در نشست هم‌انديشي ويرايش مطرح شد
تعريف مشخصي از ويراستار و جايگاهش نداريم
اعتماد| ويرايش و ويراستاري يكي از موضوعاتي است كه اين روزها در مطبوعات نياز مبرمي به آن وجود دارد و براساس گفته‌هاي كارشناسان از نكات كليدي براي مطبوعات به حساب مي‌آيد. حسين انتظامي، معاون مطبوعاتي وزارت ارشاد آذرماه در نشست هم‌انديشي ويرايش در مطبوعات گفت: «مي‌توان توجه به ويرايش و استخدام ويراستاران را جزو شاخص‌هاي مورد توجه در طرح رتبه‌بندي مطبوعات و رسانه‌هاي فضاي مجازي در نظر گرفت. موضوع ويرايش و زبان و ادبيات فارسي موضوع مهمي است.» در همين رابطه از سلسله هم‌انديشي‌هاي ويرايش كه در محل انتشارات فني برگزار مي‌شود به موضوع ديگري با عنوان «ويرايش متون ترجمه‌اي علوم انساني» پرداخته شد كه در اين مراسم كامران فاني، نويسنده و مترجم، خشايار ديهيمي، مترجم و نيره توكلي، استاد دانشگاه درباره ويرايش و ويراستاري سخنراني كردند.
ويراستار بايد فراتر از مترجم بداند
كامران فاني در سخنان خود، با اشاره به معناي علم از قرون گذشته تا امروز و تقسيم‌بندي‌هاي گوناگون آن و تفكيك دو حوزه موضوعي علوم اجتماعي و علوم انساني، معناي علوم انساني را در ايران وسيع‌تر از معناي جهاني آن دانست. سپس با ذكر سابقه ترجمه و ويرايش در ايران و اينكه ويرايش در قديم در قالب دو كار تهذيب به معناي پاكيزه كردن متن و تحرير به معناي بازنويسي با در نظر گرفتن مخاطب صورت مي‌گرفته است، به اين موضوع پرداخت كه ويرايش ترجمه در آغاز به شكل همان تحرير بوده و كم‌كم معطوف به وارسي دقت و صحت ترجمه شده است. وي خاطرنشان كرد كه هنوز هم در ايران، در مقايسه با غرب كه ويراستار همه‌كاره كتاب و تكيه‌گاه ناشر است، تعريف دقيق و مشخصي از ويراستار و جايگاه وي نداريم. فاني تاكيد كرد كه لازم است ويراستار فراتر از مترجم بداند و عمل كند، و دامنه واﮊگاني گسترده‌اي داشته باشد و فقر واﮊگاني مترجم را جبران كند تا، در نهايت، نثري دلچسب و دلنشين به دست مخاطب برسد. خشايار ديهيمي در آغاز سخنانش، با متمايز دانستن مبحث ادبيات و متن‌هاي ادبي و تاكيد بر اينكه در بحث خود دو مقوله ترجمه و ويرايش را جدا از يكديگر نمي‌داند، وظيفه مشترك مترجم و ويراستار را ارايه متني سليس و قابل فهم به خواننده دانست. وي تشريح كرد كه متمركز شدن مترجم و ويراستار بر انتخاب معادل درست براي كلمات تخصصي آنان را از بيان درست روايت يا متن عمومي زمينه‌ساز بيان مطلب تخصصي غافل مي‌كند. وي توجه بسيار زياد به روايت متن و نحو كلام، انتخاب سطح زباني سازگار با متن اصلي، كشف سبك نويسنده و توجه به اين نكته كه متن علوم انساني هم سبك خاص خودش را دارد و برخورداري از دانش عمومي را از ضرورت‌هاي ترجمه و ويرايش متون علوم انساني برشمرد و متذكر شد كه ميزان تسلط مترجم بر اين وجوه تعيين‌كننده مقدار ويرايش لازم براي ترجمه است كه از جاگذاري تعدادي كلمه تخصصي تا بازنويسي ترجمه را دربرمي‌گيرد.
ويراستار بايد بتواند كاستي‌هاي مترجم را جبران كند
نيره توكلي با تعريف ترجمه آغاز كرد و آن را به معناي انتقال فرهنگي به فرهنگ ديگر دانست و زبان را بازتاب‌دهنده فرآيندهاي اجتماعي دربرگيرنده زندگي مادي و معنوي اهالي فرهنگ‌هاي گوناگون. وي با اشاره به اصل توجه گزينشي كه ساختار زبان را شكل مي‌دهد و اينكه توجه به برخي محرك‌ها و ناديده گرفتن يا كم‌اهميت دانستن بقيه حاصل زندگي در قلمروهاي فرهنگي گوناگون است، متذكر شد كه قواعد سازماندهي عناصر يك زبان اساس جهان‌بيني هر جامعه را نشان مي‌دهد و ديدگاه انسان‌ها درباره واقعيت نسخه خلاصه‌شده‌اي از جهان است كه زبان آن را قالب مي‌گيرد و ويرايش مي‌كند.
توكلي در شرح ويژگي‌هاي ويراستار متون ترجمه‌اي علوم انساني متذكر شد كه وي بايد بتواند كاستي‌هاي ترجمه و مترجم را جبران كند پس بايد اهل بينش، كتابخوان، آگاه از جريانات اجتماعي براي اشراف بر موضوعات علوم انساني و آشنا با اينترنت و كتابخانه‌هاي ديجيتال و نرم‌افزارهاي رايانه‌اي باشد. او كاربرد اصطلاحات نادرست ويرايش ادبي و ويراستار ادبي را ناشي از ناآگاهي از كار و نقش ويراستاران دانست.