اي ترجيح ايران است اما تنها گزينه پيش روي آن نيست.
مخاطب هم منتقدان ايراني بودند هم ترامپ
يورونيوز در اين باره نوشت: حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران براي هشدار دادن به امريكا صحن مجلس شوراي اسلامي را انتخاب كرد. تهديد حسن روحاني مبني بر اينكه ايران توانايي دارد ظرف چندساعت به مراتبي بسيار پيشرفته‌تر از پيش از مذاكرات در برنامه هسته‌اي خود برسد هم براي آرام كردن اپوزيسيون دولت وي در ايران بود و هم براي به صدادرآوردن زنگ خطر در واشنگتن. اين سخنان در حالي از زبان روحاني شنيده شد كه وي معمار توافق هسته‌اي با 1+5 در نخستين دوره چهارساله حضورش در قدرت بود و بسياري پيروزي وي در انتخابات اخير رياست‌جمهوري در ايران را هم به دليل توفيق‌هاي دولتش در شكستن يخ تحريم‌ها مي‌دانند. با اين وجود مخالفان و برخي از منتقدان توافق هسته‌اي اعتقاد دارند كه ايران آنطور كه بايد و شايد از فوايد برداشته شدن تحريم‌ها منتفع نشده است و اين مسير از زمان پيروزي دونالد ترامپ هم براي ايران صعب العبورتر شده است.
نمايش چندباره بي‌اعتمادي
خبرگزاري رويترز در اين باره مي‌نويسد: حسن روحاني تهديد كرد كه از توافق هسته‌اي با 5 قدرت جهاني خارج مي‌شود. دولتمردان ايران تحريم‌هاي جديد امريكا عليه تهران را نقض توافقي مي‌دانند كه در سايه آن برگ برنده براي غربي‌ها محدود شدن برنامه هسته‌اي ايران و براي تهران برداشته شدن تحريم‌هاي هسته‌اي بود. وزارت خزانه‌داري امريكا در اواخر ماه جولاي شش كمپاني ايراني را در ليست تحريم‌هاي جديد قرار داد كه بهانه آن هم نقش اين كمپاني‌ها و شركت‌ها در توسعه برنامه موشك بالستيك ايران بود. در اوايل ماه آگوست نيز رييس‌جمهور امريكا طرح تحريمي ارجاع داده شده از سوي كنگره براي تحريم همزمان ايران، كره شمالي و روسيه را به امضا و اجرا رساند. امريكا در 7 ماه گذشته به بهانه فعاليت‌هاي موشكي ايران تحريم‌هاي يك‌جانبه‌اي را عليه اين كشور وضع كرده است و اين در حالي است كه براساس متن قطعنامه 2231، از ايران درخواست شده كه از انجام آزمايش موشك‌هايي كه با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي ساخته شده‌اند، سرباز بزند.
روحاني روز گذشته در بخش‌هايي از سخنان خود در صحن مجلس شوراي اسلامي به بدعهدي‌هاي ترامپ در 7 ماه گذشته اشاره كرده و گفت: «جهان ديد كه امريكاي ترامپ به توافقنامه‌هاي بين‌المللي بي‌توجه است و توافقنامه پاريس و همچنين معاهده با كوبا را هم زيرپا گذاشته است. امريكا نه يك شريك خوب و نه يك همراه مذاكراتي قابل اعتماد و اتكاست.» اين سخنان حسن روحاني در حالي بيان شد كه ميزان بي‌اعتمادي ميان ايران و واشنگتن هر روز در حال افزايش است و ترامپ نيز هفته گذشته براي چندمين بار ادعا كرد كه گمان نمي‌كند ايران به توافق هسته‌اي و تعهدات خود در سايه آن پايبند باشد.
اين‌بار ايران تهديد كرد
بي‌بي‌سي نيز در گزارش خود در اين باره به سخنان حسن روحاني براي خروج چندساعته از توافق هسته‌اي تاكيد كرد و نوشت: مساله آزمايش‌هاي موشكي ايران به اختلاف جدي و خطرناكي ميان تهران و واشنگتن بدل شده است. امريكا مي‌گويد ايران بايد آزمايش موشك‌هاي بالستيك خود را متوقف كند و اين در حالي است كه تهران مي‌گويد اين موشك‌ها با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي ساخته نشده‌اند و برنامه هسته‌اي اين كشور كاملا صلح‌آميز است. حسن روحاني در حالي روز گذشته، جهان را به خروج از برجام تهديد كرد كه ترامپ نيز نه‌تنها از زمان حضور در كاخ سفيد در ماه ژانويه كه حتي در زمان رقابت‌هاي انتخاباتي نيز تهديد به پاره كردن برجام كرده بود. رييس‌جمهور امريكا مي‌گويد كه ديگر زمان بستن چشم‌هاي امريكا روي فعاليت‌هاي ايران گذشته است. ترامپ با علم به اين موضوع كه ارتباطي ميان برجام و آزمايش‌هاي موشكي ايران وجود ندارد باز هم هر روز بر دامنه تحريم‌هاي غيرهسته‌اي ايران به بهانه همين آزمايش‌هاي موشكي و البته فعاليت‌هاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي مي‌افزايد. بي‌بي سي در ادامه گزارش خود به سخنان روحاني در مورد بي‌اعتماد بودن امريكا به عنوان يك شريك اشاره كرد.
