نقش تقويت فرضيه آتشبس در پاسخ مشروع
عبدالرضا فرجيراد
به نظر ميرسد همزمان با حملات موشكي محدود اسراييل به ايران فرضيه به نتيجه رسيدن مذاكرات آتشبس در غزه و لبنان طي روزهاي اخير تقويت شده است. در اين راستا اشاره به اين گزاره اهميت دارد كه ايران احتمالا ملاحظاتي را در راستاي پاسخ تلافيجويانه خود به حملات محدود اخير رژيم اسراييل درنظر دارد. يكي از ملاحظات پايان دادن به كشتارهاي افسارگسيخته اسراييل در غزه و لبنان طي ماههاي اخير است، بنابراين در شرايط كنوني اولويت جمهوري اسلامي ايران برقراري آتشبسي تاثيرگذار است. البته كه بنابر برخي تحليلها رايزنيهايي در جريان است و اقداماتي در زمينه محقق نمودن اين پلن در حال انجام شدن است. ميانجيها نيز در حال مشورتهايي با ايران هستند و قطعا نقش ايران در اين فرآيند تاثيرگذار خواهد بود. كشورهاي مختلفي از ايالاتمتحده گرفته تا قطر و مصر و ساير كشورها در حال تحركاتي براي برقراري آتشبس و ذيل آن بازگشت صلح و امنيت به منطقه هستند. در رابطه با لبنان نيز فرانسويها و مقامات دولت لبنان و همچنين نبيه بري رييس پارلمان اين كشور در حال رايزنيهايي براي توافق هستند. اميدواريهايي نيز در اين زمينه ايجاد شده و طرفين به نوعي شرايط آتشبس را پذيرفتهاند؛ اينكه بر چه اساسي برقرار شود، رايزنيها درخصوص جزييات آن همچنان ادامه دارد، لذا جمهوري اسلامي به دنبال اين نيست كه با انجام اقدام تلافيجويانه ديگري تلاشها براي برقراري آتشبس را تحت تاثير قرار دهد. به عبارتي ديگر ايران به دنبال پايان دادن به جنايات رژيم اسراييل در غزه و لبنان است. همزمان نزاعهاي انتخاباتي در امريكا نيز تحت تاثير تحولات خاورميانه قرار گرفته به شكلي كه در آخرين نظرسنجيها كامالا هريس با اختلاف راي اندك از دونالد ترامپ عقب افتاده است. مساله انتخابات امريكا براي دموكراتها جنبه شخصي پيدا كرده و بسيار اهميت دارد كه بتوانند ترامپ را در اين كارزار شكست دهند. به بياني ديگر پيروزي در رقابتي كه ميان دموكراتها و جمهوريخواهان جريان دارد بعدي حيثيتي پيدا كرده است، لذا براي مقامات دولت فعلي امريكا كاهش تنش ميان ايران و اسراييل از اهميت بسياري برخوردار است، چراكه آراي انتخاباتي دموكراتها را به شكلي منفي تحت تاثير قرار ميدهد..
از همين رو بايدن نميخواهد تهران به اين حمله پاسخ دهد و همزمان تلاش دارد تا رايزنيهاي غيرعلني براي برقراري آتشبس در منطقه در غزه و لبنان
به سرانجام برسد و نتيجه كارزار را به نفع كامالا هريس بازگردانند. لذا تصور ميكنم در مجموع شرايط به گونهاي است كه ايران به واسطه عدم تمايل به تشديد تنش بعيد است فعلا پاسخ قابلتوجهي به اقدام اخير رژيم اسراييل بدهد. ضمن اينكه حملات موشكي اخير رژيم اسراييل در مقايسه با عمليات رواني كه اين رژيم طي هفتههاي اخير به كار گرفته بود محدود اما در ابعاد متنوعي صورت گرفت؛ اما در حد و اندازهاي نبود كه به دنبال بزرگنمايي آن باشيم. هر چند كه خساراتي نيز وارد و تعدادي از درجهداران ارتش در دفاع از مرزها به شهادت رسيدهاند. البته كه اين تهاجم رژيم اسراييل در مقايسه با عمليات وعد صادق2 ايران نيز به مراتب ضعيفتر بود، لذا در مجموع ميتوان گفت امكان بازگشت آرامش به منطقه تقويت شده است. اگرچه اين به معناي پايان تمامي تنشها نيست با اين حال نسبت به ماهها و هفتههاي اخير آرامش بيشتري مورد انتظار است. چه بسا در لبنان نيز اگر رايزنيها براي برقراري آتشبس به نتيجه برسد شرايط به مراتب بهتر خواهد شد. با اين حال اين گزاره را بايد لحاظ كرد كه اگر اسراييل مجددا دست به تحركات تهاجمي بزند اقدام تلافيجويانه و مشروع ايران براساس شرايط و مقتضيات موجود انجام خواهد شد. در شرايط كنوني اولويت جمهوري اسلامي ايران برقراري آتشبس و پايان جنگ است. مولفههاي مهمي براي رايزنيها درخصوص برقراري آتشبس مطرح شده است؛ احتمالا مهمترين آن دادن امتيازاتي ازسوي واشنگتن به تلآويو است. دو سيستم تاد كه در سرزمينهاي اشغالي مستقر شده است يكي از نشانههاي انعطاف امريكا در قبال اسراييل است، چراكه پيش از اين درخواست تحويل اين سامانه به امريكا داده شده بود و هر بار تلآويو با پاسخ منفي واشنگتن مواجه شد. بهواقع بسته پيشنهادي كه جزييات آن در رسانهها منتشر شد در اين راستا به مقامات اسراييلي از سوي امريكا ارايه شد. هر چند كه نتانياهو نيز به اين بسته پيشنهادي نياز داشت. دومين مولفه موقعيت سرزميني اسراييل است. به لحاظ جغرافيايي سرزمينهاي اشغالي وسعت چنداني ندارد و صرفا داراي چند شهر مهم است. لذا برخورد جدي با ايران براي مردم اين رژيم وحشتآفرين است. فارغ از آن اقتصاد اين رژيم دچار اختلال شده است. جامعه مدني و آرامش رواني مردم نيز به طور كامل بههم ريخته است. بسياري از ساكنين مجبور به مهاجرت شدهاند. ايران در دو اقدام اخير خود نشان داد اگر اسراييل قصد داشته باشد وارد ماجراجوييهاي جديدي عليه كشورمان شود حتما قدرت خود را در قالب پاسخ تلافيجويانه به نمايش خواهد گذاشت، ضمن اينكه اسراييل علاوه بر كشتاري كه در غزه و لبنان به راه انداخت خود نيز از اين جنايات ضرباتي را متحمل شده است كه اگر قرار بر توافقي در راستاي ايجاد آتشبس باشد توجيهي براي اين رژيم جهت بازگشت به شرايط پيش از آتشبس وجود نداشته باشد. طبيعتا اگر حملاتي از سوي رژيم اسراييل با وجود برقراري رسمي آتشبس صورت بگيرد، گروههاي مقاومت نيز وارد عمل خواهند شد. لذا تصور نميكنم اسراييل قصد ماجراجويي تازه داشته باشد. به عبارتي ديگر تصور ميشود جامعه اسراييل ديگر توان و تحمل پذيرش اين شرايط را ندارد.
استاد ژئوپليتيك