آيا حواس‌تان هست؟
رضا زندي
روزمره اقتصادي كشور سخت مي‌گذرد؛ چنان‌كه مي‌بينيد و مي‌دانيم. در اين شرايط آيا گوش شنوايي هست تا از «ثروت پنهان» كشور كه به حال خود رها شده است برايتان بنويسم؟ ثروتي كه حواس‌مان نباشد همسايه‌مان به مرور آن را برداشت مي‌كند. من رييس‌جمهور را خطاب قرار مي‌دهم. وزير نفت، معاون علمي، فناوري رياست‌جمهوري و سازمان برنامه و بودجه را خطاب قرار مي‌دهم. از نمايندگان محترم مردم هم درخواست مي‌كنم موضوع را جدي تلقي كنند. مطلبي كه اتفاقا آمار و روايتش از سخنان مدير برنامه‌ريزي تلفيقي شركت ملي نفت، برداشت شده است.* يعني نهاد مسوول رسمي. در همين شرايط شايد بتوان تمهيداتي در نظر گرفت تا جايي كه مي‌شود از ثروت ملي محافظت شود.
١- ميدان نفتي آزادگان (متشكل از دو بخش شمالي و جنوبي) با بيش از ۴۵ ميليارد بشكه ذخيره نفت درجا، يكي از بزرگ‌ترين ميادين نفتي ايران و حتي جهان است كه با كشور عراق مشترك است.
٢- ٩٠ درصد نفت خام ميدان آزادگان از لايه سروك توليد مي‌شود. ضريب بازيافت اوليه در ميدان آزادگان جنوبي در لايه سروك 5.1 (پنج و يك دهم) درصد و ضريب بازيافت اوليه آزادگان شمالي در اين لايه 4.5 (چهار و نيم) درصد است. اين، يعني ما با تكنولوژي فعلي در اختيارمان و شرايط موجود تنها مي‌توانيم 4.5 (چهار و نيم) و 5.1 (پنج و يك دهم) درصد از نفت دو بخش ميدان نفتي آزادگان را استخراج كنيم.
٣- مدير برنامه‌ريزي شركت ملي نفت مي‌گويد: «ضريب بازيافت اوليه اندك در ميدان آزادگان كمتر از نصف ضرايب بازيافت اوليه رايج در ساير ميدان‌هاي مشابه شركت ملي نفت ايران است.» ضريب بازيافت لايه سروك در محدوده اهواز، ۱۰ درصد است كه اين رقم براي ميدان‌هاي بنگستاني حوزه آغاجاري و گچساران به حدود ۲ برابر (حدود ٢٠ درصد) مي‌رسد. دقت كنيد كه داريم درباره يكي از بزرگ‌ترين ميادين نفتي ايران سخن مي‌گوييم. مقايسه با جهان و منطقه به كنار، ضريب بازيافت در ميدان آزادگان، نصف ساير ميادين ايران است! چرا؟!
٤- نسبت نفت خامي كه از يك ميدان نفني برداشت مي‌شود به كل ذخيره ميدان را «ضريب بازيافت مخازن نفتي» مي‌نامند. عموما نمي‌توان كل دخيره نفت درجاي ميدان‌هاي نفتي را استخراج كرد. بنابراين آمار ميادين نفتي را با دو واژه مطرح مي‌كنند. «مقدار نفت درجا» كه بيانگر نفت موجود در ميدان است و «مقدار نفت قابل استحصال» كه بيانگر ميزان نفتي است كه...
با استفاده از تكنولوژي‌هاي در اختيار مي‌توان برداشت كرد.
٥- اگر ضريب بازيافت از ميادين نفتي ايران تنها يك درصد افزايش يابد، ۷ ميليارد بشكه به نفت خام قابل استحصال كشور افزوده مي‌شود. يعني معادل توليد پنج سال نفت خام به ميزان روزانه ۴ ميليون بشكه و حدود ۳۵۰ ميليارد دلار درآمدزايي.
٦- متوسط ضريب بازيافت جهاني نفت حدود ۳۵ درصد است. براي آزادگان چقدر بود؟ 4.5 (چهار و نيم) و 5.1 (پنج و يك دهم) درصد. حالا خودتان مقايسه كنيد كه با ثروت ملي چه مي‌كنيم! اينها ممكن است به چشم امروزمان نيايد اما در آينده بخشي از منابع ارزي كشور به استخراج اين نفت وابسته است. بايد به نسل‌هاي آينده هم پاسخگو باشيم.
٧- براي هر نوع راه‌حلي در خصوص حقاظت از منابع ملي نفت در ميدان‌هاي مشترك، توافقات دولتي سطح بالا با همسايگان لازم است. به طور مثال در شرايط فعلي، براي ميدان آزادگان مي‌توان از عراقي‌ها خواست تا زماني كه ايران در تحريم سرمايه‌گذاري در صنعت نفت است طرفين به‌طور مشترك اما با امكانات ملي خودشان و براساس يك برنامه مشترك از ميدان آزادگان بهره‌برداري كنند. هر چند به خاطر قراردادهاي عراق با شركت‌هاي بين‌المللي و تحريم نفتي ايران تحقق اين مورد بسيار سخت است. شايد حتي بتوان از عراقي‌ها خواست ميزان تقريبي ذخاير ايران در ميدان آزادگان را برداشت‌هاي خود از اين ميدان در نظر بگيرند و به نوعي از ذخاير ايران برداشت نكنند. هر چند از امكان پذيرش چنين درخواستي اطمينان ندارم اما به هر حال راه غيرقابل بررسي نيست. بايد اقدام كرد و با تاكيد بر حسن همجواري مباحث را به دقت با عراقي‌ها پيش برد.
٨- براي افزايش ضريب بازيافت، تكنولوژي و فناوري روز، سرمايه مناسب و مديريت صحيح مي‌خواهيم. همه اينها هم بستر مناسب مي‌خواهد. امروز تامينش نكنيم فردا حسرتش را مي‌خوريم. خاصه در ميدان نفتي مشترك آزادگان معلوم نيست با توسعه برداشت نفت در طرف همسايه‌مان، فردا به ميزان امروز، نفت آزادگان را در اختيار داشته باشيم. حواس‌مان هست؟!
٭سخنان كريم زبيدي، مدير برنامه‌ريزي شركت ملي نفت ايران را اين هفته سايت وزارت نفت منتشر كرده است.