سارا معصومي
كار دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا در مواجهه با جمهوري اسلامي ايران به فحاشي و استفاده از ادبيات ناپسند رسيده است. در حالي كه شمارش معكوس براي برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در امريكا آغاز شده دست دونالد ترامپ در حوزه داخلي و خارجي خالي مانده است. رييس‌جمهور ايالات متحده نظرسنجي‌ها را درست مانند مناظره اول و مناظره معاونان دو كانديدا به جو بايدن، رقيب دموكرات خود واگذار مي‌كند و اين در حالي است كه ويروس كرونا نيز به جان كمپين انتخاباتي ترامپ افتاده است. در چنين شرايطي رييس‌جمهور ايالات متحده بر شدت لفاظي‌هايش عليه ايران افزوده و در تازه‌ترين موضع‌گيري غيرديپلماتيك كه صداي انتقادهاي بسياري را بلند كرده هشدار داده كه اگر ايران كار بدي عليه امريكا انجام بدهد بلايي سرش خواهد آمد كه تاكنون سابقه نداشته است. حميدرضا آصفي، ديپلمات و سخنگوي وزارت‌خارجه در دولت اصلاحات اين سخنان ترامپ را ريشه داشتن در فشاري مي‌داند كه در عرصه انتخاباتي بر رييس‌جمهور مستقر وارد مي‌شود و شانس او را براي پيروزي هر روزكمتر از ديروز مي‌كند. آصفي در گفت‌وگو با «اعتماد» تاكيد مي‌كند كه ترامپ همچنان روياي حضور ايران پاي ميز مذاكره را در سر دارد؛ رويايي كه تا تغيير كامل رويكرد ترامپ در قبال تهران هرگز محقق نخواهد شد.
شامگاه جمعه به وقت ايالات متحده شاهد اظهارات تند و تيز و البته بي‌ادبانه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا عليه جمهوري اسلامي ايران بوديم. سخناني كه علاوه بر ادبيات نامتعارف و زننده آن به نوعي تهديد ايران نيز به حساب مي‌آمد. اين اظهارات در حالي مطرح شد كه ترامپ تا انتخابات رياست‌جمهوري تنها چند هفته فاصله دارد. به نظر شما دليل اين موضع‌گيري تند ترامپ در اين مقطع عليه تهران چيست؟
همان طور كه شما اشاره كرديد ما تا انتخابات ايالات متحده كمتر از 3 هفته زمان داريم و وضعيت براي دونالد ترامپ نه تنها مناسب نيست كه بسيار ناگوار است. دونالد ترامپ در نظرسنجي‌هاي چند هفته اخير از جو بايدن، نامزد دموكرات‌ها عقب افتاده و اميدوار بود كه بتواند در مناظره‌ها اين عقب‌افتادگي را جبران كند. در مناظره نخست، جو بايدن به شيوه دونالد ترامپ وارد ميدان شد و درست مانند شخص رييس‌جمهور با ادبيات كابويي امريكايي مناظره را پيش برد. در نهايت دونالد ترامپ بازنده اين مناظره شد. پس از اين شكست، ابتلاي دونالد ترامپ به كرونا وضعيت را براي او وخيم‌تر از قبل كرد. ابتلاي ترامپ به كرونا موجي از انتقادها نسبت به دست‌كم گرفته شدن اين بيماري توسط رييس‌جمهور را به راه انداخت. ترامپ در چند ماه گذشته به ندرت از ماسك استفاده كرده بود و حتي در مناظره نخست با جو بايدن ماسك زدن او را مسخره كرد. زماني كه ترامپ به كرونا مبتلا شد از سوي بسياري از مقام‌هاي امريكايي و افكار عمومي متهم به رفتار غيرمسوولانه در برابر سلامت شهروندان امريكايي شد. با ابتلاي قريب به 20 نفر به كرونا در كاخ سفيد، ميزان انتقادها از ترامپ افزايش پيدا كرد.
در ميانه اين وضعيت، مناظره معاونان دو كانديدا برگزار شد كه در اين مناظره هم معاون انتخابي جو بايدن يعني خانم كاملا هريس گوي سبقت را از مايك پنس ربوده و برنده ميدان شد. در بسياري از نظرسنجي‌ها جز يك مورد كه منبع آن به حزب جمهوري‌خواه نزديك بود كاملا هريس به عنوان برنده مناظره شناخته شد.
