روسيه و احزاب سياسي

علي‌رغم انحصارطلبي مقتدرانه پوتين فضاي سياسي روسيه متنوع است و اين تنوع ريشه در سنت سياسي اين كشور دارد. معمولا در روسيه مخالفان دولت ستون پنجم يا مزدور امريكا نيستند بلكه به صورت رسمي و قانوني در مجلس يا جريان‌هاي منتقد راديكال يا ليبرال حضور دارند. مساله كمي پيچيده است. مسلما روسيه دموكراسي ضعيفي دارد. روس‌ها طلايي‌ترين دوره دموكراسي را در سال‌هاي بين 1905 تا 1917 تجربه كردند، يعني فاصله بين يك انقلاب ناكام و يك انقلاب موفق. در همان موقع دوما به عنوان نهاد قانونگذاري تاسيس شد و نخستين‌بار ضمن برگزاري انتخابات مجلس مطبوعات فضاي آزادي پيدا كردند. بعدها در دوره‌هاي حاكميت كمونيست‌ها نيز بارقه‌هايي از اصلاحات دموكراتيك ديده و تجربه شد. به عنوان نمونه دوران خروشچف را مي‌توان دوران اصلاحات و حتي دوران ليبراليسم ضعيفي دانست. دهه 80 ميلادي ظهور گورباچف نيز نشانگر غلبه منتقدان بر حاكميت تماميت‌خواه اما شكست خورده كمونيستي بود. هسته مركزي حاكميت در روسيه متشكل از يك رويكرد محافظه‌كارانه، مقاومت در برابر تغيير، اصلاحات كند و حفظ روابط سنتي اجتماعي و سياسي به همراه موضع ضدغربي است. تاكيد بر تمدن روسيه به عنوان يك مساله متمايز از جريان‌هاي كلي غرب، هر چند روسيه در عمر تمدني خود بخشي از اروپا بوده و پيوندهاي آن با تمدن اروپاي غربي قوي‌تر از عناصر ديگر اين تمدن است.  در دوره معاصر ضعف‌هاي ناشي از فروپاشي شوروي به ظهور منتقديني در داخل حاكميت و بيرون از حاكميت كمك كرد. بخشي از مديران روسي به عنوان گروه ليبرال‌ها نقش‌هاي مهمي در تحول اقتصادي گورباچف تا دوره اخير بازي كردند. دركنار ليبرال‌ها، گروهي از منتقدين راديكال دولت وجود دارند كه از عضويت در دولت خودداري مي‌كنند.

راديكال‌ها به دنبال تغيير همه‌جانبه قوانين و گرايش‌هاي سياسي تا تبديل روسيه به عنوان جزيي از غرب هستند. نمايندگان اين جريان راديكال در حزب پارناس، حزب آزادي ملي، گرد آمده‌اند. اين حزب خارج از مجلس عمل مي‌كند. در اين جريان سياسي افرادي چون الكسي ناوالين و ايليا ياشين ديده مي‌شوند. ناوالين از حزب آينده روسيه مهم‌ترين منتقد پوتين است كه كانال يوتيوب او ميليون‌ها بيننده دارد. او چندين‌بار از سوي حكومت به بهانه فرار مالياتي زنداني شده است. ناوالين متفاوت از راديكال‌هاست. او بر مشكل اختلاس و رانت‌خواري و سوءاستفاده‌هاي دولتي تمركز دارد و دنباله‌روي جريانات به ‌شدت غرب‌گرا نيست. ايليا ياشين، رهبر حزب پارناس و «يابلوكا» از افردي است كه در انتخابات 2015 شركت و در منطقه كراسنوليك مسكو پيروز شد. ولي كميسيون انتخابات به بهانه عدم جمع‌آوري امضا براي نامزدي، مانع از نامزدي او براي انتخابات 2019 شد. در واقع مقام‌هاي روسيه از طريق نفوذ در كميسيون انتخابات مانع از بالا آمدن شخصيت‌هاي منتقد در انتخابات مي‌شوند.  در داخل حكومت و در مجلس سه جريان منتقد در قالب حزب كمونيست فدراسيون روسيه به رهبري گنادي زيوگانو، حزب دموكراتيك ليبرال به رهبري ولديمير ژيرونفسكي و حزب عدالت روسيه به رهبري سرگي ميرونوا وجود دارند. اين احزاب گرايش‌هاي راست و ليبرال منتقد به عملكرد پوتين دارند.  موقعيت حزب حاكم روسيه متحد: با 28درصد آرا از آخرين انتخابات چندان قوي نيست ولي موضع پوتين به عنوان رييس‌جمهور محكم است. در صورت وجود تهديد جدي براي كاهش اقبال حزب روسيه متحد احتمال انحلال اين حزب توسط پوتين و ايجاد يك حزب فراگير‌تر با استفاده از برخي چهره‌هاي منتقد ميانه‌رو وجود دارد. در مقابل تا زماني كه پوتين از طريق سيستم انتخابات مانع از برآمدن چهره‌هاي موثر‌تر منتقدين در انتخابات شود، او در قدرت باقي مي‌ماند. پاشنه‌آشيل پوتين وضعيت ناگوار اقتصادي ناشي از بحران كرونا و تحريم‌هاست. كاهش توليد ناخالص ملي و بيكاري گسترده مي‌تواند موقعيت حزب او را ضعيف كند. منتقدين راديكال اكنون فرصت مناسب‌تري در افشاي سوءاستفاده‌ها و اختلاس‌ها و تاكيد بر ناكارآمدي دولت پوتين دارند.