تينا جلالي
اگر اسفند سال گذشته شيوع بي‌محاباي ويروس هولناك كرونا، باعث نگراني اهالي سينما شده بود و بحث تعطيلي سالن‌ها به وجود آمد و در فاصله چند روز كركره سالن‌ها در سراسر كشور به كل پايين كشيده شد، اين روزها قضيه شكل معكوسي به خود گرفته است، يعني در حال حاضر هم مردم و هم اهالي سينما با اينكه از گسترش بيماري كرونا در سطح كشور آگاهند اما بحث بازگشايي سالن‌هاي سينما را مطرح مي‌كنند، موضوعي كه محل مناقشه است.
هفته گذشته دفتر نظارت بر عرضه و نمايش سازمان سينمايي ضوابطي را براي بازگشايي سالن‌هاي سينما تهيه و در سايت رسمي اين سازمان منتشر كرد كه اعلام اين ضوابط پانزده‌گانه با واكنش‌هاي منفي و متفاوت اهالي سينما مواجه شد. ما در گزارش پيش‌رو نظر تعدادي از اهالي سينما را جويا شديم و از آنها سوال پرسيديم كه در شرايط فعلي آيا مي‌توان به بازگشايي سالن سينما اميدوار بود؟
اميدواري به استقبال مخاطب از سينما
حبيب اسماعيلي تهيه‌كننده، پخش‌كننده سينما و مديرعامل رسانه فيلمسازان با اشاره به اينكه مهم‌ترين مساله‌اي كه بايد در بازگشايي سالن‌هاي سينما مدنظر قرار بگيرد بحث سلامتي مردم است توضيح مي‌دهد كه در حال حاضر بسياري از مشاغلي كه ظرف يكي، دو ماه گذشته بازارشان كساد شده بود و از رونق افتاده بودند با رعايت كليه پروتكل‌هاي بهداشتي دوباره شروع به كار كردند و به نظر مي‌آيد در شرايط فعلي مي‌توانيم با رعايت كليه قوانين بهداشتي با بيماري و ويروس كرونا كنار بياييم و ضمن از سر گرفتن فعاليت‌هاي جاري اين خطر را از خود دور نگاه داريم.
به گفته اين تهيه‌كننده آنچه در حال حاضر در جامعه ديده مي‌شود اين است كه فعاليت‌هاي روزمره بسياري از صنوف و مشاغل از سر گرفته شده است، از مراكز تجاري گرفته تا پارك‌ها و... حمل و نقل عمومي كشور هم رفته رفته به شرايط عادي خود باز مي‌گردد و مردم به آرامي فعاليت‌هاي اقتصادي خود را شروع مي‌كنند.
فقط اين وسط چگونگي فعاليت مراكز هنري همچون سينما، تئاتر يا موسيقي است كه با اما و اگرهايي همراه است و ضروري است كه به اين بخش از فعاليت‌هاي جاري جامعه كه به هنرمندان مربوط است توجه ويژه‌اي صورت گيرد.
از نظر حيبب اسماعيلي اينكه سينما با بازگشايي سالن‌ها مي‌تواند به امرار معاش خود ادامه دهد يا ندهد يا اساسا مي‌تواند مخاطبي را مجذوب سالن‌هاي سينما كند يا خير بحث مجزايي است اما در حال حاضر آنچه كه نمود و اهميت بيشتري دارد افتتاح مجدد سالن‌هاي سينما بعد از چند ماه تعطيلي است. او در عين حال اين نكته را هم يادآوري مي‌كند كه مردم اين روزها به‌شدت از شيوع بيماري كرونا نگرانند و همانطور كه در شهر مي‌بينيد، بازگشايي بسياري از مراكز تجاري يا پارك‌ها باعث نشده كه آنها به خريدهاي غير ضروري روي بياورند و تجمع‌هاي غيرمنطقي در شهر داشته باشند. بنابراين اين اميدواري وجود دارد كه از بازگشايي سالن‌هاي سينما با رعايت كليه ضوابط اجتماعي استقبال كنند.
