جراحي يك چرخه معيوب
سينا قنبرپور
كنكور از آن دست مقولاتي در ايران است كه كمتر كسي و كمتر دولتي حاضر شده برايش وقت بگذارد و معادلاتش را حل و فصل كرده، فصلي نو در آن رقم بزند. در حالي كه در 4 يا 5 دهه اخير تحولات عظيمي در حوزه آموزش و به‌ويژه با ورود تكنولوژي رقم خورده است اما سيستم سنجش ما همچنان به همان روش سنتي تست‌زني به غربالگري مشغول است. از سوي ديگر چرخه مالي عظيم و سنگيني كه حول كلاس‌هاي آمادگي كنكور به وجود آمده و هر سال بسيار بيشتر از آنچه براي كتاب‌هاي درسي و چاپ آنها هزينه ميشود براي انتشار كتاب‌هاي كمك‌آموزشي و تست هزينه ميشود مهم‌ترين مانع براي تغيير در كنكور است و بي‌راه نيست كه دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي كشور مي‌گويد «امپراتوري كسب‌وكار كنكور مانع حذف كنكور است.» حالا سخن از آن شنيده ميشود كه شوراي عالي انقلاب فرهنگي بنا دارد تا 6 ماه آينده تكليف كنكور و جايگزيني‌اش را روشن كند. براساس آنچه از مجموعه جلسات برگزارشده در شوراي عالي انقلاب فرهنگي شنيده شده است، بناست جايگزين‌هايي براي كنكور طراحي و تدوين شود كه تازه اين گام نخست يك تحول بزرگ‌تر يعني قانونگذاري و سياستگذاري در اين عرصه است. قانونگذاري خود روندي پرپيچ و خم و طولاني است. بنابراين در تصويري بدبينانه نمي‌توان اميدوار بود كه به اين زودي براي كنكور تعيين تكليف شود. پس در عمل بايد منتظر سال‌هايي بود كه آن قدر ورود به دانشگاه‌هاي بدون كنكور رايج شود كه ديگر كسي تن به كنكور ندهد. يكي از اتفاقاتي كه در اين سال‌ها بايد عملي مي‌شد و نشده است پذيرش نمرات دوره متوسطه و نقش آن در پذيرش در دانشگاه بوده است. يكي از چرخه‌هاي معيوبي كه مانع از حذف يا اصلاح كنكور شده همين ماجراي پذيرش سوابق تحصيلي دانش‌آموزان در ورود به دانشگاه آنهاست. وزارت علوم،تحقيقات و فناوري گناه را به گردن آموزش و پرورش مي‌اندازد و در همين حال نيز بسياري از منتفعان از كنكور بر آتش اين ايراد وزارت علوم،تحقيقات و فناوري افزوده‌اند؛ در حالي كه پذيرش سوابق تحصيلي با هر كيفيتي مي‌توانست مبناي تغييراتي در مسير كنكور باشد و از حجم قدرت آن بكاهد. آنچه اينك در عصر تكنولوژي پيش روي ماست اين است كه آمادگي به كنكور لباس مدرن و تكنولوژيك به تن كرده و با ابزارهايي نظير وسايل كمك آموزشي ديجيتال باز هم سلطه خودش را بر اين عرصه تداوم بخشيده است. در حالي كه با تغييرات پيش‌آمده پرسش اين است كه آيا همچنان با روش پاسخ‌يافتن از ميان 4 گزينه مي‌توان توانايي افراد را سنجيد؟
تنها يكي از ابزار و مواد مصرفي اين چرخه معيوب مصرف كاغذ است. فارغ از اينكه سيستم حامي كنكور همه‌ساله چقدر كاغذ مي‌بلعد و در اين عرصه چه هزينه‌هايي انجام ميشود و معادل آن مي‌توانستيم چه اقداماتي در حوزه افزايش دانش و آگاهي عمومي انجام دهيم. پرسش اين است كه آيا اساسا كسي كه خوب تست مي‌زند قدرت حل مساله هم دارد؟ اينجا بحث عميق‌تر و مهم‌تري مطرح ميشود كه كاربردهاي بيشتري در جامعه دارد. كسي كه قدرت حل مساله دارد مي‌تواند در برابر مسائل جامعه به بررسي پرداخته و به حل و فصل آنها بپردازد. طبيعي است مسائل اجتماعي، اقتصادي، سياسي، فرهنگي و نظاير آن هيچ‌كدام تابع يافتن پاسخ از بين 4 گزينه نيستند و چه‌بسا روش‌هاي حل تركيبي داشته باشند. اما ما همه انرژي و توان‌مان را در انتقال مهارت تست زدن گذاشته‌ايم و از فهم عميق مفاهيم درسي و آموزشي جدا افتاده‌ايم. آنچه اكنون در شوراي عالي انقلاب فرهنگي جريان دارد را مي‌توان يك عمليات ضد فساد هم تعبير كرد زيرا درافتادن با آنچه امپراتور كسب و كار كنكور تعبير شده به راحتي نخواهد گذاشت در روند موجود تغييري رخ دهد. بنابراين نبايد آن را صرفا يك كار معمول سياستگذاري تحليل كرد و لازمه آن به كار بستن قدرت و توان مضاعفي براي كسب نتيجه بهتر است.