گزارشي از حواشي
روضه‌خواني دو مداح نامدار
غائله حاج منصور
و حاج محمود
سيد ميلاد علوي
«مداحي ما عين سياست ماست»، اين عين عبارتي است كه منصور ارضي سال 88 و در واكنش به انتقادات مطرح شده از سوي رسانه نزديك به شهرداري وقت تهران مطرح و از حضور مداحان در عرصه سياست و اظهارات آنان در اين حوزه دفاع كرد. حالا سال‌ها از آن روز گذشته و مداحان در ايران درست همپاي كردار و گفتار و رفتار مذهبي‌شان، در عالم سياست نيز ورود كرده و از اين رو گهگداري سبب ايجاد حاشيه‌هايي مي‌شوند كه طرفداران و منتقدان‌شان را وادار به واكنش مي‌كنند. حاشيه پيرامون آنان بسيار است و شايد از همين رو محمود كريمي خود و ساير رفقايش را «ملامتي‌ها» مي‌نامد اما اين بار موضوع فقط تقابل كلامي با مسوولان قواي انتخابي نيست بلكه برگزاري يكي از پرمخاطب‌ترين مراسم‌هاي ماه رمضان در مسجد ارگ تهران آن هم در شرايطي كه حرم امام هشتم شيعيان و حضرت معصومه (س) در مشهد و قم تعطيل است و ساير اماكن مذهبي و فرهنگي ايران نيز براي آغاز به كار دوباره چشم انتظار دستور ستاد ملي مقابله با كرونا نشسته‌اند، انتقادات بسياري از كاربران و اهالي فن را در پي داشته و حتي استاندار تهران و نيروي انتظامي را نيز به واكنش وا داشته است.
*اين حاشيه‌ها اما فقط به مجلس روضه‌خواني برگزار شده در مسجد ارگ تهران معطوف نماند و طرح روايتي نه چندان متعارف و ناآشنا به گوش مخاطبان، سبب شد تا صداوسيماي جمهوري اسلامي و البته مداحان بار ديگر با انتقادات بسياري از علما، دينداران، كاربران شبكه‌هاي اجتماعي و ناظران و كارشناسان مواجه شوند و اين سوال مطرح شود كه آيا اساسا نظارتي بر مداحان در ايران وجود دارد يا خير؟ پرسشي كه مرجع پاسخگويي به آن رسانه‌ها نيستند هر چند كه تجربه ثابت كرده چندان نبايد انتظار شفاف‌سازي را در چنين موضوعاتي از سوي نهادهاي مسوول و حتي غيرمسوول داشت.
حاج منصور و فاصله‌گذاري هوشمند
در ميان مداحان، اقدامات سياسي نه عيب است و نه نقص اما كمتر كسي از آنان را مي‌توان تصور كرد كه براي خود چنان شأن و مقامي قائل باشد كه در آستانه انتخابات مختلف به انتشار ليست مورد حمايت خود بپردازد. منصور ارضي اما در اين ميان با تمام مداحان متفاوت است. او سال‌هاي سال است كه در اماكن مذهبي و به‌ويژه مسجد ارگ مشغول فعاليت است و با اكثر چهره‌ها و رجال سياسي داراي مسووليت در جمهوري اسلامي ارتباطات نزديكي دارد. همين چندي پيش و در آستانه يازدهمين دوره انتخابات مجلس بود كه او ليست انتخاباتي خود را بدون نام بردن از محمدباقر قاليباف، شانس اصلي رياست مجلس منتشر كرد تا نشان دهد بعضي اختلافات قديمي همچنان پابرجاست. اختلافاتي كه سال 86، يعني سالي كه ارضي در مراسم دعاي عرفه حسينيه صنف لباس‌فروشان به شهردار اسبق تهران طعنه زد و او را با يكي از افراد تاريخ اسلام مقايسه كرد؛ مقايسه‌اي كه هرگز هم رفع و رجوع نشد و طرفين ترجيح دادند در گذر ايام فراموشش كنند. ارضي در روزهايي كه تمام اماكن مذهبي و مساجد ايران به دستور ستاد ملي مقابله با كرونا كه مصوباتش در حكم مصوبات شوراي عالي امنيت ملي است، تعطيل بود، حاضر به تعطيلي مسجد ارگ تهران كه سال‌هاست محل سخنراني و مداحي اوست، نشد. او حتي در صفحه شخصي‌اش در شبكه اجتماعي اينستاگرام، كليپ‌هايي را منتشر كرد كه افراد آزادانه و به صرف عبور از تونل‌هايي كه از آنان به عنوان «تونل ضدعفوني‌كننده» نام برده، وارد مسجد شده و با «رعايت فاصله‌گذاري اجتماعي هوشمند» به مديحه‌سرايي و دعاخواني منصور ارضي گوش مي‌دهند. انتشار اين تصاوير كه مصداق بارز نقض مصوبه ستاد ملي مقابله با كرونا بود، در شرايطي صورت گرفت كه پيش از آن خبرگزاري فارس از آغاز كمپين‌هايي براي بازگشايي اماكن مذهبي در ايران خبر داده بود. مجلس عزاداري منصور ارضي به گواه فعالان مذهبي در ايران يكي از پرمخاطب‌ترين مجالس روضه‌خواني ماه رمضان است ولي باتوجه به شرايط خاص اين روزها انتظار مي‌رفت تعطيل يا حداقل به صورت مجازي و بدون حضور عموم جامعه برگزار شده باشد اما نه‌تنها چنين نشده، بلكه براساس اخبار منتشر شده باتوجه به تعطيلي ساير مراسم‌هاي مذهبي، روزبه‌روز بر جمعيت آن افزوده شده تا اينكه روز گذشته جواد حيدري، مديرعامل موسسه قديم‌الاحسان و از نزديكان حاج منصور ارضي در «دردنامه‌اي» كه به‌مناسبت روز معلم خطاب به منصور ارضي منتشر كرده، خبر تعطيلي مجلس روضه‌خواني ارضي با دخالت نيروي انتظامي را نيز اعلام كرده است. استاندار تهران نيز در اظهاراتي جداگانه خبر تعطيلي اين مراسم روضه را رسانه‌اي كرده است. نكته قابل‌توجه اينكه برخي فعالان رسانه‌اي در همين راستا از گلايه‌هاي حسن روحاني، رييس‌جمهوري از عبدالرضا رحماني‌فضلي، وزير كشور به سبب برگزاري اين قبيل مراسم مذهبي، آن هم در شرايط مغاير با حكم صريح ستاد ملي مقابله با كرونا خبر داده و تاكيد كرده‌اند كه رييس‌جمهوري در يكي از جلسات رسمي دولت، به عنوان نمونه از مراسم روضه‌خواني «منصور ارضي» نام برده است.
