گزارش ميداني «اعتماد» از معضل اين روزهاي بازار:
پشت پرده كمبود پول در خودپردازها
ليلا لطفي
بيش از سه ماه است كه وقتي مردم به عابربانك‌ها مراجعه مي‌كنند با دو اتفاق يكسان مواجه مي‌شوند، يكي اينكه عابر بانك‌ها پول ندارند و ديگري اينكه اگر پول دارند، اسكناس درشت تحويل مي‌دهند. موضوعي كه «اعتماد» براي بررسي آن به چند بانك در سطح شهر تهران رفت تا در گفت‌وگو با مديران شعبه‌هاي آنها دليل عدم موجودي بانك‌ها را كشف كند. در اين گفت‌وگو چند سوال مشخص از روساي اين شعبه ها پرسيده شد؛ «چرا عابر بانك‌ها پول ندارند؟»، «عدم موجودي براي جلوگيري از افزايش برداشت‌هاي ناشي از اعتراض‌هاي اجتماعي اخير است؟»، «آيا اعتراض‌هاي اجتماعي باعث افزايش برداشت‌ها شده است؟»، «آيا تحريم‌ها در كاهش چاپ اسكناس اثري داشته است؟» و اينكه «بانك مركزي در چه مقاطعي سقف برداشت 500 هزار تومان را باز مي‌كند؟»
كمبود پول ربطي به اعتراض‌ها ندارد
«كمبود پول ربطي به اعتراض‌ها ندارد.» اين جمله يكي از روساي شعب بانك «آينده» است. او مي‌گويد: «بانك مركزي پول ندارد به ما بدهد. هر زماني پول بدهد ما توزيع مي‌كنيم.» اين مدير شعبه بانك آينده مي‌افزايد: «بانك مركزي يك مقاطعي اجازه برداشت پول تا سقف 500 هزار تومان را مي‌داد، براي همين ما يك مدت كوتاهي 500 هزار تومان در عابربانك سقف برداشت داشتيم. ولي الان ديگر پرداخت اين مبلغ متوقف شده و معلوم نيست تا چه زماني سقف پرداخت 200 هزار تومان بماند.»
بانك مركزي نمي‌خواهد
رييس يك شعبه بانك اقتصاد نوين در مركز شهر تهران برخلاف ديدگاه رييس شعبه بانك آينده مي‌گويد: «بانك مركزي نمي‌خواهد برداشت‌ها بيشتر شود. وقتي اعتراض‌ها اوج گرفت برداشت‌ها بيشتر شد و بانك مركزي ديگر اسكناسي به بانك‌هاي عامل نداد تا مانع از برداشت‌هاي نامتعارف شود. چون اگر مثل گذشته در تمام ساعات شبانه‌روز عابربانك‌ها پول مي‌دادند؛ بحران اسكناس در بانك‌ها بيشتر مي‌شد.»
او مي‌افزايد: «شما مي‌توانيد از داخل بانك هم برداشت كنيد ولي اين برداشت به دليل قوانين پولشويي محدود است. بانك، پول نقد نمي‌دهد و ترجيح مي‌دهد پول را به بانك ديگري منتقل كند. ولي وقتي عابربانك باز باشد مردم به راحتي مي‌آيند و پول‌ها را به تدريج و به راحتي تخليه مي‌كنند.
او مي‌گويد: «معلوم نيست سياست عدم توزيع اسكناس تا چه زماني ادامه پيدا كند.البته بانك مركزي احتمالا شب عيد مثل سال‌هاي گذشته سقف برداشت را زياد كند. برهمين اساس هم تقريبا يكي، دو هفته ديگر رشد سقف برداشت زياد مي‌شود. ولي احتمالا 10 هزار توماني توزيع نشود يا بسيار محدود توزيع شود، چون بانك مركزي پول ندارد.»
اعتراض‌ها موثر بود
رييس يكي از شعبه‌هاي بانك سپه در غرب تهران نيز در تاييد سخنان همكارش در بانك اقتصاد نوين مي‌گويد: «ناآرامي‌هاي اجتماعي ماه‌هاي اخير در كاهش توزيع اسكناس در كشور اثر داشته است و بانك مركزي عملا با محدود كردن اسكناس نمي‌خواهد برداشت‌ها افزايش يابد.» او مي‌گويد: «وقتي شما مبلغي را به صورت آنلاين پرداخت مي‌كنيد، كارمزد و ماليات پرداخت مي‌كنيد و اين ماليات و كارمزد به جيب بانك مركزي مي‌رود ولي وقتي شما نقد خريد مي‌كنيد بانك مركزي را از امكان دريافت ماليات وكارمزد بيشتر محروم مي‌كند.»