خروج ايران به نفع امريكاست
خبرگزاري روسي «تاس» در نوشتاري تحليلي در اين باره مي‌نويسد: خروج ايران از توافق هسته‌اي با 1+5 محتمل نيست. اين اقدام نه در راستاي منافع تهران و نه تامين‌كننده منافع ديگر بازيگران اصلي اين توافق است. اين رسانه روس به نقل از يك تحليلگر مسائل ديپلماسي در اين خصوص مي‌نويسد: سخنان حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران در مورد خروج از برجام را مي‌توان بخشي از تبادل بيانيه‌هاي تند و تيز ميان دو طرف دانست. با اين وجود با توجه به خام بودن دولت ترامپ، امريكا ايران را به‌عنوان دشمن اصلي خود شماره‌گذاري كرده و تلاش مي‌كند تمام مخالفت‌ها و خصومت‌ورزي‌هاي با ايران را هم از جنبه صرفا گفتاري خارج كرده و به ميدان عمل آورد. با توجه به اينكه ايران پاسخ تحريم‌هاي امريكا را با تخصيص بودجه براي توسعه برنامه موشكي خود داده است، خروج ايران از توافق هسته‌اي در اين مقطع بسيار بعيد است. از سوي ديگر تمام بازيگران حاضر در مذاكرات هسته‌اي ايران نيز قويا با از بين رفتن چنين توافقي مخالف هستند. اروپا و ساير كشورها از بهبود رابطه اقتصادي و سياسي با ايران بهره مي‌برند. روسيه، چين و اروپا به‌شدت مخالف از ميان رفتن اين توافق هستند. حتي كمپاني‌هاي امريكايي نيز براي رابطه با ايران از خود تمايل وافري نشان داده‌اند. كمپاني امريكايي بويينگ تاكنون قراردادهاي خود با تهران را به خوبي پيش برده است. بنابراين به نظر مي‌رسد كه دو طرف بر تنش‌هاي فعلي به وجود آمده غلبه خواهند كرد. در شرايطي كه امريكا تحريم‌هاي بيشتري را عليه برنامه‌هاي نظامي ايران وضع كند، اين مساله مي‌تواند به تنش بيشتر منتهي شود. ايران از سال 1979 ميزبان تحريم‌هاي يك جانبه امريكا بوده و مي‌تواند از عهده تطبيق دادن خود با اين تحريم‌ها برآيد. با اين وجود اگر ايران از توافق هسته‌اي خارج شود هيچ كدام از طرفين جز امريكا از اين اتفاق منتفع نخواهند شد.
احتمال پادرمياني روسيه
ايگور ماروزوف، رييس كميته روابط خارجي مجلس اعلاي روسيه روز گذشته پس از سخنان رييس‌جمهور ايران، مبني بر اينكه اگر امريكا به تحريم‌هاي خود ادامه دهد تهران ظرف چند ساعت توافق هسته‌اي را كنار مي‌گذارد، گفت: روسيه تمام تلاش خود را براي متقاعد كردن ايران به ماندن در توافق هسته‌اي به كار خواهد گرفت. روسيه ممكن است يك نشست با امريكا، چين، فرانسه، انگليس و آلمان براي رسيدگي به نگراني‌ها درباره توافق هسته‌اي با ايران تشكيل دهد و از واشنگتن بخواهد تا از اقدامات بي‌ثبات‌كننده مخرب پرهيز كند. من فكر مي‌كنم كه ما هر كار ممكني را براي متقاعد كردن ايران به ماندن در اين توافق انجام خواهيم داد. توسعه بدون كنترل فناوري‌هاي هسته‌اي به هيچ‌وجه مورد خواست هيچ يك از ما از جمله روسيه نيست.
به گزارش ايسنا، وي همچنين تاكيد كرد كه اين وضعيت در نتيجه تلاش‌هاي شكست خورده امريكا براي بازي كردن نقش پليس و به‌طور همزمان قاضي و مامور اعدام در جهان به وجود آمده است. اين ديپلمات روس ادامه داد: سياست امريكا براي اعمال فشار و وضع تحريم‌هاي تبعيض‌آميز عليه كشورها هيچ نتيجه مثبتي در پي نخواهد داشت و به ظهور تنش‌هاي جديد منجر خواهد شد. خروج ايران از توافق هسته‌اي ممكن شده است، چراكه تهران هيچ راه ديگري براي تضمين منافع ملي‌اش نمي‌يابد.
تهديد روحاني واقعي بود
ولاديمير دژاباروف، معاون اول رييس كميته روابط خارجي شوراي فدراسيون روسيه پس از اظهارات رييس‌جمهور ايران در مجلس مبني بر اينكه اگر امريكا به افزايش تحريم‌ها عليه ايران ادامه دهد، تهران ظرف چند ساعت توافق هسته‌اي را كنار خواهد گذاشت، گفت: براي رسيدگي به اين تهديد ايران به تلاش‌هاي ديپلماتيك صحيح و فوري نياز داريم. اين سناتور روس در گفت‌وگو با خبرگزاري اسپوتنيك گفت: اكنون ديپلمات‌ها بايد به اين موضوع رسيدگي كنند، چراكه در غير اين صورت اين سلاح‌ها هستند كه بايد سخن بگويند. اين به‌طور قطع يك تهديد واقعي است. اگر ايران از اين توافق خارج شود، شاهد افزايش تنش‌ها در خاورميانه خواهيم بود.