احسان پناه‌بر
وضعيت در خاورميانه، اگر نگوييم ساعت به ساعت، كه روزبه‌روز پرتنش‌تر مي‌شود. در تازه‌ترين دور از تنش در منطقه، فرماندهي مركزي ارتش ايالات‌متحده (سنتكام) در بيانيه‌اي اعلام كرد كه در حمله حوالي نيمه شب به وقت محلي، بيش از 85 نقطه را در عراق و سوريه با 125 بمب و موشك مورد اصابت قرار داده است.
سنتكام مدعي شد كه نيروهاي ارتش امريكا اين اهداف را با هواپيماهاي متعدد از جمله بمب‌افكن‌هاي دوربرد كه از ايالات‌متحده پرواز مي‌كردند، هدف قرار دادند. با اين حملات، به نظر وضعيت خاورميانه در روزها و هفته‌هاي پيش رو بغرنج‌تر خواهد شد و شرايط را براي تشديد تنش‌ها فراهم خواهد كرد و حتي ممكن است خطر خيزش گروه‌هاي تروريستي همچون داعش را نيز در پي داشته باشد. به ادعاي سنتكام، هدف اين بمباران‌ها تاسيسات تحت كنترل نيروي قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ايران و گروه‌هاي مقاومت در منطقه بوده است.
سنتكام در اطلاعيه خود مدعي است كه اهداف شامل مقرهاي عمليات فرماندهي و كنترل، مراكز اطلاعاتي، راكت و موشك، تاسيسات لجستيكي و زنجيره تامين مهمات بود، اما مشخص نيست كه حملات تا چه حد دقيق بوده و چه تلفاتي به بار آورده است.
به گزارش رويترز به نقل از منابع محلي در سوريه، جنگنده‌هاي امريكايي به 17 موضع در سايت‌هاي اسكان گروه‌هاي مقاومت در شرق استان ديرالزور حمله كردند كه سه مورد از آنها در باديه الميادين و يكي نيز در ابوكمال در نزديكي مرز عراق فرود آمده است.
به گزارش منابع محلي، همچنين چندين مكان غيرنظامي در اين حملات هدف قرار گرفته‌اند.
پلن بعدي واشنگتن
به دنبال حملات جمعه شب ايالات‌متحده، جان كربي، سخنگوي شوراي امنيت كاخ سفيد در اظهارنظري كه اين روزها مقامات امريكايي مكررا عنوان مي‌كنند مدعي شد كه واشنگتن به دنبال درگيري با ايران در سطح گسترده‌تري نيست، اما كاخ سفيد براي دفاع از مردم ايالات‌متحده و پاسخگو كردن عواملي كه قصد صدمه به امريكايي‌ها را داشته باشند، ترديد نخواهد كرد.
اين ادعا درحالي مطرح مي‌شود كه حملات اخير مي‌تواند به گسترش جنگ بينجامد. مقامات امريكايي در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان مدعي شده‌اند كه ايالات‌متحده هيچ برنامه‌اي براي حمله به خاك ايران ندارد، چراكه مي‌تواند به تشديد تنش در منطقه منجر شود.
مقامات دولتي بارها تاكيد كرده‌اند كه واشنگتن قصد ندارد با ايران وارد جنگ شود. ايران پيش از اين نيز به امريكا هشدار داده بود كه از هر حمله مستقيمي به خاك ايران بر حذر باشد و تهديد كرده بود اگر امريكا به اين شكل عمل كند، واكنش ايران سريع و چشمگير خواهد بود.
پيش از حملات تلافي‌جويانه، سيدابراهيم رييسي، رييس‌جمهور ايران نيز هشدار داد كه ايران جنگي را آغاز نخواهد كرد، اما به هر كسي كه بخواهد عليه ايران قلدري كند، «به شدت پاسخ خواهد داد.»
به‌رغم ادعاي ايالات‌متحده براي جلوگيري از تشديد تنش، لويد آستين، وزير دفاع اين كشور پس از حملات هوايي به خاك سوريه و عراق ادعا كرد كه حملات بيشتري در اين راستا برنامه‌ريزي شده است. به ادعاي او: «اين تازه شروع پاسخ ماست، بايدن اقدامات (ادعايي) بيشتري را عليه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ايران و آنچه او نيروهاي وابسته به ايران مي‌خواند، انجام خواهد داد. جو بايدن نيز در بيانيه‌اي مدعي شد: «واكنش ما از امروز آغاز شده است و در زمان‌ها و مكان‌هايي كه انتخاب كرده‌ايم، ادامه خواهد يافت.» اين درحالي است كه شبكه تلويزيوني المسيره، متعلق به جنبش انصارالله يمن نيز در خبري تاييد كرد كه همزمان با حملات امريكا به اهدافي در سوريه و عراق، ايالات‌متحده و بريتانيا سه حمله به شرق شعر صعده در شمال غرب يمن انجام داده‌اند.
