انجامش مي‌دهيم؛ اگر بگذاريد

فِيرپِلي يا بازي منصفانه، ورزش وراي سياست، ورزش عليه نژادپرستي، ورزش براي نزديك‌تر كردن آدم‌ها و الخ؛ سخنان زيبايي كه لقلقه زبان همه است. برندها از اين شعارهاي انساني براي تبليغات‌شان استفاده مي‌كنند، سياستمداران براي احساسي كردن سخنراني‌ها و رسانه‌ها هم كه الي ماشا الله براي مهم جلوه‌دادن رويدادهاي نه چندان مهم دايما به خورد مخاطب مي‌دهند. اما به قول خواجه شيراز؛ «خوش بود‌گر محك تجربه‌ آيد به ميان». در بزنگاه تجربه و عالم واقعي آنچه تحقق يافتني است منطقِ سرمايه است نه اين شعارهاي زيبا. با اين منطق است كه اقدام اخير نايك را مي‌توان درك كرد. مطرح‌ترين برندِ ورزشي اين روزها، پشيزي ارزش براي هيچ‌كدام از شعارهايي كه با ورزش پيوند خورده است، قائل نيست. البته كه دنباله‌رو آن بيزنس‌منِ فاشيست بودن براي حجم عظيمِ گردش مالي و سياست‌هاي اقتصادي نايك فعلا بيش از هركاري ديگر براي اين شركت سودآور است، اما گويي كه افكار عمومي هم ديگر در اين منطق سرمايه‌داري جايي ندارد. شركت نايك با اعلام اين خبر دقيقا دنباله همان سياست‌هاي فاشيستي تحقيرِ آن ديگري جدا از مايي رفت كه سرمشق همه سياست‌هاي ترامپ است. نايك از قضا همان لحظه‌اي كه دنيا مي‌رفت از شرِ سياست خلاصي پيدا كند و فوتبال اندكي پلشتي‌هايي كه دامنگير جهان شده را تخدير كند، تيري رها و همگان را هوشيار كرد كه منطق سرمايه‌داري در روزگار ما والاتر از هر ارزش ديگري است. كه‌ اي مردم به هوش باشيد كه اين تيم همان ديگري خطرناكي است كه پرزيدنت ما آنها را لايق تحريم دانسته است. و مهم‌تر از اين، تو ‌اي پرزيدنت ترامپ و شركاي پولدار، متوجه باشيد كه شما كلاه خواستيد و من سر آوردم. نايكي خيلي راحت مي‌توانست تيم ملي ايران را استثنا نكند و با پناه بردن به همان شعارهايي كه لقلقه زبان‌هاست هيچ هزينه‌اي برايش نداشته باشد. آخر استوك‌هاي كفش نايك كه ديگر در صنايع هسته‌اي و تسليحاتي كاربرد ندارد و حتي هنوز تحريم عليه ايران نشده است! اما چه مي‌توان كرد كه خوش‌رقصي براي معامله‌گرترين رييس‌جمهور تاريخ امريكا وسوسه انگيزتر از رفتارِ جوانمردانه و انعكاس آن در افكار عمومي است. در منطق سرمايه‌داري جديد ديگر حتي «حق هميشه با مشتري» نيست، اگر در نوع كلاسيك‌ترِ آن تكريمِ مشتري {و نه انسان} اصل بود، امروزه در بعضي مواقع تحقير و انگشت‌نما كردن مشتري بيشتر به سودش است. جالب است كه شعار تجاري- احساسي نايك چنين است؛ فقط آن را انجام دهيد (Just do it) . بايد به مديران اين برند گفت، انجامش مي‌دهيم؛ اگر بگذاريد.