هيچ دليلي براي بازگشت نيست...
محمود فاضلي
آثار باستاني كشورها اگرچه به ظاهر اشيايي عمدتا سنگي است اما براي كشورهاي صاحب تمدن حفظ آنها بسيار مهم و حياتي است. تاريخ نمونههاي بسياري در حافظه دارد كه پادشاهان و حاكمان سرزمينها چه نبردهايي داشتهاند كه يا آثار خود را حفظ كنند يا آثار تاريخي كشورهاي دشمن خود را به يغما ببرند. در دوره معاصر نيز شاهد حوادث و رويدادهايي بودهايم كه نابودي اين آثار يكي از اهداف مهاجمان بوده است. نمونههاي آن را در سالهاي اخير در افغانستان، سوريه و عراق شاهد بودهايم. اما در بخشي ديگر جهان داستان آثار باستاني تاحدودي تفاوت دارد. قاچاقچيان فعال تلاش دارند با سرقت اين آثار آنها را به بالاترين قيمت به دست دلالان برسانند. از نمونههاي دردناك اين معاملهها انتقال تعدادي از آثار باستاني كشور يونان به انگليس و فرانسه است. مرمر نماهاي «پارتنون» كه سالهاست در موزه انگليس نگهداري ميشود، مجموعهاي از مجسمههاي مرمرين است كه بخش اصلي معبد پارتنون و ساختمانهاي ديگر آثار باستاني آكروپوليس آتن را تشكيل ميدهند. اين آثار هنري توسط شهروندان آتن و تحت نظارت معمار و مجسمهساز مشهور «فيدياس» در حدود سال 447 تا 438 قبل از ميلاد ساخته شدهاند. مجسمههاي معبد پارتنون توسط سفير وقت انگليس در زمان امپراتوري عثماني از اين كشور خارج شده است. يونان از سال 1832 و اعلام استقلال بارها براي بازگرداندن اين آثار هنري و تاريخي درخواست داده اما تاكنون موفق نشده است. تمامي دولتهاي يوناني به طرق مختلف از انگليس خواستهاند مجسمههاي مرمرين پارتنون كه از آثار بسيار ارزشمند و باستاني هنري اين كشور است را به يونان بازگردانند. نخستوزير يونان در اولين سفر رسمي خود به لندن پس از انتخابش در سال 2015 و ديدار با نخست وزير انگليس عنوان كرد بازگرداندن گنجينه مرمرين پارتنون از اهميت اخلاقي ويژهاي براي يونان برخوردار است. اين مجموعه ارزشمند متعلق به ميراث فرهنگي جهاني است اما مكان طبيعي آنها در يونان است. انگليس همواره در مقابل درخواست ساير كشورها از جمله نيجريه و اتيوپي براي بازگرداندن آثار هنري متعلق به آنها مقاومت كرده است و همواره بهانه خود را ممنوعيتهاي قانوني موزهها براي انتقال دائمي اشياي خود عنوان ميكند. اما يونان از سال 2009 و پس از افتتاح يك موزه مدرن در اطراف تپههاي آكروپليس تلاشهاي جدي براي بازگرداندن مجسمههاي مرمرين پارتنون آغاز كرد و در سال 2014 نيز دولت پيشين يونان تيمي حقوقي تشكيل داد تا اين آثار را به مكان اصلي خود بازگرداند. مجسمه مورد نظر متعلق به «موزه آكروپليس» يونان، يكي از مهمترين موزههاي جهان در ارتباط با تمدن يونان باستان به شمار ميآيد كه بخش بزرگي از گنجينه مربوط به آكروپليس را در خود جاي داده است. نخستوزير چپگراي يونان در آخرين ملاقات با نخستوزير انگليس همچنين عنوان كرد ما از موضع انگليس در اين باره آگاهيم اما آنچه اهميت ويژهاي دارد آن است كه اين تلاشها ادامهدار خواهد بود و موضع عادلانه يونان در اين باره هر روز حاميان بيشتري پيدا ميكند. اين مجسمهها متعلق به ميراث فرهنگي جهاني است اما جايشان در آتن است. اما مدير موزه انگليس معتقد است كه هيچ دليلي براي بازگشت مجسمههاي پارتنون به آتن وجود ندارد. در موزه انگليس اين آثار به عنوان ميراثي براي تلاش بشريت در يكي از بزرگترين موزههاي جهاني ارايه ميشود. موزه انگليس يك محيط منحصر به فرد براي اين مجسمههايي است كه داستان بشريت به مدت بيش از دو ميليون سال را بازگو ميكند. مجسمه «پارتنون» در موزه لندن باقي ميماند و بازگشت آنها به يونان مطرح نيست.