هشدار تهران!
تلويزيون دولتي سوريه گزارش داد كه «چند» نفر «درنتيجه تجاوزات امريكا به تعدادي از سايت‌ها در باديه‌الميادين و مرز سوريه و عراق» كشته و زخمي شده‌اند.
يك مقام امنيتي عراق به شبكه «ان‌بي‌سي‌نيوز» گفت كه در حملات اخير، ايالات‌متحده يك انبار سلاح و سه خانه متعلق به كتائب حزب‌الله در استان الانبار در غرب عراق را هدف قرار داد. حشد الشعبي نيز در بيانيه‌اي تاييد كرد كه در شهر عكاشات در غرب استان الانبار عراق بيش از 16 نفر از نيروهاي اين جنبش مقاومت در بمباران امريكا كشته و 25 تن ديگر نيز زخمي شده‌اند.
اين تلفات و زخمي‌ها درحالي است كه مايك مكال، رييس كميته روابط خارجي مجلس نمايندگان امريكا حملات اين كشور به اهدافي در سوريه و عراق را ديرهنگام توصيف كرد و مدعي شد كه تاخير در حملات به نيروهاي مقاومت اين اجازه را داده است تا مقرهاي خود را تخليه كنند.
ناصر كنعاني، سخنگوي وزارت امور خارجه ايران نيز حملات امريكا به عراق و سوريه را محكوم كرد و آن را «اقدامي ماجراجويانه» و «خطاي راهبردي ديگري» ازسوي دولت بايدن در منطقه دانست. او افزود كه اين اقدام امريكا نتيجه‌اي جز تشديد تنش و بي‌ثباتي در منطقه ندارد. يك منبع ايراني آگاه به مركز مستشاري ايران در سوريه نيز در واكنش به حمله امريكا به عراق و سوريه، ضمن محكوم كردن آن گفت كه اين اقدام ايالات‌متحده پيامدهاي جدي براي اين كشور در خاورميانه خواهد داشت و موجب تشديد واكنش‌ها به اشغالگري آن در منطقه خواهد شد. اين مقام مستشاري ايران تاكيد كرد كه سپاه پاسداران و نيروي قدس هيچ مركز و پايگاهي در سوريه و عراق ندارد و ادعاي ايالات‌متحده دروغ و فريبنده خواند. در همين حال، رسانه‌هاي محلي سوريه گزارش مي‌دهند كه اكثر اهدافي كه ايالات‌متحده آنها را بمباران كرده بود، از پيش تخليه شده بودند. واكنش‌ها به حملات ايالات‌متحده به عراق و سوريه درحالي انجام مي‌شود كه منطقه بيش از هر زمان ديگري نيازمند ثبات است. از زمان آغاز تهاجم ارتش اسراييل به غزه، نيروهاي مقاومت در منطقه به حمايت از مردم فلسطين برخاسته‌اند و همواره خواستار توقف حملات اسراييل بوده‌اند. تلاش‌هاي ديپلماتيك نيز براي آتش‌بس راه به جايي نبرده است، چراكه ايالات‌متحده همواره با فشارهاي سياسي خود و وتوي قطعنامه‌هاي سازمان ملل از حملات اسراييل به غزه پشتيباني كرده است. به نظر مي‌رسد كه اين دست حملات منطقه را به سمت بي‌ثباتي بيشتر خواهد برد و نگراني‌هايي را در ميان مقامات كشورهاي منطقه برانگيخته است. يحيي رسول عبدالله، سخنگوي ارتش عراق با ابراز نگراني از تشديد حملات گفت كه شهرهاي القائم و مناطق مرزي عراق مورد حملات هوايي هواپيماهاي امريكا قرار مي‌گيرند. اين درحالي است كه عراق براي تضمين ثبات منطقه تلاش مي‌كند. او افزود كه اين حملات نقض حاكميت عراق، تضعيف تلاش‌هاي دولت عراق و تهديدي است كه عراق و منطقه را به عواقب غيرقابل پيش‌بيني مي‌كشاند كه پيامدهاي آن براي امنيت و ثبات عراق و منطقه فاجعه‌بار خواهد بود. كاخ سفيد اعلام كرده است كه پيش از حمله نظامي به مقامات عراقي اطلاع داده است.
قمار بايدن
برخي ناظران معتقدند كه حملات ايالات‌متحده ممكن است عواقب ناخواسته و گسترده‌اي داشته باشد. جان اسپاركس، تحليلگر امنيتي به شبكه اسكاي‌نيوز گفت: ماجراجويي جديد امريكا در سوريه و عراق كه نشانه آغاز كارزار نظامي جديد ايالات‌متحده است، مي‌تواند به شكلي ناخواسته از سوي دو طرف، بر آتش ملتهب منطقه هيزم بريزد. او معتقد است كه مرحله خطرناك جديدي در مناقشه خاورميانه با اين اقدام نظامي ايالات‌متحده با هدف قرار دادن چندين مكان در سوريه و عراق آغاز شده است.
