45 سال با برگمان بزرگ
گفت‌وگو با برگمان
رافائل شارگل
مترجم: آرمان صالحي
ناشر: شورآفرين
بهنام حسيني/ آنهايي كه آشنايي‌شان با اينگمار برگمان صرفا به تماشاي اجباري «مهر هفتم»محدود مي‌شود، صفت «برگماني» هم‌معناي «پرطمطراق» است؛ با وجود تصوير گمراه‌كننده‌اي كه با اشاره به فيلم‌هاي برگمان ممكن است در ذهن ما نقش ببندد ـ چشم‌اندازهاي دلگير شمال اروپا، چهره‌هاي درهم‌فشرده‌شده با جيغي فروخورده كه گويي از ميان نقاشي‌هاي ادوارد مونش بيرون آمده‌اند، عاشقي كه در كنجي كز كرده و به خيانت معشوق فكر مي‌كند و سلحشوران قرون وسطايي كه در مرگ خدا سوگواري مي‌كنند ـ در ميان آثار او مي‌توان كمدي‌هاي شاد و سرخوشانه، تراژدي‌هاي آخرالزماني، درام‌هاي تلخ خانوادگي و حماسه‌هاي ملي را بازيافت. بااين‌همه، كتاب «گفت‌وگو با برگمان» (ترجمه آرمان صالحي، نشر شورآفرين» اين امكان را به ما مي‌دهد تا دريچه‌يي هرچند كوچك به جهان غم‌ها و شادي‌هاي برگمانِ بزرگ بگشاييم. «گفت‌وگو با برگمان» به ما اين فرصت را مي‌دهد كه برگمان را در قالب يك كنشگر اجتماعي تصوير كنيم. او در مصاحبه‌ها بارها و بارها از تعلق خاطر خود به خلقِ اثر هنري در يك چيدمان مشاركتي اشاره مي‌كند و مي‌گويد كه علاقه‌اش به سينما و تئاتر، صرفا به خاطر ماهيتِ گروهي اين هنرها است. مصاحبه هم يك كنش گروهي دوسويه است؛ هرچند برگمان اغلب طرف صحبت خود را دست مي‌اندازد و به سخره مي‌گيرد ـ به‌خصوص زماني كه با مصاحبه‌كنندگان امريكايي به زبان انگليسي سخن مي‌گويد ـ هرگز از پاسخ‌دادن به پرسش‌ها طفره نمي‌رود. كتاب حاضر تلاش مي‌كند به بررسي حالات و رويكردهاي متفاوت و چندگانه برگمان منزوي بپردازد و بر شُماري از نظريه‌هاي شخصي و هنري وي تمركز كند كه در طول ساليان طولاني برخي از آنها تغيير كرده، و برخي ديگر هم‌چنان بدون تغيير و دستكاري برجاي مانده. «گفت‌وگو با برگمان» مجموعه 45 سال از حدودا 60 سال فعاليت مستعدانه هنري برگمان را پوشش مي‌دهد و عقايد و دغدغه‌هاي وي از 1957 ـ يك سال پس از موفقيت خيره‌كننده «مهر هفتم» ـ تا سال 2002 ـ زماني كه براي توليد «ساراباند» آماده مي‌شد ـ را دربرمي‌گيرد. سوال‌كردن از برگمان، كسي كه حتا در 1957 به افسانه‌يي در حوزه سينما تبديل شده بود، مطمئنا امري دشوار و ترس‌آور بوده است. اكثر مصاحبه‌كنندگان به شكل اجتناب‌ناپذيري، ملاقات با برگمان را با توجه به پيش‌فرض‌هاي برآمده از شهرت و آثار پيشينش تفسير كرده‌اند. آنها نتوانسته‌اند از تاثيرات مقالات نوشته‌شده درباره او و رمزگشايي و تفسير اسرار و ابهامات موجود در آثارش دور بمانند. اين كتاب همانقدر كه به توانمندي فني و انديشه‌هاي برگمان پرداخته، بر هنر مصاحبه و رمزوراز ذاتي و جذاب آن نيز تمركز دارد. علاوه بر اين، كتاب در مقاطع گوناگون، به سراغ روند آفرينش هنري برگمان نيز مي‌رود. ازاين‌رو، با وجود خلوت‌گزيني برگمان، زماني كه به مصاحبه‌گران اجازه ورود به دنياي خود را داده، فرصتي استثنايي براي مشاهده پشتِ پرده پُررمزوراز آثارش را در اختيار آنها قرار داده است. در اين كتاب، برگمان در قالب يك انسان موذي، يك‌دنده، خوداصلاح‌گر، خودويرانگر، منزوي، خوش‌گذران، تلخ‌زبان و البته جذاب ظاهر مي‌شود. ويژگي‌هايي كه در شخصيت‌ها و لحن فيلم‌هاي او نيز بازتاب يافته است. «گفت‌وگو با برگمان» را با ترجمه آرمان صالحي در نشر «شورآفرين» بخوانيد.