مسووليت دانشگاه و سيل
مجيد شفيع‌پور
نهاد دانشگاه در تحليل و تببين وقايع طبيعي و رخدادهاي نظير آن نقش مهمي بر عهده دارد. دانشگاهيان درباره پيشگيري از رخداد، راهكارهايي حين رخداد و برنامه‌هاي پس از رخداد مسووليت اجتماعي دارند. حتي در تبيين علل و پيامدهاي حوادث غيرطبيعي مانند آتش‌سوزي ساختمان پلاسكو هم اين مسووليت پابرجا است. تنظيم و ترسيم طرح‌هاي جامع يا اطلس‌هاي موضوعي مانند اطلس سيلاب‌هاي كشور، اطلس رودخانه‌هاي كشور، اطلس زمين‌شناسي و نقاطي كه گسل‌ها روي آن وجود دارند يا تهيه اطلس نقاط حادثه خيز از جمله اقداماتي بوده كه نهاد دانشگاه و پژوهشگران دانشگاهي به خوبي از عهده آن بر آمده‌اند. اما غالبا متاسفانه اين كوشش‌ها از قالب ارايه در سمينارها و مجامع علمي فراتر نمي‌رود. اين گونه نيست كه دانشگاهيان به مسائل اصلي كشور بي‌توجه باشند. بلكه نتايج اين كوشش‌ها و پژوهش‌هاي علمي كمتر به حوزه اجرايي رخنه پيدا مي‌كند. درباره همين سيلاب اخير كه خسارت‌هاي زيادي در چند استان كشور به جا گذاشت پيش از اين در قالب گزارش‌هاي علمي و تحقيقات ميداني به آن پرداخته شده بود. اما دريغ از اينكه مسوولان اجرايي به آن توجه كنند.
نظام اجرايي كشور به دليل ماهيتش كه بيشتر مشغول برنامه‌ريزي كوتاه‌مدت تا ميان‌مدت است كمتر به داده‌هاي علمي و توصيه‌هاي پژوهشگران گوش فرا مي‌دهد. اين خصيصه برگرفته از ضرورت تهيه كارنامه عملكرد است و مديران هم سراغ انجام فعاليت‌هايي مي‌روند كه در كوتاه‌مدت نتايج‌شان براي جامعه روشن شود. در كشوري كه برنامه‌ريزي‌هاي بلندمدت آن حداكثر به صورت
پنج ساله تنظيم مي‌شود، نمي‌توان انتظار داشت كه مديران اجرايي با توجه به تحقيقات دانشگاهي برنامه‌ريزي بلندمدت داشته باشند. نمونه بارز اين بي‌اعتنايي متوجه مباحث تغيير اقليم است. خيلي‌ها بر اين باورند كه وضعيت بحراني تغيير اقليم به ما نزديك نيست و شايد در اواخر يا نيمه دوم قرن بيست و يكم بخواهد به ما نزديك شود. اما به عقيده دانشگاهيان بارش‌هاي پنج، شش هفته اخير خلاف اين ادعا را نشان مي‌دهد. اين رويداد حكايت از اين داشت كه رخدادهاي حدي جوي مي‌تواند غافلگير‌كننده باشد و اگر براي مواجهه با آنها آماده نباشيم، مديريت پيامدهاي آنها دشوار است. اين در حالي است كه تحقيقات بسياري با مدل‌سازي‌هاي دقيق علمي انجام شده وضعيت آثار تغيير اقليم تا حدود 70 سال آينده را ترسيم كرده است. پيش‌بيني رژيم‌هاي بارش و اثرگذاري بر آب و هواي ايران از جمله اين پيش‌بيني‌ها است كه انتظار مي‌رود به آن بيش از گذشته توجه شود. در هر صورت تصميم اخير رييس‌جمهور در تعيين هياتي كه در راس آن رييس دانشگاه تهران قرار دارد براي واكاوي سيلاب‌هاي اخير اميدوار‌كننده است. اين هيات 20 نفره متشكل از شخصيت‌هاي فرهيخته است و هر چند كه در تركيب اين هيات جاي متخصصان بهداشت و محيط زيست خالي است. اما با پيش‌بيني‌هاي تكميلي رييس دانشگاه تهران براي استفاده از نظر گروه‌هاي مختلف محققان اميد مي‌رود در نهايت يك نسخه واحد در حوزه سيلاب در كشور تنظيم و مبناي عمل قرار گيرد.