«حكايتِ» كريمي!
منصور ارضي و پرهيزش از پذيرش حكم و دستور ستاد ملي مقابله با كرونا و برگزاري مراسم روضه‌خواني‌اش اما تنها جنجال يكي، دو روز اخير نبود كه مداحان در نقش اصلي‌اش قرار داشتند. محمود كريمي كه پيش از اين نيز خبرساز شده بود، برخلاف منصور ارضي از دستورات ستاد ملي مقابله با كرونا پيروي كرده و در حرم خالي امام هشتم شيعيان كه از شبكه‌هاي صداوسيما پخش زنده مي‌شود، به روضه‌خواني مي‌پردازد. اما او اخيرا در جريان خواندن دعاي ابوحمزه ثمالي حكايتي را طرح كرده كه براساس آن، فردي با امام سوم شيعيان به صورت شرطي «تخته‌نرد» بازي كرده و باخته است. روايتي خيالي و غيرمستند كه طرح آن روي آنتن رسانه سراسري، واكنش‌هاي بسياري از مومنان ارادتمند به اهل بيت، فعالان سياسي اصولگرا و اصلاح‌طلب را برانگيخت و انتقادات بسياري را متوجه او و البته سازمان صداوسيما كرد تا جايي كه رييس ستاد امر به معروف و نهي از منكر كه دوران انتخابات، آشكارا به تبليغ ليست انتخاباتي اصولگرايان پرداخته بود، در توييترش در واكنش به انتقادات طرح شده، نوشت: «محمود كريمي را نهي از منكر كنيد؛ اما از دايره بيرون نندازيد.» مصطفي تاجزاده اما در واكنش به روضه‌خواني عجيب كريمي با اشاره به حمايت حاكميت از مداحان نوشت: «وقتي نورچشمي‌ها چك سفيدامضا، بي‌هيچ نظارت و بازخواستي بگيرند و مدح حقيقت و عدالت و ذم حق‌كشي و فساد، به تملق‌گفتن از حاكمان و هتاكي دلسوزان استحاله يابد، مداحي هم در كمال بي‌خبري نسبت‌هاي شرم‌آور به معصومين مي‌دهد و صداوسيما با پخش آن ترهات، موجب وهن دين و استهزاي اعتقادات مردم مي‌شود.» محسن غرويان هم در اظهاراتي كه پايگاه خبري مدارا آن را منتشر كرد، با اشاره به وظيفه مسوولان صداوسيما و آستان قدس رضوي گفت: «مسوولان صداوسيما و آستان قدس رضوي بايد روي اين‌گونه اظهارات كنترل داشته باشند؛ زيرا انتشار اين قبيل حرف‌ها و روايات جعلي آثار بسيار بد و نامطلوبي به دنبال دارد.» اين اظهارات و انتقادات اما سبب عقب‌نشيني محمود كريمي نشد. او ضمن عذرخواهي از كساني كه به راستي متوجه اظهارات او نشده‌اند، عمده انتقادات مطرح شده را به افرادي نسبت داد كه به‌زعم اين مداح سرشناس، نمي‌خواهند متوجه مساله شوند؛ از اين‌رو خطاب به آنان گفت: «ما ملامتي هستيم و از اين چيزها و حرف‌ها زياد شنيده‌ايم. ما اينجا قرآن هم بخوانيم، برخي ايراد مي‌گيرند.» به هر روي و به رغم آنچه آورده شد، به صراحت مي‌توان اعلام كرد كه ملامت‌ها و انتقادات اخير به مداحان و كردار و گفتار آنان همان‌طور كه در گذشته نيز متوقف نشد، احتمالا در آينده نيز متوقف نخواهد شد و گاه و بي‌گاه و فراخور زمان با فراز و فرودهايي مواجه خواهد شد ولي شايد بد نباشد در شرايط كنوني جمهوري اسلامي كه به اذعان مسوولان، هزار و يك مشكل سياسي و اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي به صورت روزانه در حال خودنمايي هستند، مداحان كمي بيشتر از گذشته نسبت به آنچه انجام مي‌دهند و به زبان مي‌آورند، دقت‌نظر به خرج دهند تا شايد، انتقادات مطرح شده به آنان و جوانان علاقه‌مند به اين عرصه كمتر از گذشته شود.