سارا معصومي
پنجاه و ششمين كنفرانس سالانه امنيتي مونيخ از روز گذشته آغاز شد و طبق برنامه‌ريزي‌هاي اعلام شده تا پايان روز يكشنبه ادامه پيدا خواهد كرد. مي‌توان گفت كه از چهاردهم تا شانزدهم فوريه، رهبران سياسي از كشورهاي مختلف خود را به شهر مونيخ در آلمان مي‌رسانند تا ديدگاه‌هاي خود را درباره تهديدهاي مشترك و چالش‌هاي پيش‌روي جهان بيان كنند. نگاهي به ليست حاضران در اين كنفرانس امنيتي نشان مي‌دهد كه 18 نفر از سران كشورها و قريب به 91 وزير خارجه قرار است در مركز شهر مونيخ دور هم جمع شده و علاوه بر سخنراني، زنجيره‌اي از ديدارهاي دوجانبه و رايزني‌هاي چندجانبه را پيش ببرند. امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه، مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا، ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو و وزير خارجه چين از جمله شركت‌كنندگان در اين نشست هستند. مارك زوكربرگ، موسس فيس‌بوك نيز جزو شركت‌كنندگان در نشست سال جاري است. گفته شده كه قريب به 4 هزار نيروي پليس، مسووليت تامين امنيت شركت‌كنندگان در نشست امنيتي امسال مونيخ در آلمان را برعهده گرفته‌اند.
كنفرانس امنيتي مونيخ و پخت و پزهاي ترامپ
گفته شده كه تمركز اصلي اين نشست بر تضعيف جايگاه غرب است. در گزارشي از چند و چون محورها در نشست امنيتي امسال آمده است: در چند سال اخير ما شاهد چنددستگي و انشقاق در موضوعات مهم سياست خارجي از كنترل تسليحات تا تجارت جهاني همچنين نقش نهادهاي بين‌المللي بوديم. طبيعي است كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا و سياست‌هاي يكجانبه‌گرايانه او در حوزه سياست خارجي يكي از اصلي‌ترين محورهاي مورد بحث در نشست امسال سران در مونيخ باشد. سياست خارجي مبهم و پيش‌بيني‌ناپذير به اضافه استفاده از قوه نظامي آن‌هم در شرايطي كه امريكا به سال انتخابات نزديك مي‌شود از موضوعاتي است كه رهبران كشورهاي متفاوت بايد درباره آن بحث و رايزني كنند. سران جهان در حالي در مونيخ گردهم آمده‌اند كه دولت ترامپ امريكا را از توافقنامه‌ها و معاهده‌هاي چندجانبه متعددي خارج كرده همچنين تلاش بي‌ثمر براي خلع‌سلاح هسته‌اي كره‌شمالي را ادامه مي‌دهد. همزمان سياست‌هاي واشنگتن بر حجم تنش با ايران افزوده، امريكا را در جنگ تجاري با چين فروبرده و البته در اين ميان واشنگتن تلاش مي‌كند با مذاكره با طالبان به حضور نظامي در افغانستان پايان دهد. در گزارش سالانه نشست امنيتي مونيخ آمده است: اصلي‌ترين چالش توافق بر رويكردي فراآتلانتيكي يا غربي براي پايان دادن به چالش‌هاي مشترك در پرونده‌هايي چون روسيه، چين و ايران است. كنفرانس امنيتي مونيخ در حالي برگزار مي‌شود كه پس از ترور سردار شهيد قاسم سليماني توسط دولت دونالد ترامپ، بسياري از تحليل‌گران نگران تشديد تنش ميان ايران و امريكا و تبديل شدن آن به يك منازعه هستند. در چنين شرايطي حضور محمدجواد ظريف كه عمدتا در سال‌هاي گذشته در نشست امنيتي مونيخ شركت كرده و سابقه سخنراني‌هاي پرسروصدا و پربازتاب را هم در كارنامه خود دارد در نشست امسال توجه بسياري را به خود جلب خواهد كرد. به نظر مي‌رسد با توجه به آنكه مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا و همتاي ظريف هم در نشست امسال حضور دارد، سخنراني وزير خارجه ايران جنبه انتقادي‌تري نسبت به عملكرد امريكا چه در سطح بين‌المللي و چه در مواجهه با تهران داشته باشد.
