ملزومات بازار متشكل ارزي
ميثم رادپور
بازار متشكل ارزي مشابه بورس است و از آن رو مي‌توان آن را متشكل خواند كه بر خلاف صرافي‌ها كه قيمت‌ها نامتمركز است؛ در اين بازار تمامي قيمت‌ها روي تابلو قرار مي‌گيرد. مزيت اين بازار اين است كه متقاضيان به قيمت يكساني دسترسي دارند. اما دقيقا ريسك اين بازار، قواعد آن و فقدان اطلاعات روشن در خصوص مكانيزم‌هاي آن است. به عنوان مثال تاكنون روشن نيست تا چه حجمي از معاملات در اين بازار ممكن است؛ آيا دامنه نوسان دارد؛ آيا صف خريد و فروش امكان شكل‌گيري دارد، ساعات فعاليت اين بازار چقدر است و تسويه و اتاق پاياپاي آن چگونه كار مي‌كند؟ خريدار چند روزه ارز را تحويل مي‌گيرد و فروشنده چه چيزي را تحويل مي‌دهد! از منظر ادبيات مالي ريز ساختار‌هاي اين بازار روشن نيست. بايد پرسيد كه آيا حجم مبنا وجود دارد و در صورت نوسان شديد شرايط معاملات به چه شكلي در خواهد آمد. شايد بتوان اين بازار را مشابه بازار فيزيكي بورس كالا دانست اما همچنان اين سوال پيش مي‌آيد احراز هويت خريداران چگونه صورت مي‌گيرد و تحويل آنها چگونه انجام مي‌شود. همانطور كه مي‌دانيد تسويه در بازار اوراق و سهام سه‌روزه، در گواهي سپرده يك روزه انجام مي‌شود. بنابراين شايد بايد به دلار فردايي، پس فردايي يا سه‌روز بعد فكر كرد.
مساله ديگر، انجام اين معاملات در شهرستان‌ها است و خريداران چگونه و چه زماني مي‌توانند اين ارز‌ها را دريافت كنند. در نگاهي كلان‌تر مي‌توان ترديد‌هايي به كارايي اين بازار داشت. كارايي اطلاعاتي به اين معني كه فعالان بازار متناسب با اطلاعات موجود در اين بازار به واكنش دست بزنند و كارايي تخصيصي بدين معني كه مكانيزم عرضه و تقاضا به بهترين شكل موجود طراحي شود و كارايي تخصيصي بدين معني است كه به عنوان مثال شركتي با عملكرد بهتر با كمترين هزينه ممكن تامين سرمايه شود.
در اين شرايط اين مساله طرح مي‌شود كه آيا صراف با نام مشتري يا نام خود ثبت سفارش مي‌كند يا در صورت بالا رفتن قيمت تضميني براي خريد براي مشتري خود دارد يا خير. مزيت يكسان شدن قيمت‌ها در اين بازار در حالي است كه تفاوت قيمت خريد و فروش در صرافي‌ها چندان بالا نيست و تقريبا همه به يك قيمت دسترسي دارند. كاركرد‌هاي موفق يك بازار، كشف قيمت و فراهم كردن نقدشوندگي و پايين آوردن هزينه معاملات است. بر اين اساس شايد نتوان اين بازار را گره‌گشاي مشكلات بازار ارز دانست. شايد بتوان گفت مهم‌ترين كاركرد اين بازار حراج ارز توسط بانك مركزي است.
اين موضوع موجب مي‌شود رانت در زمينه توزيع ارز را برطرف كند. اما همانطور كه اشاره شد شيوه اجراي اين طرح از اهميت اساسي برخوردار است زيرا ممكن است فعالان بازار ارز شكل‌گيري بازار متشكل ارزي را تهديدي براي ارز به حساب آورند. نظارت‌هاي بانك مركزي در بازار يك ضرورت است اما ممكن است برخي شكل اين بازار را به عنوان مداخله بيشتر بانك مركزي در بازار به حساب آورند.