اين مدير بانكي ادامه مي‌دهد، «اتفاقات اخير ربطي به تحريم ندارد و بانك مركزي تعمدا پول نقد در اختيار شبكه بانكي نمي‌گذارد.»
يك منبع آگاه ديگر مي‌گويد: «توجه داشته باشيد وقتي شما پس از بيانيه‌اي اعتراضي برويد و حساب خود را ببنديد در سيكل توجه قرار مي‌گيرد و امكان شناسايي شدن شما بسيار بالا مي‌رود. اما وقتي از عابربانك به تدريج پول برداشت مي‌كنيد اين اتفاق نمي‌افتد. پس دولت و بانك مركزي مانع از برداشت به صورت تدريجي مي‌شوند.»
واردات كاغذ تحريم است
درحالي كه برخي مديران بانك‌ها علل كمبود اسكناس در عابربانك‌هاي سطح كشور را اعتراض‌ها مطرح مي‌كنند، برخي ديگر علل كاهش پول نقد در بانك‌هاي عامل را تحريم مي‌خوانند. مدير يكي از شعب بانك ملي با تاكيد بر اينكه كمبود پول ناشي از اعتراض‌ها نيست، مي‌گويد: «به دليل تحريم‌ها امكان واردات كاغذ مخصوص اسكناس سخت‌تر شده است. از طرفي كاغذ با كيفيت در كشور نيست. اسكناس‌هايی كه با كاغذهاي موجود توليد مي‌شود شش ماه بيشتر در دست مردم دوام ندارد و سريع فرسوده مي‌شود. براي همين امسال ديگر پولي چاپ نشد.»
مدير يك شعبه بانك شهر نيز تاكيد مي‌كند:«بانك مركزي از 15 اسفند تا 15 فروردين امكان برداشت 500 هزار توماني را به همه شعب بانك‌ها مي‌دهد. پيشتر در يك مقاطعي براي كرونا دو بار امكان افزايش برداشت فراهم شد. اما در مجموع اين سياست صرفا در پايان هرسال و ابتداي سال بعد از آن اتفاق مي‌افتد.»
او مي‌افزايد: «كاهش پول ربطي به اعتراض‌ها ندارد، بانك مركزي صرفا به دنبال افزايش خريدهاي آنلاين است.
البته شعبه ما پول خرد هم برخلاف يكسري بانك‌ها دارد و شما مي‌توانيد برداشت كنيد.»
وقتي از شعبه اين بانك خارج شديم و به سراغ عابربانك رفتيم ديديم برخلاف اظهارات رييس شعب اين بانك هم پول نقد ندارد.
مدير يك شعبه ديگر از بانك ملي مي‌گويد: اگر مي‌بينيد در عابربانك‌ها ده هزار توماني موجود نيست به اين دليل است كه پول ملي ارزش خودش را از دست داده است. شما پيشتر از عابربانك‌ها هزار توماني مي‌گرفتيد ولي مدت‌هاست ديگر هزار توماني در عابربانك‌ها نيست. چون دوباره ارزش پول ملي افت كرده است؛ بانك ده هزار توماني نمي‌دهد. او مي‌افزايد سقف برداشت هم فقط يك مدت كوتاهي رشد مي‌كند و باز مجددا برمي‌گردد به رقم 200 هزار تومان.
جوهر مخصوص نداريم
«نمي‌توانيم پول چاپ كنيم.» اين جمله رييس يكي از شعب بانك تجارت است. او مي‌گويد: چون جوهر مخصوص اسكناس را نداريم، نمي‌توانيم اسكناس چاپ كنيم. جوهر مخصوص اسكناس وارداتي است و ما نيز تحريم هستيم. او مي‌افزايد: با جوهر‌هاي داخلي اگر اسكناس چاپ كنيم امكان جعل اسكناس افزايش پيدا مي‌كند و باعث مي‌شود پول جعلي زياد شود.
اين فعال بانكي براين باور است كه مساله كمبود پول در بانك‌هاي كشور ربطي به اعتراض‌هاي اخير ندارد.
از رسانه‌ها پيگيري كنيد
مدير شعبه يكي از بانك‌هاي پاسارگاد درباره وضع موجود اظهار بي‌اطلاعي مي‌كند و مي‌گويد: بانك مركزي به ما پول بدهد ما پول را در دستگاه عابربانك مي‌گذاريم. من نمي‌دانم چرا بانك مركزي پول ندارد. او مي‌افزايد در مورد افزايش برداشت هم اطلاعي ندارم هر زمان رسانه‌ها اعلام كنند ما هم مثل شما متوجه مي‌شويم كه سقف برداشت زياد شده است.