از معامله قرن تا ليبي از كرونا تا اروپاي مستقل
يكي ديگر از سوژه‌هاي مورد بحث در نشست سالانه امسال، استراتژي‌هاي پيش روي سياست خارجي امريكا است. نشست امنيتي مونيخ در حالي برگزار مي‌شود كه قريب به دو هفته پيش، دونالد ترامپ دوشادوش بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل از طرح خود براي برقراري صلح ميان فلسطين و اسراييل رونمايي كرد. طرح موسوم به معامله قرن كه نه‌تنها فلسطيني‌ها روي خوش به آن نشان ندادند بلكه اعتراض كشورهاي اروپايي، عربي و جهان اسلام را هم برانگيخت. گفته مي‌شود كه نانسي پلوسي، رييس مجلس نمايندگان امريكا هم در نشست امسال مونيخ شركت مي‌كند و علاوه بر او ديگر قانونگذاران امريكايي از هر دو جناح جمهوري‌خواه و دموكرات هم حضور خواهند داشت.
از ديگر موضوعات مورد بحث در نشست امسال تشديد و تداوم تنش در ليبي خواهد بود و گفته مي‌شود كه نمايندگاني از كشورهاي تركيه، عربستان سعودي، فرانسه و ايتاليا كه هركدام به نوعي در پرونده ليبي فعال هستند جلساتي را در اين باره برگزار خواهند كرد. دقيقا سه هفته قبل كشورهاي دخيل در پرونده ليبي در جلسه مشتركي در آلمان برسر توقف ارسال سلاح به گروه‌هاي مختلف درگير در ليبي توافق كردند. تفاهم مشتركي كه بارقه‌هايي از اميد براي بازسازي سياسي در ليبي را ايجاد كرد.
يكي ديگر از محورهاي مورد بحث در نشست امنيتي امسال شيوع ويروس مرگبار كرونا در چين و انتقال آن به ساير كشورهاست. انتظار مي‌رود كه وزير خارجه چين در سخنراني خود به نكات مهمي در اين باره اشاره كند.
نشست امنيتي مونيخ در سايه شكست‌هاي بي‌شمار غرب در پرونده بحران‌هاي متفاوت بين‌المللي برگزار مي‌شود و اين ناتواني به خوبي در سخنراني افتتاحيه رييس اين كنفرانس بروز پيدا كرد. اين مقام آلماني در سخنراني‌اش گفت: «شكست جامعه جهاني در پرونده‌هايي چون سوريه همچنين ليبي كه توافق اخير درباره آن در همين آلمان هم حاصل شد اما دوامي نداشت، نگران‌كننده است. ما با بحران‌هاي جدي بي‌شماري دست و پنجه نرم مي‌كنيم. بحران‌هايي كه حتي به سختي مي‌توان تصور كرد. »نكته قابل توجه در سخنان رييس كنفرانس امنيتي مونيخ عبور او از كنار بحران انساني در يمن به دنبال تداوم حملات سعودي به اين كشور و حصر سياسي و اقتصادي صنعا بود. از مسائل متعددي كه بر نشست جاري مونيخ سايه انداخته بحث اروپاي مستقل‌تر است. امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه از چهره‌هاي پيشرو در مسير تلاش براي مستقل‌تر شدن اروپا از امريكاست.
سكويي براي زد و خورد سياسي رهبران
الجزيره انگليسي در گزارشي درباره محورهاي مورد بحث در نشست امنيتي مونيخ نوشت: جنگ در ليبي، يمن، تنش‌هاي موجود در منطقه كشمير همچنين ديگر پرونده‌هاي داغ جاري در منطقه غرب آسيا از سوژه‌هايي است كه قريب به 35 رهبر جهان در جريان نشست سه روزه در مونيخ درباره آنها با هم گفت‌وگو خواهند كرد. در حالي كه سوژه اصلي نشست امنيتي مونيخ بحث درباره چرايي از دست رفتن اعتبار غرب است بايد انتخاب اين سوژه را آينه‌اي از برهم‌ريختگي در رابطه ميان اروپا و امريكا به خصوص در دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ دانست. مردي كه در قريب به سه سال گذشته هر روز اروپا را بيشتر از امريكا دور كرده است. امنيت مشترك نيز يكي از دغدغه‌هاي امروزي در اروپاست آن هم در شرايطي كه اروپا نيز دچار شكاف شده و حوادثي چون برگزيت كليد خورده است.
به گزارش الجزيره، مونيخ همواره محلي براي بگو و مگو ميان رهبران كشورهاي متفاوت بوده است. به عنوان مثال در سال 2007 ميلادي، ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه امريكا را به دليل زياده روي در خارج از مرزهايش مورد انتقاد قرار داد. در نشست امنيتي مونيخ در سال گذشته ميلادي (2019) آنگلا مركل صدراعظم آلمان با مايك پنس معاون دونالد ترامپ درباره ايران بگو و مگو كرد. مركل در سخنراني سال گذشته‌اش به‌شدت از رويكرد دونالد ترامپ در خروج از برجام انتقاد كرد. صدراعظم آلمان در نشست امسال شركت نخواهد كرد و هايكو ماس وزير خارجه‌اش به نمايندگي از كشور ميزان در نشست امنيتي مونيخ سخنراني مي‌كند.