او در بخش ديگري از صحبت خود به لطماتي كه تعطيلي سه ماه بر سينما وارد مي‌كند مي‌پردازد و اشاره مي‌كند به بيكاري افراد زيادي از جامعه؛ از كارگر روزمرد گرفته تا مشاغل ديگر. او مي‌گويد: «اين مساله پيامدهاي جبران‌ناپذير اقتصادي به همراه دارد. اگر فرض را بر اين بگيريم كه سينماها عيد فطر هم باز مي‌شوند قريب به سه ماه مي‌شود كه در سالن‌هاي سينما بسته است و اين ركود از جنبه‌هاي گوناگون به سينما آسيب وارد مي‌كند. به عقيده من با رعايت كليه قوانين بهداشتي و با نمايش و اكران فيلم‌هاي خوب و باكيفيت مي‌توان به بازگشايي سالن‌هاي سينما اميدوار بود.» اسماعيلي آرزو مي‌كند به زودي سايه اين بيماري هولناك كم شود تا خيال مردم آسوده شود و بتوانند دوباره در امور زندگي خود تصميم بگيرند.
مردم از خودشان مراقبت مي‌كنند
اما سعيد خاني تهيه‌كننده سينما عقيده ديگري دارد. او مي‌گويد: «به نظر من آنهايي كه موافق بازگشايي سالن‌هاي سينما نيستند افرادي هستند كه نفعي از اين موضوع نمي‌برند و چيزي عايدشان نمي‌شود و به حيات سينما فكر نمي‌كنند.»
مديرعامل خانه فيلم همچنين با اشاره به اينكه دولت دغدغه هنر ندارد، تاكيد مي‌كند كه سينما بيشتر از اين نمي‌تواند تاوان بدهد: «حتي اگر در نظر بگيريم كه عيد فطر هم سينماها باز شوند، سال آينده در اكران فيلم با مشكل مواجه مي‌شويم.»
تهيه‌كننده «لونه زنبور» و «ارادتمند؛ نازنين بهاره و تينا» با اشاره به اين موضوع كه اگر هفته آينده كشور با پيك بيماري كرونا مواجه نشود، مي‌توان به بهبود روند فعاليت‌هاي اقتصادي اميدوار بود، مي‌گويد: «قطعا سلامتي مردم بايد در اولويت همه فعاليت‌هاي جاري قرار بگيرد اما اگر فاصله‌گذاري اجتماعي رعايت شود و سينماها خود را ملزم به رعايت نكات بهداشتي بدانند، حضور مخاطبان در سالن‌هاي سينما هم با مشكل خاصي همراه نخواهد بود چراكه بازگشايي سالن‌هاي سينما يا تئاتر و به تبع آن تماشاي فيلم براي روحيه مردم هم خوب است و باعث انبساط خاطرشان مي‌شود.»
خاني با بيان اينكه بازگشايي سالن‌هاي سينما در عيد فطر بهترين زمان ممكن است، ما را به مشاهدات خود ارجاع مي‌دهد و مي‌گويد: «آنچه در ميان مردم مي‌بينيم اين است كه خودشان بسيار هوشمندانه از خطر بيماري كرونا آگاه هستند و قوانين بهداشتي را رعايت مي‌كنند، در نتيجه نگران سلامتي خود هستند. پس با درنظر گرفتن اين نكته قطعا در سينماها هم ملزم به رعايت بهداشت خواهند بود.»
با هر تجمعي كه به انتقال بيماري منجر شود مخالفم
در همين زمينه نظر تينا پاكروان تهيه‌كننده، كارگردان و پخش‌كننده سينما را هم جويا شديم و از او پرسيديم كه آيا موافق بازگشايي سالن‌هاي سينما در زمان عيد فطر است يا خير ؟ او مي‌گويد «معتقدم ويروس كرونا جهان را با شرايط جديد و پيش‌بيني نشده‌اي مواجه كرده كه نمي‌توان هيچ نظر ثابتي در اين زمينه ارايه داد كه امروز يا حتي فردا چه اتفاقي قرار است بيفتد. از همين رو هرگونه نظري پيشنهادي صحبتي در لحظه قابل تغيير است و همه برنامه‌ها را دچار اشكال مي‌كند.»
به گفته پاكروان در حال حاضر با اوج گرفتن دوباره رفت و آمد عمومي مردم در سطح شهر و افزايش حجم كاري آنها هيچ چشم‌انداز قابل پيش‌بيني وجود ندارد و حتي در لحظه ممكن است دوباره پاندومي بيماري كرونا بالا برود و مردم ناچار مجبور شوند در خانه بمانند: «نظر شخصي‌ام اين است كه من با قرار گرفتن مردم در سطح شهر به نحوي كه باعث تشكيل اجتماع از سوي آنها شود و انتقال بيماري را در پي داشته باشد به‌شدت مخالفم.»