مايكل كلارك، تحليلگر امنيتي در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان مدعي شد كه «بايدن به دنبال بازدارندگي ايران بدون جنگ با ايران است.» رهبر امريكا بايد منتقدان جنگ‌طلب خود در واشنگتن را راضي كند، بدون اينكه افكار عمومي در خاورميانه را ملتهب كند. او مي‌خواهد از تلفات پرسنل خدمات ايالات‌متحده بدون ايجاد تلفات عمده در منطقه جلوگيري كند. رويارويي با ايران، بحران خاورميانه را در جهتي كاملا متفاوت و مخاطره‌آميزتر مي‌برد و به طور
قابل‌توجهي، به نظر نمي‌رسد كه ايالات‌متحده به مكان‌هايي در ايران ضربه زده باشد.
با اين حال، اين اقدام جديد امريكا در سوريه و عراق، كه نشان‌دهنده آغاز كارزار نظامي جديد ايالات‌متحده است، ممكن است عواقب ناخواسته و گسترده‌اي داشته باشد.
اين تحليلگر بر آن است كه امريكايي‌ها مي‌خواهند مجموعه‌اي از اهداف به اندازه كافي بزرگ را نشانه روند و منهدم كنند تا بتوانند بدين شكل پيام بازدارندگي خود را مخابره كنند بدون آنكه به شكلي گسترده وارد معركه شوند.
شاون بل، كارشناس نظامي نيز مدعي است كه اين دست حملات ممكن است دستاورد چنداني براي ايالات‌متحده نداشته باشد، چراكه بسياري از پايگاه‌هاي نيروهاي مقاومت در منطقه از پيش تخليه شده بودند و از سوي ديگر، تلفاتي كه به اين نيروها وارد شده است، آنها را براي حملات بيشتر عليه پايگاه‌هاي امريكايي ترغيب خواهد كرد.
او اذعان داشت كه «امريكا مي‌داند كه بر سر دوراهي قرار دارد. در واقع اقدام نكردن امريكا عين اقدام آن قلمداد مي‌شود، چراكه اگر حمله‌اي صورت نگيرد، اين پيام براي نيروهاي مقاومت روشن است كه ايالات‌متحده اراده‌اي ندارد و اگر حملاتي صورت دهد، منطقه و البته منافع خود را از حيث امنيتي به بن‌بست هدايت مي‌كند، اما امريكا نمي‌خواهد وضعيت بد را بدتر كند. به علاوه، عمده ناظران حمله ادعايي مستقيم ايالات‌متحده به ايران را بعيد مي‌دانند و منابع آگاه در كاخ سفيد نيز گفته‌اند كه هرگونه حمله به اهدافي در خاك ايران به كلي منتفي است. ناظران امنيتي نيز مدعي‌اند كه هرگونه حمله مستقيم به ايران مي‌تواند حملات موشكي تلافي‌جويانه ايران عليه اهداف ايالات‌متحده در منطقه يا عليه متحدان امريكايي مانند اسراييل را در پي داشته باشد؛ امري كه ايالات‌متحده به شدت از آن حذر دارد. دبورا هينس، سردبير بخش امنيتي شبكه اسكاي نيوز بر آن است كه قصد جو بايدن اين است براي جلوگيري از تهديدات آتي عليه تعداد زيادي از نيروهاي امريكايي كه در سراسر منطقه فعاليت مي‌كنند، قاطعانه پاسخ دهد، اما اين بحران خارجي در سياست داخلي او نقش مهمي بازي خواهد كرد. به عقيده دبورا هينس، بدون شك حمله نيمه شب ايالات‌متحده به اهدافي در سوريه و عراق به تشديد تنش‌ها خواهد انجاميد و اين همان چيزي است كه به «سردرگمي راهبردي» بيشتر بايدن در ماه‌هاي منتج به انتخابات منجر خواهد شد.
به نظر مي‌رسد كه بايدن با اشتباهات راهبردي در منطقه اكنون در معضلي سخت گرفتار شده باشد، چراكه سياست خارجي او و حمايتش از اسراييل موقعيت كنوني او را در داخل و افكار عمومي
به شدت متزلزل كرده باشد. اشتباه راهبردي بايدن در منطقه‌اي كه عملا اين روزها در سيطره نيروهاي مقاومت از عراق تا يمن قرار دارد، خطر شعله‌ور شدن درگيري‌هاي بيشتر را فراهم آورده است. اين خطر بالقوه با تصميم ايالات‌متحده و بريتانيا به حمله به انصارالله يمن شروع شده است و به نظر با حملات بامداد شنبه در عراق و سوريه رنگ و بوي تازه‌اي به خود گرفته است و منطقه را به بمب ساعتي‌اي شبيه كرده است كه هر آن نقطه صفر را نشان خواهد داد.