پس از ارسال پيام از سوي عربستان
لاريجاني از درهاي باز ايران به روي سعودي‌ها گفت
تهران و رياض
يك گام تا مذاكره
مذاكره با واشنگتن حرام نيست
اما امريكا اول بايد تحريم‌ها را بردارد
همه چيز از نيويورك آغاز شد. حسن روحاني در قامت رييس‌جمهوري ايران براي هفتمين بار و با هياتي كم تعداد درحالي در مقر سازمان ملل متحد حاضر شد كه 3 كشور اروپايي فرانسه، آلمان و بريتانيا در بيانيه بعد از اتهامات مقامات بلندپايه كاخ سفيد و سعودي به جمهوري اسلامي، ايران را عامل اصلي حملات صورت گرفته به يكي از بزرگ‌ترين تاسيسات نفتي جهان اعلام كردند. مطابق انتظار اين بيانيه كنار فضاسازي‌هاي صورت گرفته، عرصه را بر تيم ايراني تنگ‌تر كرد ولي درنهايت تهران در زمين بازي واشنگتن بازنده نبود. رييس‌جمهوري ايران صراحتا از مذاكره بدون پيش‌شرط در قالب 1+5 سخن گفت و براي خنثي‌سازي «توطئه‌ها» از كشورهاي اروپايي خواست كه مدارك لازم مبني بر دست داشتن ايران در حمله به آرامكو ارائه شود.
روحاني صراحتا به امانوئل مكرون و آنگلا مركل به عنوان روساي جمهوري فرانسه و آلمان و بوريس جانسون، نخست‌وزير بريتانيا اعلام كرد كه در دفترش در تهران منتظر دريافت مدارك آنان مبني بر دخالت تهران در حمله انصارالله يمن به آرامكو است ولي در مقابل سران اروپايي با اتكا به اظهارات رييس‌جمهوري ايران، محمود واعظي، رييس دفتر رييس قوه مجريه و حسام‌الدين آشنا، مشاور رييس‌جمهوري پاسخ دادند كه «حدس ما اين است كه ايران در اين حملات دست داشته است؛ چراكه يمني‌ها از اين تكنولوژي نظامي برخوردار نيستند.» حدسي كه اخيرا سرلشكر محمد باقري، رييس ستاد كل نيروهاي مسلح به عنوان عالي‌ترين مقام نظامي ايران در اظهاراتي به آن واكنش نشان داده و گفته است كه «توانمندي رزمندگان بي‌دفاع يمني رشد چشمگيري داشته و موجب كسب پيروزي‌هاي اساسي شده است به گونه‌اي كه در دفاع زميني، هوايي و دريايي به جايگاه ممتازي رسيده و اخيرا به دشمن خود ضربه‌هاي اساسي از طريق هدف قرار دادن هواپيماهاي راهبردي دشمن و مراكز نفتي آنها و نيز اجراي عمليات «نصر من‌‌الله» و به اسارت درآوردن دشمن، چاره‌اي جز عقب‌نشيني و پذيرش خاتمه جنگ براي آنان باقي نگذاشته است.»
پيام از طريق پاكستان
عمران خان، نخست‌وزير پاكستان در حاشيه هفتادوچهارمين مجمع عمومي سازمان ملل متحد با حسن روحاني ديدار كرد. او پيش از اين ديدار اعلام كرده بود اين آمادگي را دارد كه در جهت كاهش تنش‌هاي منطقه به عنوان ميانجي بين تهران و ساير كشورهاي منطقه ايفاي نقش كند. پس از ديدار روحاني و عمران‌خان اخباري تاييد نشده مبني بر پيام عربستان به ايران رسانه‌اي شد تا اينكه حسن روحاني در جريان نشست مطبوعاتي خود در نيويورك در پاسخ به سوال خبرنگار عرب‌زبان الميادين اين موضوع را تاييد كرد. او از روحاني پرسيد كه «به تازگي عمران‌خان، نخست‌وزير پاكستان از طرف محمدبن سلمان، وليعهد عربستان سعودي و دونالد ترامپ پيامي براي شما آورده است. آيا عربستان سعودي حاضر است، مذاكره كند تا حمايت از تجزيه‌طلب‌ها و تروريست‌ها در ايران را پايان دهد؟ آيا ممكن است ايران و عربستان درباره يمن مذاكره كنند؟» رييس‌جمهوري ايران در پاسخ به او تاكيد كرد كه «كليت اظهاراتش صحيح است» و توضيح داد كه عمران‌خان مطالبي را پس از ملاقات با مقام‌هاي سعودي با او در ميان گذاشته است. نخست‌وزير پاكستان نيز پيش از تاييد روحاني در جريان اظهاراتي در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل متحد گفته بود كه محمد بن‌سلمان، وليعهد عربستان سعودي در جريان ديدارش با او «خواسته است كه درباره رويدادهاي اخير در خليج فارس و تنش‌زدايي ميان تهران و رياض با حسن روحاني، رييس‌جمهوري ايران صحبت كنم.» اينكه در ديدار دوجانبه روحاني و عمران چه گذشته از آن جنس جزيياتي است كه به نظر مي‌رسد حداقل در آينده نزديك رسانه‌اي نشود ولي آنچه عيان است، تغيير لحن مشهود سعودي‌ها در قبال تهران است.