كارگردان فيلم «نيمه شب اتفاق افتاد» در خلال صحبتش اين نكته را يادآوري مي‌كند كه ترس از شيوع بيماري كرونا آنقدر در جان مردم رخنه كرده كه خودشان مي‌ترسند و جرات نمي‌كنند به سينما يا تئاتر بروند و در حال حاضر هم فقط از سر اجبار به سر كار مي‌روند: «شما در نظر بگيريد در چنين وضعيتي هميشه مراكز هنري اولين آسيب را مي‌بينند و قرباني مي‌شوند و هميشه در بحران‌ها و تلاطم‌ها ضرر سينما بيشتر است چون بسيار شكننده‌تر است و صنعت گراني است. وقتي توليد در سينما جريان نداشته باشد و سالن‌هاي سينما در شرايط بحراني قرار بگيرند و مجبور بشوند نيروهاي خود را از دست بدهند، خسارت اين ضرر به كل بدنه سينما وارد مي‌شود. اين روزها وضعيت كساني كه در سينما كار مي‌كردند، از كارمندان سينما گرفته تا عوامل فيلم، بسيار وخيم است و متاسفانه سينما آنقدر درگير حواشي و جنجال است كه وضعيت بحراني اين آدم‌ها اصلا به چشم نمي‌آيد.»
تهيه‌كننده فيلم «خانه كاغذي» همچنين به صحبت‌هايش اضافه مي‌كند: اگر براي بازگشايي سينما در زمان عيد فطر از سوي مسوولان سينما خيز برداشته شده از نظر من هيچ اشكالي وجود ندارد و من به عنوان يكي از اعضاي سينما اميدوارم شرايطي مهيا شود كه مخاطبان از تماشاي فيلم‌ها در سينما استقبال كنند اما باز هم مي‌گويم كه اين بيماري هيچ قابل پيش بيني نيست و هر لحظه ممكن است تمام تصميمات دستخوش دگرگوني شود.
تصميم غلطي كه اجتناب‌ناپذير است
به سراغ مهدي رحماني كارگردان فيلم «كارت پرواز» «پنهان» و «برف» هم رفتيم. اين كارگردان نظرش اين است كه باز كردن سينما در شرايط فعلي تصميم غلطي است كه غير قابل اجتناب است. استدلال رحماني اين است كه وقتي در حال حاضر همه‌چيز در كشور به حالت عادي در آمده و گردش چرخه زندگي مردم هم برقرار شده و هيچ گونه مسائل بهداشتي همچون فاصله‌گذاري اجتماعي در فعاليت‌ها رعايت نمي‌شود، بسته بودن سالن‌هاي سينما يا باز بودن آن چه فرقي به حال مردم دارد؟ از نظر او مشهود است كه مردم كماكان در مترو يا ديگر اماكن عمومي يا سطح شهر بدون در نظر گرفتن نكات ايمني حضور دارند؛ حالا نقش بازگشايي سينما يا تعطيلي آن اين وسط چه مي‌تواند باشد؟
او در توضيح بيشتر اين مورد مي‌گويد: « مسلم است كه بحث بازگشايي سالن‌هاي سينما براي سلامتي مردم مضر است ولي وقتي دولتيان راهكاري براي كنترل وضعيت اقتصادي مردم ندارند و مردم اگر در خانه بمانند از نظر اقتصادي و معيشتي حمايت نمي‌شوند كاملا معلوم است كه از خانه خارج مي‌شوند تا به امور زندگي خود بپردازند. معتقدم حتي اگر دولت هم دستور به بازگشايي مشاغل و كسب وكار را نمي‌داد، باز مردم به سر كار مي‌رفتند چون ناچار هستند خرج ومخارج زندگي خود را تامين كنند.»
او ادامه مي‌دهد كه بعضي سينماداران در اين ميان به اين فكر مي‌كنند كه وقتي همه مردم بيرون هستند و همه مشاغل به كار و فعاليت مي‌پردازند چرا آنها سالن‌هاي‌شان را باز نكنند و با خود مي‌گويند كه اگر مردم نگران سلامتي خود باشند به سينما نمي‌آيند. از طرف ديگر از آنجايي كه دولت جور سينمادارها را نمي‌كشد مي‌خواهد هر چه زودتر آنها را از سر خود باز كند تا بيشتر از اين به جان‌شان غر نزنند و خسارت طلب نكنند. از اين روست كه مي‌بينيم تصميم، بازگشايي سالن‌هاي سينماست.»
