درس‌هاي چيني عليه فساد
سعيد عابدپور
براي مبارزه با فساد راه‌هاي آزموده و كارآمد كم نيست. مصيبت اختلاس و سوءاستفاده از قدرت بيش از اينها جوامع ديگر را مبتلا كرده و بعضي از آنها موفق به امحا
يا تحديد فساد شده‌اند و از دوره‌هاي گذار، با سربلندي عبور كرده‌اند؛ لذا عقل حكم مي‌كند ضمن مبارزه قضايي با پديده فساد از تجربه ديگر كشورها بهره ببريم و شيوه‌هاي عملي و نظري مقابله با فساد را در دست مطالعه بگيريم. به عنوان نمونه وضعيت كشور ما در زمينه ابتلا به فساد تا حد زيادي به چين شبيه است و ما مي‌توانيم با مراجعه به تجارب چيني‌ها هزينه ستيز با فساد را كاهش دهيم. هم ما و هم چيني‌ها هر دو از حاكميت متمركز برخورداريم و هر دو در دوران انتقال از سيستم دولتي به سرمايه‌داري يا به عبارت بهتر خصوصي‌سازي قرار گرفته‌ايم. در اين باره اصلاحات اقتصادي تنگ شيائو پينگ اوايل دهه 60 با اصلاحات مرحوم هاشمي در نيمه دوم دهه 60 تقريبا قابل انطباق است ولي مشخصا چيني‌ها در زمينه توسعه اقتصادي بسيار پيش‌تر و فراتر از ايران رفته‌اند و اين موضوع تا حدي مديون مبارزه مستمر آنها با فساد است. چيني‌ها همه ساله قوانين جديدي در مبارزه با راه‌هاي فساد به تصويب مي‌رسانند و همواره سعي مي‌كنند از وجود تبصره‌ها و فرصت‌هاي قانوني محتمل براي انجام فساد بكاهند. در واقع آنها سعي مي‌كنند راه‌هاي درروي قانوني را براي مفسدان ببندند. هر گاه موارد تبصره و استثناها در قوانين زياد شوند، طبعا امكان قانوني براي فساد پيش مي‌آيد. در قوانين چيني، مسوولان هيچ حقي فراتر از ساير شهروندان نسبت به فرصت‌هاي اقتصادي ندارند و هيچ مسوولي حق بخشش مالياتي، بخشش گمركي يا ساير معافيت‌ها را ندارد. بخشي از فساد كنوني در ايران ناشي از بذل و بخشش‌ها از سوي مديران و صاحب‌منصبان است. تعيين دقيق مجازات‌ها نسبت به اين نوع موارد بخشي از شفاف‌سازي مبارزه عليه فساد در كشور چين است. دولت چين در دهه‌هاي اخير از فروپاشي شوروي و اروپاي شرقي درس گرفت. مقام‌هاي چيني بر اين باورند كه توسعه اقتصادي براي حفظ مشروعيت نظام كافي نيست و هر نظامي بايد از طريق بهبود مديريت، تامين حداقل استاندارد يك زندگي مناسب، بيمه، درمان و آموزش فضاي مناسبي براي زيست شهروندان فراهم كند. مهم‌ترين مساله اين است كه حزب كمونيست چين از سال 1978 ايدئولوژي سياسي را خود را با اصول غير ايدئولوژيك تطبيق مي‌دهد. شعارهاي روساي‌جمهور چين تحت عنوان مبارزه براي توسعه علمي، جامعه هماهنگ سوسياليستي و...
بالا بردن ظرفيت‌هاي مديريت، نمونه‌اي از رويكرد مسوولان چيني براي توجه به ضعف‌ها و بهبود آنها است. تمامي هنر چيني‌ها در پيبشرد اقتصاد سرمايه‌داري تحت نظارت حزب كمونيستي است و مشخصا براي چنين تركيبي، حزب كمونيست درباره نظريه مالكيت دولتي و حكومت پرولتاريا تجديد نظرهاي اساسي كرده است. بدون تجديدنظر در مباني اقتصاد و مديريت امكان شكوفايي شگفت‌آور چين نبود. تجربه چيني از مبارزه با فساد نشانگر مبارزه سيستماتيك با فساد، از بين بردن خلاها و سوءاستفادهاي قانوني، توجه به مديريت غير ايدئولوژيك، تعيين دقيق جرايم و مجازات‌هاي آن و تداوم و استمرار بي‌قيد و شرط مبارزه با فساد است. هر گونه برخورد مقطعي با فساد و احيانا ناكامي مسوولان محترم قضايي در برخورد با فساد راه را براي فساد بيشتر و عميق‌تر بازخواهد كرد. مبارزه با فساد اكنون به مساله حفظ مشروعيت پيوند خورده و فرقي هم نمي‌كند كه مفسدان به چه گروه‌ها و جناح‌هايي مرتبط باشند. مهم اين است كه هر اختلاس‌گر و هر فاسدي تيشه به ريشه مشروعيت نظام مي‌زند.