همكاري با شرق
علي بيگدلي
ابلاغ پيام محرمانه رييس‌جمهور كشورمان به ولاديمير پوتين و طرح پيشنهاد انعقاد توافق استراتژيك با روسيه از جمله مسائلي بود كه طي سفر وزير امور خارجه ايران به مسكو مطرح شد. انقلاب اسلامي ايران در سال 1357 انقلابي با نگاه ضد امريكايي بود و براي سياستمداران ايراني نيز همكاري با كشورهاي شرقي نظير چين و روسيه انتخابي بهتر از همكاري با ايالات متحده به نظر مي‌آمد. تخاصم با ايالات متحده و عدم همكاري با اين كشور پابرجا بود تا با روي كار آمدن باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين امريكا شرايط كمي تغيير كرد و تهران و واشنگتن در چارچوب توافق هسته‌اي موسوم به برنامه جامع اقدام مشترك گام‌هايي به منظور كاهش تنش برداشتند اما با تغيير دولت در ايالات متحده و اتخاذ رويكرد خصمانه از سوي ترامپ در قبال ايران عملا همكاري ايران با ايالات متحده به يك بن‌بست جدي رسيد. بي‌عملي كشورهاي اروپايي در مساله برجام و ناتواني آنها در ايستادگي برابر سياست‌هاي ضد ايراني امريكا، سبب شد تا روابط ايران و اروپا نيز تحت تاثير قرار بگيرد و تهران را بر آن داشت تا از طريق تقويت همه‌جانبه روابط با شرق، در پي ايستادگي مقابل فشارهايي برآيد كه از سوي امريكا و در چارچوب سياست «فشار حداكثري» بر ايران تحميل مي‌شد. تقويت همكاري‌ها ميان ايران، روسيه و چين مي‌تواند كمربندي در برابر فشار امريكا ايجاد كند. در گذشته روسيه بر آن بود كه با تشكيل مثلث مسكو، پكن و دهلي‌نو شرايط را در آسيا به نفع خود تغيير دهد و از پيشبرد سياست‌هاي ايالات متحده جلوگيري كند، اما در پي تشديد اختلافات ميان چين و هند و همچنين تلاش امريكا براي جذب دهلي‌نو، اين سياست تغيير كرد و هند از اين مثلث خارج شد. تشديد اختلافات ميان ايران و ايالات متحده و همچنين وجود منافع مشترك سبب شد تا ايران به سوي شرق گرايش پيدا كند و بخواهد از طريق همكاري با روسيه و چين در منطقه، نقشي موثر در برابر امريكا ايفا كند. تدوين سند راهبردي همكاري با چين و طرح پيشنهادي مشابه به روسيه نيز در همين راستاست. ايران در پي افزايش همكاري‌هاي امنيتي، نظامي، اقتصادي و سياسي با روسيه و چين در بلندمدت است و در كوتاه‌مدت نيز اهدافي دارد. هدف كوتاه‌مدت جمهوري اسلامي ايران از تقويت روابط با شرق و به ويژه دو كشور روسيه و چين را مي‌توان در اقدامات اخير ايالات متحده در چارچوب شوراي امنيت جست‌وجو كرد. ايران مي‌خواهد مطمئن باشد كه هم مسكو و هم پكن به‌طور قطعي در برابر طرح تمديد تحريم تسليحاتي ايران و همچنين استفاده از مكانيسم ماشه از سوي امريكا مي‌ايستند و با استفاده از حق وتو مانع از فروپاشي قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل متحد مي‌شوند. همان‌طور كه شوراي سردبيري واشنگتن‌پست در سرمقاله روز سه‌شنبه خود نوشت: سياست فشار حداكثري كاخ سفيد عليه ايران شكست خورده و نتوانسته به هيچ كدام از اهداف تعيين شده خود مبني بر كنترل سياست‌هاي هسته‌اي، منطقه‌اي و موشكي ايران موفق باشد؛ علاوه بر اين باعث شده ايران كه در پي ايجاد روابطي متوازن با شرق و غرب بود، در تقويت همكاري با كشورهاي شرقي هيچ ترديدي به خود راه ندهد. سياست‌هاي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده در سال‌هاي اخير و رفتارهاي غيرمنطقي او كه تحت تاثير كانون‌ها و لابي‌هاي يهودي، نه تنها بسياري از كشورها از جمله چين و ايران را دچار مشكلاتي كرده و باعث شده اين كشورها در سياست‌هاي خود تجديدنظر كنند، بلكه حتي باعث شده ايالات متحده در عرصه بين‌المللي بي‌اعتبار شود و ديگر مانند سابق توان اثرگذاري نداشته باشد. از همين‌رو بايد تصريح كرد كه تداوم رياست‌جمهوري ترامپ نه به نفع جهان و نه به نفع امريكاست.