بازار نفت و كرونا
جواد يارجاني
بازار نفت بامداد سه‌شنبه شرايط ويژه‌اي داشت و اتفاقات غيرمنتظره‌اي در آن رخ داد. براي توضيح و تفسير اتفاقات اخير بازار نفت در ابتدا بايد به اين نكته اشاره كرد كه نمي‌توان با اعتماد كامل در خصوص آينده بازار نفت صحبت كرد، علت اين امر نيز شرايط حاكم بر اين بازار است. دو بازار آتي نفت يا فيوچرز در دنيا وجود دارد كه يكي در لندن و ديگري در نيويورك فعال است. شاخص نفتي WTI مبناي معامله قراردادهاي آتي نفت در امريكاست. همان‌طور كه در رسانه‌ها نيز عنوان شد، رخداد اخير بازار نفت ...
براي اولين‌بار در تاريخ صنعت نفت مشاهده شده كه در آن قيمت براي معاملات ماه خاصي (مه) براي شاخص نفتي WTI تا منفي 40 دلار نيز پسروي كرد. شرايط دو بازار معاملات آتي از نوع نفت مورد مبادله تا سرمايه‌گذاران متفاوت است؛ اما مهم‌ترين تفاوت اين دو بازار در سررسيد قراردادهاي آتي نفت و اجبار خريداران به تحويل گرفتن محموله‌هاي فيزيكي نفت است. به بيان ديگر خريداران قراردادهاي آتي در امريكا در پايان زمان قرارداد خود بايد نفت را تحويل گرفته و هزينه‌هاي مربوط به نگهداري آن را بپردازند. مهم‌ترين مساله‌اي كه نفت امريكا با آن دست به گريبان است، افزايش ميزان ذخاير نفتي در اوكلاهاما و جايي به نام كوشينگ است. در واقع كوشينگ مهم‌ترين تقاطع خطوط لوله نفتي دنياست كه ظرفيتي بيش از 70 ميليون براي ذخيره نفت دارند كه طبق آمارهاي ارايه شده ظرفيت عمده آن پر شده است. اگر دارندگان قراردادهاي آتي جايي براي ذخيره نداشته باشند، درصدد فروش آن بر مي‌آيند. به همين خاطر است كه دارندگان قراردادهاي آتي، براي فروش و تحويل نفت در ماه آينده ميلادي، قيمت‌هاي‌شان را تا منفي 40 دلار نيز كاهش دادند؛ اما به نظر مي‌رسد قيمت‌هاي منفي براي معاملات آتي نفت ديگر اتفاق نيفتد، چراكه بر اساس آمارها قيمت پيشنهادي براي محموله‌هاي دريافتي در ماه ژوئن به ميزان 20 دلار نيز برسد. بنابراين اگر كسي توانسته باشد نفت با قيمت منفي 40 دلار را بخرد و هزينه‌هاي نگهداري آن را بدهد، مي‌تواند با قيمت‌هاي بالاي 15 دلار براي تحويل در ژوئن به فروش رساند. موضوع ديگري كه مي‌خواهم به آن اشاره كنم، افت‌هاي شديد قيمتي در تاريخ صنعت نفت امريكاست. زماني كه صنعت نفت امريكا شروع به كار كرد، قيمت‌هاي وحشتناك كم نديده است. به‌طور مثال با كاهش توليد نفت، قيمت در آن سال‌ها به 20 دلار مي‌رسد. در چنين شرايطي افراد براي توليد بيشتر نفت به منطقه پنسيلوانيا هجوم مي‌بردند تا زماني كه قيمت به 20 سنت مي‌رسيد. با كاهش قيمت‌ها عده‌اي هم ورشكسته مي‌شدند. به همين خاطر كاهش‌هاي شديد قيمت زمينه‌اي تاريخي در صنعت نفت دارد. از سوي ديگر امروزه صنعت نفت پيچيدگي خاص خود را دارد و بسياري از معاملات به صورت الكترونيكي در بازارهاي فيوچرز انجام مي‌شود. انجام معاملات در بازارهاي فيوچرز باعث مي‌شود كه موضوعي تحت عنوان لزوم ذخيره‌سازي نفت در دستور كار خريداران قرار گيرد. از سوي ديگر به دليل گسترده شدن شيوع بيماري، ممنوعيت سفرها، ادامه‌دار شدن قرنطينه و انتشار آمارهايي مبني بر كاهش يك‌سوم از تقاضاي نفت پس از كرونا، كاهش تقاضا نفت در ماه مه را گريزناپذير كرده است. برخي پيش‌بيني‌ها بر اين امر استوار است كه اگر امريكا توليد خود را به همين منوال ادامه دهد، مازاد عرضه حدود دو ميليون بشكه خواهد شد كه در نتيجه باعث ايجاد مشكلات عديده‌اي در بازار نفت مي‌شود؛ اما بعيد است قيمت‌هاي منفي براي معاملات آتي نفت در بازاري جز امريكا رخ دهد، چراكه قوانين بازار فيوچرز امريكا را بازار اروپا ندارد. دليل ديگر براي كاهش شديد قيمت‌ها در بازار معاملات آتي نفت، پر شدن ذخاير پالايشگاه‌هاست. به گونه‌اي كه بسياري از نفتكش‌هاي بزرگ به مخازن نگهدارنده تبديل شده‌اند و تا ماه مه كه كاهش توليد اجرايي شود، بعيد است نفتكش‌ها به وظيفه اصلي خود و رساندن نفت به دست مشتري‌ها بازگردند. مهم‌ترين سوال اين روزها، زمان به انتها رسيدن بحران كروناست. اگر تا پيش از آغاز تابستان آثار برگشت به شرايط عادي هويدا شود، مي‌توان انتظار داشت بازار نفت با جهش‌هاي كمي به شرايط عادي بازگردد؛ اما پيش‌بيني‌هاي ديگر بر ادامه روند فعلي حكايت دارد. در اين صورت بازار نفت براي كشورهايي مانند امريكا كه بزرگ‌ترين مصرف‌كننده بنزين است و كشورهايي كه صنعت توريسم پيشرفته‌اي دارند، همچنان بحران‌زده مي‌مانند. تداوم كاهش قيمت نفت متاسفانه شرايط سختي را براي كشور ايجاد مي‌كند، چراكه به علت تحريم‌ها و محدوديت در صادرات، كاهش قيمت نفت مي‌تواند مشكلات اقتصادي را به خصوص در تنظيم و تحقق بودجه دچار مشكل كند.