ضربه بعدي به ترامپ زماني زده شد كه كميسيون نظارت بر انتخابات رياست‌جمهوري به دليل بيم از ناقل بودن دونالد ترامپ اعلام كرد كه مناظره بعدي بايد به شكل مجازي صورت بگيرد. دونالد ترامپ اين‌بار نيز از موضع بالا و قلدرمابانه اعلام كرد كه شركت در مناظره مجازي وقت تلف كردن است لذا به حضور در اين مناظره تن نداد. با لغو برگزاري حضوري مناظره دوم از سوي كميسيون ناظر بر انتخابات، دونالد ترامپ فرصت ديگري را براي مقابله با جو بايدن از دست داد. براساس آخرين نظرسنجي‌ها دونالد ترامپ در 5 ايالت از مجموع 6 ايالت مهم كه آراي الكترال آنها در تعيين رييس‌جمهور سرنوشت‌ساز است از جو بايدن عقب مانده است. همزمان ترامپ در نظرسنجي‌هاي ملي هم قريب به 15درصد از جو بايدن عقب است. براساس يك نظرسنجي ديگر هم فعلا ترامپ 80 راي الكترال از بايدن عقب است.
شما اظهارنظر اخير ايشان درباره ايران كه البته در ادامه زنجيره تهديد و تحريم ايران است را در راستاي شكستن فضايي مي‌دانيد كه تشريح كرديد؟
من پيش از اين هم گفته بودم كه اگر دونالد ترامپ با ايران مذاكره نكند، سكته خواهد كرد و امروز فكر مي‌كنم كه به اين وضعيت نزديك شديم. دونالد ترامپ به شدت تحت فشار قرار دارد و وضعيت او در انتخابات پيش‌رو نگران‌كننده است. البته اين را هم بگويم كه دونالد ترامپ به اصطلاح عاميانه لات كوچه خلوت است و اظهارات گستاخانه اخير او درباره ايران نيز نشان‌دهنده فرهنگ امريكايي است كه ترامپ در آن تربيت شده است. نكته حائز اهميت ديگر اين است كه جمهوري اسلامي ايران در اين مدت بسيار مدبرانه و حكيمانه از گفت‌وگو با دولت ترامپ حذر كرده است.
پيش از آنكه به تحليل رفتار ايران بپردازيم سوالي كه سخنان شما مطرح مي‌كند اين است كه آنچه شما از آن با عنوان وضعيت خطرناك ترامپ نام برديد همگي دال بر مسائل داخلي اين كشور هستند و اين در حالي است كه گفته مي‌شود، سهم سياست خارجي در پيروزي يك نامزد در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا آنقدر زياد نيست. با چنين تفسيري چرا ترامپ براي عبور از بحران داخلي بايد به زبان تهديد در حوزه سياست خارجي روي بياورد و چرا قرعه به نام ايران افتاده است؟
اصطلاحي داريم مبني بر اينكه كسي كه در حال غرق شدن است به هر خس و خاشاكي براي نجات متوسل مي‌شود. سخن شما مبني بر آنكه سياست خارجي سهم چنداني در پيروزي يك نامزد در انتخابات ايالات متحده ندارد، درست است و مسائلي چون اشتغال و اوضاع اقتصاد داخلي بسيار بيشتر است اما بايد گفت كه ميزان فشار بر ترامپ عملا قدرت تصميم‌گيري او را زايل كرده است. از سوي ديگر نكته‌اي كه نبايد فراموش بشود اين است كه اگر دونالد ترامپ موفق شود ايران را در 3 هفته آتي پاي ميز مذاكره بياورد مانور تبليغاتي بسيار مهمي در آستانه انتخابات به حساب خواهد آمد و حتي احساس مي‌كند كه شايد با اين مانور بتواند بر تعداد آراي ريخته شده به صندوق راي خود بيفزايد.
شما اعتقاد داريد كه دليل اين موضع‌گيري‌هاي تند و تيز ترامپ اين است كه ايران را در همين 3 هفته باقي مانده تا انتخابات پاي ميز مذاكره بنشاند؟
بله.
تحقق چنين سناريويي بسيار دور از ذهن است.