كرونا در هيچ استاني كنترل نشده
بد نديديم در رابطه با چگونگي مقوله بازگشايي سالن‌هاي سينما نظر دكتر مصطفي جلالي‌فخر را جويا شويم كه متخصص بيماري‌هاي داخلي و منتقد فيلم است. جلالي‌فخر در ابتداي صحبتش به اين نكته مهم اشاره كرد كه كرونا در هيچ استاني، مهار نشده است و فقط در برخي شهرها شاهد موارد ابتلا و بدحالي و مرگ‌ومير بوده‌ايم. او مي‌گويد: «هرگونه رفتار شتابزده در افزايش مجاورت‌هاي اجتماعي، ممكن است باعث بروز پيك‌هاي غيرقابل پيش‌بيني بعدي شود. به عنوان يكي از اعضاي كادر درماني كشور، تمديد تعطيلي‌ها و قرنطينه را به نفع ريشه‌كني قاطعانه‌تر و زودتر كرونا مي‌دانم اما واقعيت اين است كه منشورِ همه‌گيري اخير به‌شدت چند وجهي است كه در طول زمان، به وجوهِ آن اضافه مي‌شود.» جلالي فخر مي‌گويد: «ما با ويروس مخوفي روبه‌رو هستيم كه مدام يافته‌هاي جديدي درباره‌اش منتشر مي‌شود و نشان مي‌دهد، خيلي جدي‌تر از تصور ماست. با اين وجود، دنيا هنوز نتوانسته اشراف جامعي به اين بيماري پيدا كند و اين تاجدار مرموز را به صورت كامل نمي‌شناسيم. حتي هنوز راهكار مواجهه تثبيت شده و مشتركي در دنيا در اين باره شكل نگرفته است. در ايران هم شاهد تغييرات مكرري در نحوه بروز و علائم و اپيدمي ويروس بوده‌ايم. در حدي كه الان نمي‌توانيم با قطعيت بگوييم در نيمه دوم ارديبهشت، با چه شرايطي روبه‌رو خواهيم بود.
وي در ادامه مي‌گويد: «مجوز بازگشايي سينماها از جانب مسوولان يك اقدام شتابزده است كه ضمانت اجرايي كافي ندارد. ضمن اينكه هر روز خبر جديدي مي‌رسد، از جمله خبري كه الان خواندم و دال بر داوطلبانه بودن بازگشايي سينماها بود و برخلاف ظاهر سهل و ممتنعي كه دارد، اوضاع را پيچيده‌تر مي‌كند و شرايط همين اكران نيم‌بند را شكننده‌تر و نامتعادل‌تر مي‌كند و نشان مي‌دهد با استقبال خوبي هم روبه‌رو نشده است. واقعا چرا بايد در شرايطي كه تكليف شيوع كرونا در نيمه دوم ارديبهشت در هاله‌اي از ابهام قرار دارد، در اين باره تصميم‌گيري شود. اگر قرار است درهاي سالن‌هاي سينما از عيدفطر به روي مردم باز شود، بايد در هفته منتهي به عيدفطر و بر اساس ارزيابي نهايي و همه‌جانبه باشد. چه بسا در آن زمان و در خردادماه، مجبور به تعطيلي و محدوديت‌هاي گسترده باشيم.» او به صحبت‌هايش اضافه مي‌كند: «تهيه ضوابط و مقررات بازگشايي سينما از جانب مسوولان بيشتر براي آرام‌سازي رواني جامعه سينمايي نوشته شده تا هم آنها را اميدوار كند و هم اين توپ سرگردان را به زمين خودشان بفرستد.»
داوطلبانه سينما را باز كنيد
با اين حال اواسط ظهر روز گذشته سازمان سينمايي تصميم گرفت بازگشايي سالن‌هاي سينما مقوله‌اي داوطلبانه باشد . در ششمين جلسه كارگروهي كه براي بررسي آسيب‌هاي كرونا در سينما باحضور نماينده انجمن سينماداران تشكيل شده، اعضاي كارگروه ضمن بررسي ضوابط بازگشايي سالن‌هاي سينما جهت پيشنهاد به ستاد ملي مبارزه با كرونا مقرر كردند بازگشايي سينماها كاملا داوطلبانه است و همه سينماها ملزم به بازگشايي نيستند. اعضاي اين كارگروه در اين جلسه به اين نتيجه رسيده‌اند كه كمك‌هزينه‌اي از سوي سازمان سينمايي براي تهيه اقلام بهداشتي سينماها درنظر گرفته شود.