كاهش تورم ؟

جديدترين آمارهايي كه از وضعيت نرخ تورم در اقتصاد ايران منتشر مي‌شود حاكي از آن است كه نرخ تورم در ماه‌هاي گذشته كاهش پيدا كرده يا لااقل سرعت رشد آن متوقف شده است. انتشار چنين آمارهايي اين سوال را در جامعه به وجود مي‌آورد كه چرا با وجود كاهشي شدن نرخ تورم، در قيمت‌هايي كه در بازار ارايه مي‌شود، اين مساله قابل لمس نيست؟ آنچه كه بايد در اين زمينه به آن توجه داشت معناي كاهشي شدن نرخ تورم است. اگر تورم را به يك خودرو تشبيه كنيم، وقتي تورم مثبت مي‌شود يعني آن خودرو در حال حركت رو به جلو است و اگر نرخ تورم براي مثال 42 درصد اعلام مي‌شود يعني اين خودرو با سرعت 42 كيلومتري رو به جلو مي‌رود. در ماه‌هاي گذشته شايد سرعت اين حركت كاهش يافته باشد اما همچنان تورم در اقتصاد ما مثبت است و اين يعني ما روند افزايشي قيمت داريم اما سرعت آن نسبت به ماه‌هاي قبل كمتر شده و اگر بنا باشد ما كاهش قيمتي در بازار ببينيم بايد اين نرخ منفي شود. آخرين ارزيابي‌ها نشان مي‌دهد كه تورم كل در اقتصاد ايران بيش از 42 درصد است. پس از سال 1374 كه تورم ايران به مرز 50 درصد رسيده بود، نرخ فعلي بالاترين رقم تورمي است كه ما تجربه‌ كرده‌ايم و از اين رو طبيعي است كه اثرات اين نرخ خود را در قيمت كالاهايي كه در بازار ارايه مي‌شوند، نشان دهد. آمار تورم ماهانه نيز نشان مي‌دهد كه در شهريور در مقايسه با مرداد حدود 0.5 درصد تورم داشته‌ايم و يعني هنوز تورم منفي نشده تا ما بتوانيم نتيجه آن را در كاهش قيمت‌ها ببينيم. در تحليل چرايي مقاومت قيمت‌ها در برابر كاهشي شدن نيز بايد نقش چند عامل را در كنار هم ديد. عامل نخست چسبندگي قيمت‌هاست. يعني وقتي عواملي باعث افزايش قيمت مي‌شود، بازار با سرعت بيشتري خود را با شرايط جديد تطبيق داده و در نتيجه قيمت‌ها را بالا مي‌برد اما بازار در مقابل كاهش قيمت‌ها معمولا مقاومت بيشتري به خرج مي‌دهد. عامل دوم در ثبات طولاني مدت شرايط است. وقتي شرايط سياسي نامعلوم باشد و كاهش قيمت‌ها در حوزه‌هايي مانند ارز با خطر افزايشي شدن دوباره مواجه باشد، بازار نسبت به كاهش قيمت‌هايش مقاومت خواهد كرد. سومين عامل نيز مربوط به تاثير‌گذاري طولاني‌مدت برخي شاخص‌هاست. براي مثال يك توليدكننده وقتي 5 ماه پيش مواد اوليه كالاي خود را با نرخ دلار 15 هزار تومان خريده و امروز آن را به فروش مي‌رساند، قاعدتا نمي‌تواند تغييري در قيمت‌ها ايجاد كند. يعني براي آنكه كاهش نرخ ارز خود را نشان دهد بايد كالاهايي جديد با نرخ ارز ارزان‌تر توليد شوند و اين مساله به زمان نياز خواهد داشت.

آنچه كه امروز قطعي به نظر مي‌رسد، بالا بودن نرخ تورم همزمان با كاهش سرعت افزايش آن است. اگر بنا باشد اين كاهش سرعت بيش از پيش خود را نشان دهد و قيمت‌ها به خود روند كاهشي بگيرند بايد تورم منفي شود و رسيدن به آن مرحله نياز به تغيير در شرايط تمام عوامل بالا دارد.