چرا؟
چرا ايران كه در 3 سال گذشته بر موضع خود پافشاري كرده و با ترامپ وارد مذاكره نشده بايد در 3 هفته زمان باقي مانده تا انتخاباتي كه وضعيت ترامپ در آن مناسب هم نيست با رييس‌جمهور امريكا وارد مذاكره شود؟ مي‌دانيم كه اين مذاكره حتي در صورت وقوع چيزي بيش از يك فرصت عكاسي تبليغاتي براي ترامپ نخواهد بود و هيچ گونه دستاوردي براي تهران نخواهد داشت.
اين استدلال‌هاي شما درباره سياستمداري عاقل و نه دونالد ترامپ مصداق دارد. اگر ترامپ براساس عقل و منطق تصميم‌گيري مي‌كرد هرگز دست به ترور سردار سليماني نمي‌زد و مي‌فهميد كه با اين قبيل اقدامات اتفاقا ايران را از ميز مذاكره دور و دورتر مي‌كند.
برخي اعتقاد دارند كه ترامپ نه تنها به دنبال مذاكره در اين بازه زماني نيست بلكه به دنبال تحريك ايران و سوق دادن اين كشور به سمت يك واكنش قهرآميز است.
به اين مساله هم مي‌پردازم. شما تصور نكنيد كه دونالد ترامپ تحليل‌گري است كه با محاسبه كارهاي خود را پيش مي‌برد. كاندوليزا رايس پس از ترور سردار شهيد قاسم سليماني گفت ما هم در دولت‌هاي پيشين امريكا به اين نتيجه رسيده بوديم كه اين مقام ايراني را ترور كنيم اما محاسبه‌هاي ما نشان داد كه هزينه اين اقدام براي ايالات متحده بيش از منافع‌آن خواهد بود اما مساله اينجاست كه ترامپ ابله(نقل به مضمون) اين محاسبه‌ها را نكرده بود. به سوال شما بازگردم، دونالد ترامپ سه احتمال را در نظر گرفته است: يا ايران به پاي ميز مذاكره مي‌آيد، يا كاسه صبر ايران لبريز مي‌شود و دست به اقدام قهرآميز مي‌زند يا امريكا براي تحريك ايران دست به حركتي در عراق يا لبنان يا نزديكي مرزهاي ايران خواهد زد.
فكر مي‌كنيد كاسه صبر ايران تا انتخابات پيش روي امريكال لبريز نخواهد شد؟
دونالد ترامپ هم در تعريف هدف نخست كه به پاي ميز مذاكره نشستن ايران در 3 هفته آتي است، اشتباه كرده و هم در تبيين هدف دوم كه تحريك ايران به اقدام قهرآميز است. جمهوري اسلامي ايران 40 سال با تهديد و تحريم و جنگ مواجه بوده و همواره نشان داده كه در مسير تعقل با تدبير حركت كرده است. به عنوان نمونه به رفتارهاي ايران در طول جنگ تحميلي نگاه كنيد. ايران روز به روز آن 8 سال را با تدبير پيش برد. درباره گزينه سوم كه توسل به اقدام نظامي هم باشد بايد به اين نكته توجه داشت كه افكار عمومي امريكا مخالف چنين ماجراجويي نظامي است.
البته ترامپ در تصميم‌گيري‌هايش چندان به افكار عمومي ايالات متحده توجهي ندارد. بايد ديد كه آيا در مسير تندروي بيشتر عليه ايران از حمايت حزب جمهوري‌خواه و طبقه سياسي بالاتر برخوردار خواهد بود يا خير.
شواهد امر حاكي از آن است كه ساختار سياسي يا قوه عاقله در ايالات متحده نيز به اين نتيجه رسيده كه تمديد دوره رياست‌جمهوري ترامپ براي 4 سال ديگر به نفع منافع ايالات متحده هم نخواهد بود. اين تحليل در خارج از امريكا هم جاي خود را پيدا كرده است. به عنوان نمونه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه اخيرا در مصاحبه‌اي تاكيد كرده بود كه حزب دموكرات ايالات متحده از سوسيال دموكراسي مشتق شده و رويكرد و نگاه روسيه نيز به رويكرد سوسيال دموكرات‌ها نزديك است. معناي اين سخنان پوتين اين است كه حزب دموكرات در امريكا مي‌تواند شريك خوبي براي روسيه باشد. توجه داشته باشيد كه روسيه در 4سال گذشته متهم به جانبداري از دونالد ترامپ بوده است.