الجزيره در ادامه اين گزارش مي‌نويسد: كنفرانس امنيتي مونيخ بيش از آنكه محلي براي ارايه راهكار يا رسيدن به راه‌حلي جمعي باشد به سكويي براي بگو و مگوهاي بين‌المللي سران يا نمايندگان ارشد كشورهاي شركت‌كننده تبديل شده است. يك استاديار دانشگاه در لندن درباره موضوع ايران در نشست مونيخ مي‌گويد: پرونده ايران به شمول سرانجام برجام همچنين تاثيري كه ترور سردار سليماني بر مسائل منطقه‌اي گذاشت از اصلي‌ترين محورهاي مورد بحث در مونيخ خواهد بود. كنفرانس امنيتي مونيخ سكويي براي اظهارنظر هم موافقان و هم مخالفان ايران است و پيش‌بيني مي‌شود كه نمايندگان اسراييل و امريكا صداي خود را بلندتر از قبل كنند. بنابراين نبايد انتظار داشت كه در حاشيه اين نشست اتفاق مثبتي ميان ايران و امريكا رخ بدهد.
كره شمالي و روسيه
يكي ديگر از سوژه‌هاي روي ميز، پرونده كره شمالي خواهد بود. در حالي كه دونالد ترامپ و كيم جونگ اون، رهبر كره شمالي ديدارهاي متعددي با هم داشته‌اند تا شايد در نتيجه اين ديدارها از سطح تنش كاسته شود اما پيونگ يانگ همچنان به توسعه موشك‌هاي بالستيك و برنامه اتمي خود ادامه مي‌دهد. گفته شده كه اصلي‌ترين اولويت وزير خارجه كره جنوبي در نشست امنيتي امسال مونيخ بحث و رايزني در اين باره باشد. كره شمالي در ماه دسامبر چند مورد آزمايش موشك بالستيك را انجام داد و كار تا آنجا بالا گرفت كه رهبر كره شمالي تهديد كرد اگر كاهش تحريم صورت نگيرد، سورپرايز كريسمس براي ترامپ خواهد داشت. اواخر ژانويه بود كه برگزاركنندگان نشست امنيتي مونيخ اعلام كردند كه كره شمالي براي نخستين‌بار هياتي را به منظور شركت در نشست امنيتي امسال راهي مونيخ مي‌كند كه رياست اين هيات را وزير خارجه كره شمالي برعهده خواهد داشت. با اين‌همه رسانه‌هاي كره جنوبي اعلام كردند كه هيات كره شمالي به دليل مساله شيوع ويروس كرونا سفر اين هيات به مونيخ را لغو كرده است.
روسيه و گسترش نفوذ اين كشور در خاورميانه، آفريقا و امريكاي جنوبي و همچنين توسعه همكاري‌هاي نظامي و اقتصادي مسكو و پكن هم يكي ديگر از موضوعات مورد بحث در نشست امنيتي امسال خواهد بود.
پمپئو و تكرار تهديد عليه ايران
مايك پمپئو وزير خارجه امريكا كه براي شركت در كنفرانس امنيتي مونيخ به آلمان سفر كرده به محض ورود به اين كشور تهديد ايران را آغاز كرد و مدعي شد كه از جمله بحث‌ها در اين كنفرانس مساله مقابله با ايران خواهد بود.وي در پيامي توييتري با اعلام اين مطلب افزود: خوشحالم كه براي حضور در كنفرانس امنيتي مونيخ ۲۰۲۰ در آلمان هستم. اين كنفرانس نشست مفيدي براي بحث درباره امنيت مشترك، مقابله با ايران و تقويت روابط امريكا- اروپا خواهد بود.
وزير خارجه امريكا پيش از اين نيز خواستار تمديد تحريم تسليحاتي ايران در سازمان ملل متحد شده بود. مايك پمپئو در صفحه شخصي توييتر خود، با به اشتراك گذاشتن تصويري ادعايي، ايران را به ارسال سلاح به يمن متهم كرد.به گزارش خبرگزاري فارس، او در ادامه ادعاهاي خود افزود: «اين نمونه ديگري از تداوم سرپيچي بزرگ‌ترين حامي دولتي تروريسم، يعني جمهوري اسلامي ايران، از شوراي امنيت سازمان ملل است. جهان بايد خشونت ايران را رد كرده و همين الان براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران در سازمان ملل اقدام كند».شامگاه پنجشنبه هيات امريكا در سازمان ملل متحد در بيانيه‌اي روز پنجشنبه خواستار جلوگيري از اتمام تحريم‌هاي تسليحاتي اين سازمان عليه ايران شده بود.