پاسكاري منافع
مهدي ذاكريان
بي‌شك رابطه امروز امريكا و عربستان سعودي براي بسياري از ناظران تحولات بين‌المللي محل سوال است. براي درك پيوستگي اين رابطه بايد به تعريفي درست از وضعيت حاكم بر نظام بين‌الملل رسيد. نظام بين‌الملل مبتني بر دو بخش سياست و حقوق بين‌الملل است. حقوق بين‌الملل زماني در نظام بين‌الملل به كار مي‌آيد كه قصد دارد سياست بين‌الملل را توجيه كند. در واقع حقوق بين‌الملل ابزاري در دست قدرت‌هاي بزرگ است تا بتوانند اهداف خود را پيش ببرند.
جوهر حقوق بين‌الملل و جوهر حقوق بشر براي قدرت‌هاي بزرگ هدف نيست. با بيان اين مقدمه مي‌توان دريافت كه سياست بين‌الملل چگونه عمل مي‌كند. سياست بين‌الملل بر پايه اتحاد و ائتلاف عمل مي‌كند كه اين دو نيز بر پايه منافع طرفين تعريف مي‌شود. با اين مقدمه مي‌توان به وضعيت رابطه امريكا و عربستان پرداخت. رياض و واشنگتن متحدان يكديگر در منطقه هستند و اين اتحاد بر پايه منافع دو كشور شكل مي‌گيرد. وقتي پاي منافع دو طرف در ميان باشد براي رفع تهديد مشترك همكاري مشترك هم صورت مي‌گيرد. به عنوان نمونه اگر يكي از اين دو كشور اختلافي با ايران پيدا كند ديگري در قالب متحد به كمك او مي‌شتابد. در وضعيت فعلي همان طور كه در جبهه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا براي مقابله با ايران، سعودي به كمك واشنگتن مي‌شتابد در مسائل حقوق بشري و چشم بستن بر نقض حقوق بشر در رياض نيز امريكايي‌ها به كمك سعودي مي‌روند. به همين دليل است كه در مسائل منطقه‌اي عربستان، بحرين و امارات در كنار امريكا مي‌توانند خواسته‌هاي خود را اجرايي كنند.
رابطه ايران و عربستان در حال حاضر روزهاي اغما را تجربه مي‌كند اما محمدجواد ظريف، وزير خارجه كشورمان روز گذشته در جريان پرسش و پاسخ در انجمن آسيايي در نيويورك پيشنهادهايي را هم به عربستان سعودي و هم به امريكا داد. وزير خارجه كشورمان در اين نشست از آمادگي ايران براي امضاي توافق عدم تجاوز به كشورهاي عربستان و امارات و همچنين آمادگي تهران براي مذاكره با امريكا درباره تبادل كليه زندانيان ايراني و امريكايي خبر داد. درباره اين دو پيشنهاد نيز بايد گفت كه در نظام بين‌الملل يكي از طرفين نمي‌تواند اقدامي را انجام دهد و طرف ديگر بدون پاسخ و واكنش از كنار آن عبور كند.
جمهوري اسلامي ايران در زمان كناره‌گيري امريكا از برجام، در منطقه در موقعيت برتر قرار داشت و ترامپ هم به دليل تصميم‌هاي يكجانبه‌گرايانه در انزوا بود. برخي از منتقدان سياست خارجي ايران مي‌گويند كه تهران بايد از آن دوره بهره‌برداري كافي كرده و وارد مذاكره مي‌شد. ايران اما سياست صبر را در پيش گرفت. درباره پيشنهاد روز گذشته وزير خارجه براي امضاي توافق عدم تجاوز با عربستان و امارات بايد توجه داشت كه ايران در 200 سال گذشته به هيچ كشوري حمله نكرده است. هر چند مي‌توان ادعا كرد كه ايران در ارايه پيشنهادهاي فوق تاخير داشته اما امروز نيز اگر اين پيشنهادات جنبه عملياتي پيدا كنند مي‌توان از كورسويي از اميد سخن گفت. اما در مواجهه با امريكا بايد دقت داشته باشيم كه دونالد ترامپ و تيم وي به دنبال يك معامله بزرگ با ايران هستند. با نزديك شدن به موعد انتخابات براي نئوكان‌ها رسيدن به نتيجه‌اي در پرونده ايران بسيار مهم است. در اين مسير برخي مسائل براي امريكايي‌ها بسيار كليدي هستند اما برخي موضوعات براي آنها از اولويت چنداني برخوردار نيستند كه از جمله آن مي‌توان به بحث تبادل زندانيان و تضمين امنيت كشورهاي منطقه اشاره كرد. در سخنان روز گذشته محمدجواد ظريف نكات مهمي وجود داشت كه يكي از آنها اشاره به حمايت مردم از برجام بود اما نكته‌اي كه در سخنان وزير خارجه مغفول ماند اشاره به اين موضوع بود كه اگر مردم ايران برجام را نخواهند از اين توافق كنار مي‌كشيم. مساله ديگري كه در بحث مذاكره ايران و امريكا مطرح است و بايد مورد توجه قرار بگيرد، خواست افكار عمومي دو كشور است.
در چنين شرايطي، وحدت ملي از اهميت بالايي برخوردار است. همان‌گونه كه مردم يكپارچه پشت سر سپاه به عنوان نيروي مسلح قانوني كه منافع ملي ملت ايران را تامين مي‌كند ايستادند به همان صورت سپاه و ساير نيروهاي سياسي نيز پشت نيروهاي وفادار انقلاب كه در مقاطعي سلايق متفاوتي داشتند، بايستند. اكنون زمان وحدت ملي و حضور همه چهره‌هاي وفادار به انقلاب در صحنه است. در شرايطي كه تحت تحريم و فشار قرار داريم همه نيروهاي انقلاب و كشور بايد وحدت داشته باشند. اما اگر همه نيروهاي سياسي كشور در چنين شرايطي متحد باشند و يك وحدت ملي، دموكراسي و آزادي شكل بگيرد و ديدگاه مردم در خصوص برجام منعكس شود، آن زمان ايالات متحده، عربستان و امارات مجبور هستند كه در رويكرد خود تجديد نظر كنند و در شرايط واكنش قرار مي‌گيرند.