شما در سخنان خود تلاش ترامپ براي تحريك ايران به انجام اقدام قهرآميز را تاييد كرده و از لبنان، عراق يا زميني خارج از ايران به عنوان بستر اين منازعه‌سازي ياد مي‌كنيد. شما احتمال منازعه مستقيم با تهران در 3 هفته پيش رو را اندك مي‌دانيد؟
من حمله گسترده نظامي مستقيم ايالات متحده به ايران را منتفي مي‌دانم.
شما در سخنان خود از ترامپ به عنوان لات كوچه خلوت ياد كرديد اما ترور سردار شهيد قاسم سليماني نشان داد كه دونالد ترامپ برخلاف روساي جمهور پيشين امريكا بدون تدبير هر تهديدي را قابل اجرا مي‌داند. اين رويكرد ترامپ نبايد براي ما در اين فضا نگران‌كننده باشد؟
اتفاقا ترور سردار شهيد سليماني در خاك عراق نشان داد كه ترامپ لات كوچه خلوت است .
بحث من شكل ترور سردار شهيد نيست كه البته بزدلانه و در خاك كشور ثالث بود. بحث من شخصيت ترامپ است كه هر تهديدي را بدون در نظر گرفتن هزينه و فايده آن عملياتي مي‌كند.
اين رفتار ترامپ نبايد ما را نگران كند اما بايد هوشيار باشيم.
فكر نمي‌كنيد بخشي از رفتار تخريبي ترامپ در قبال ايران را بايد تلاشي براي مين‌گذاري زمين هرگونه مذاكره ميان تهران و واشنگتن در صورت پيروزي جو بايدن دانست؟
اينكه دونالد ترامپ آدم اشتباهي در مكان اشتباهي و زمان اشتباهي بود، شكي وجود ندارد. اين تعبير را قبول دارم كه ترامپ تا حدودي به فرداي انتخابات و پيروزي جو بايدن هم فكر و تلاش مي‌كند مسير پيش روي او و ايران را تخريب كند. اما اشتباه ترامپ اين بود كه فكر مي‌كرد، مذاكره با ايران كار سختي است. جمهوري اسلامي ايران براي گفت وگو شروط عجيب و غريبي نداشته و ندارد. ايران مي‌گويد ايالات متحده به حقوق ما احترام بگذارد. از موضع برابر با ايران سخن بگويد و مانند جورج بوش نگويد هركه با من نيست بر من است. حرف ايران اين است كه تهران و واشنگتن با هم اختلاف‌هايي دارند اما اگر ترامپ فكر مي‌كند كه ايران مانند عربستان سعودي نوكر حلقه به گوش ايالات متحده است بايد عقربه‌هاي زمان را 50 سال به عقب بازگرداند و زماني رييس‌جمهور امريكا مي‌شد كه در ايران رژيمي فرمانبردار امريكا مانند امروز عربستان سعودي در راس كار بود.
اگر دونالد ترامپ برنده انتخابات 3 نوامبر باشد با وجود همه مسيري كه در 4 سال نخست آمد هنوز فرصت مذاكره با امريكاي ترامپ وجود خواهد داشت؟
با اين «رويكرد » ترامپ حتي در صورتي كه پيروز انتخابات هم بشود، مذاكره با ايران منتفي خواهد بود. اما اگر رويكرد او كاملا برعكس شده و تغيير كند در دنياي سياست غيرممكن وجود نخواهد داشت. البته كه اين مساله يك شرط دارد و آن‌هم اين است كه دونالد ترامپ نشان بدهد كه از گذشته درس آموخته است.
تغيير رويكرد به نوعي اعتراف به شكست سياست فشار حداكثري در دوره نخست رياست‌جمهوري‌اش خواهد بود.
در سياست نيازي به اعتراف نيست البته از ابتدا مشخص بود كه سياست فشار حداكثري ترامپ عليه ايران محكوم به شكست است. مهم اين است كه دونالد ترامپ رويكرد خود در قبال ايران را تغيير بدهد.
برش
هتاكي ترامپ ريشه در شكست‌هايش دارد
حمله نظامي گسترده و مستقيم ايالات متحده به ايران را منتفي مي‌دانم
ترامپ همچنان به دنبال مذاكره با ايران است
ترامپ در صورت پيروزي در انتخابات تغيير رويكرد ندهد، مذاكره با ايران منتفي خواهد بود
اشتباه ترامپ اين بود كه فكر مي‌كرد مذاكره با ايران كار سختي است
من پيش از اين هم گفته بودم كه اگر دونالد ترامپ با ايران مذاكره نكند، سكته خواهد كرد