پالس مثبت سعودي‌ها
محمد بن‌سلمان در قامت وليعهد سعودي و عادل الجبير، وزير مشاور امورخارجه عربستان بارها و بارها ادعاهايي را عليه تهران مطرح كردند. الجبير در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل متحد در جريان گفت‌وگوي خود با BBC تاكيد كرد كه رياض همزمان با اجتناب از جنگ و افزايش تنش خواستار آن است كه ايران به علت حمله موشكي و پهپادي به تاسيسات آرامكو مسوول شناخته شود و تاوان رفتارش را بدهد. او همچنين مدعي شد كه تمام گزينه‌ها در قبال ايران روي ميز است. اظهارات او اما تنها چند روز دوام آورد تا اينكه وليعهد فعلي سعودي كه برخي رسانه‌هاي غربي از او به عنوان متنفذترين و قدرتمندترين مرد رياض نام مي‌برند در جريان يك گفت‌وگو رسانه‌اي، تغيير لحن كشور خود در قبال تهران را آشكار كرد. شاهزاده سعودي در مصاحبه با برنامه «60 دقيقه» شبكه خبري CBS امريكا در پاسخ به اين پرسش كه آيا اقدام عليه ايران نظامي خواهد بود، گفت كه «اميدوارم چنين نباشد.» او همچنين هشدار داد كه جنگ ميان ايران و عربستان سعودي آسيب جدي به اقتصاد جهاني وارد خواهد كرد. اين اظهارات وليعهد جوان اگرچه در بخش دوم با مدعياتي عليه جمهوري اسلامي همراه بود ولي داخل ايران با واكنشي مثبت همراه شد؛ تا جايي كه علي ربيعي، سخنگوي دولت ايران در جريان آخرين نشست مطبوعاتي خود صراحتا اعلام كرد كه تهران از تغيير رفتار سعودي‌ها استقبال مي‌كند. او همچنين طرح صلح هرمز كه از سوي رييس‌جمهوري ايران و در مقابل ائتلاف ضد ايراني كشورهاي اروپايي و امريكا در خليج فارس به سازمان ملل متحد ارايه شد را عاملي براي ايجاد ثبات در منطقه دانست و تاكيد كرد كه عربستان بخش مهمي از اين صلح را شامل مي‌شود.
يمن؛ كليد حل اختلاف
عادل عبدالمهدي، نخست‌وزير عراق پيش از اين و در تشريح ديدارش با مقامات سعودي در خاك اين كشور گفته بود كه عربستان به دنبال صلح و گفت‌وگو با ايران است. او همچنين حل بحران يمن را به عنوان عاملي كليدي براي حل بحران خليج فارس توصيف كرده بود. مقامات ايراني نيز بارها و بارها در كنار پيام آمادگي خود براي مذاكره با سعودي‌ها تاكيد كرده‌اند كه تجاوز رياض به يمن بايد متوقف شود. حالا علي لاريجاني، رييس مجلس شوراي اسلامي در جريان اظهاراتي كه الجزيره آن را منتشر كرده، يمن و عربستان را به خويشتن‌داري و برقراري آتش‌بس فرا مي‌خواند. او گفته «به انصارالله يمن توصيه مي‌كنيم كه هر گونه آتش‌بس را بپذيرند و به سعودي‌ها مي‌گوييم كه اين مساله به سود شما خواهد بود.»
رييس عالي‌ترين مقام قانونگذاري ايران همچنين از درهاي باز ايران به روي سعودي‌ها سخن گفت و تاكيد كرد:«درهاي ايران به روي سعودي‌ها باز است و از حل اختلافات از طريق گفت‌وگو استقبال مي‌كنيم.» او احتمال مذاكره بين تهران و رياض را رد نكرد و گفت:«از اخباري كه شنيديم مبني بر اينكه محمد بن سلمان خواستار حل اختلافات با تهران از طريق گفت‌وگو است، استقبال مي‌كنيم. با برگزاري هر گونه گفت‌وگوي ايراني- سعودي بسياري از مشكلات امنيتي و سياسي منطقه حل مي‌شود. ما خواستار ايجاد يك نظام امنيتي در خليج فارس با مشاركت تمام كشورهاي حاشيه خليج فارس هستيم.»
رييس مجلس همچنين در رابطه با احتمال مذاكره ايران و امريكا گفت: مذاكره با واشنگتن حرام نيست اما اين كشور در ابتدا بايد تحريم‌ها را بردارد. بدين‌ترتيب به نظر مي‌رسد بعد از ماه‌ها كش‌وقوس در روابط ايران و عربستان كه نقطه آغاز آن را مي‌توان اعدام شيخ نمر عالم بزرگ شيعي در عربستان بوده عنوان كرد كه واكنش‌هايي داشت از جمله حمله گروهي به سفارت اين كشور در تهران و به آتش كشيدن آن. تهران و رياض دوباره به ميز مذاكره نزديك شده‌اند. ميزي كه مقامات تهران مدت‌هاست از مهيا بودن آن سخن مي‌گويند ولي بايد ديد عربستان حاضر است، مسير تغيير رفتارهاي اخير خود را ادامه دهد يا اينكه دوباره در دقيقه 90 تغييرات قابل توجهي ايجاد خواهد شد.