ارزيابي بازسازي زلزله بم

زلزله بم فاجعه‌بارترين حادثه طبيعي در ايران طي يك قرن اخير لقب گرفت، پس از زلزله بم، يك نظرسنجي انجام شد كه كيفيت مديريت فاجعه را از ديد مديران عمليات امدادي در منطقه مورد بررسي قرار مي‌داد. يك ماه پس از زلزله 2003 بم، يك پرسشنامه خودگردان براي همه 196 مدير سازمان‌هاي درگير در پاسخ به سوانح ارسال شد. موارد موجود در اين پرسشنامه در مورد كيفيت كلي مديريت بود: مديريت سوانح؛ ساختار قدرت اجرايي؛ كارايي؛ دسترسي به اطلاعات؛ برنامه‌ريزي همكاري بين سازمان‌هاي درگير؛ پشتيباني دولتي و تحقق اهداف و يافته‌ها.  بيشتر مديران درگير در پاسخ به فاجعه زلزله بم 1382 كيفيت كلي مديريت سوانح و دستاوردها را قابل قبول ارزيابي كردند. با اين وجود، همكاري بين سازمان‌هاي درگير، ساختار و دسترسي به اطلاعات كمترين امتياز را به دست آورد.  در تلاش‌هاي پاسخگويي و بازيابي پس از زلزله خلأ‌هاي راهبردي وجود داشت. 34 تيم نجات بين‌المللي از 27 كشور كه در چند روز اول عمليات وارد بم شدند، بر اثر سردرگمي حاكم در چند روز اول فاجعه كار اين تيم‌ها مختل شده بود. چندين وزارتخانه، جمعيت هلال‌احمر، كميته امداد بدون هماهنگي تلاش‌هاي‌شان دستوراتي صادر كردند و در نتيجه مديريت ضعيف، چه بسا در افزايش تلفات موثر بود.  تخليه سريع و دقيق قربانيان و تلفات به بيمارستان‌ها و ساير مراكز درماني به ويژه از طريق فرودگاه بم به فرماندهي سردار شهيد احمد كاظمي به عنوان نقطه اوج براي كاهش مرگ و مير قابل ذكر است. يك مطالعه نشان داد كه نقل و انتقالات انجام شده با دست يا فقط با استفاده از پتو در ساعات اوليه پس از زلزله منجر به بسياري از آسيب‌ها شده است. مركز پزشكي سپاه پاسداران در اولين روز پس از زلزله 7300 مجروح حمل شده را اعلام كرد. ميانگين زمان حمل و نقل به اولين مركز مراقبت پس از نجات، از 7 تا 14 ساعت متغير بوده است.  بازسازي زلزله 1382 بم نيز قابل ارزيابي است، جايي كه 95درصد ساختمان‌هاي داخل شهر بم و بخش بيشتري از مسكن روستايي اطراف -در 10 كيلومتري بم- آسيب ديده يا به ‌طور كلي ويران شدند. علاوه بر اين، سوءمديريت بحران، ايجاد اختلال در زندگي و سرماي زمستان وضعيت را بدتر كرد. ساعت‌ها بعد از زلزله 5/10/ 1382 بم مقامات دولتي از عمق فاجعه بي‌اطلاع بودند. 

دولت تا بعدازظهر زلزله براي يك جلسه اضطراري براي بررسي وضعيت در بم تشكيل جلسه نداد. شوك اصلي در ساعت 26: 05 صبح به وقت محلي رخ داد. بيش از 12 ساعت پس از وقوع فاجعه، دولت در بعدازظهر جمعه فراخوان كمك بين‌المللي صادر كرد.
تلاش‌هاي بازسازي به گفته مسوول برنامه عمران ملل متحد براي مديريت بازسازي سوانح طبيعي در گزارش دو سال بعد از زمين‌لرزه در تاريخ دي ‌ماه 1384 مشخص شد كه، از 20 هزار واحد مسكوني كه بايد در بم احداث مي‌شد، فقط 14 هزار واحد در آن زمان ساخته شده بود، 6 هزار واحد در حال اتمام و همچنين 1700 واحدها در حال ساخت بودند. ظاهرا حداكثر حمايت مالي از هر خانواده با مبلغ 15هزار دلار امريكا (به قيمت آن روز حدود 15 ميليون تومان) براي بازسازي كافي نبود، افراد فقيري كه هنوز كمك نگرفته بودند، در استفاده از وام‌هاي دولتي مردد بودند. بسياري نگران بودند كه آيا مي‌توانند به‌موقع وام‌هاي خود را بازپرداخت كنند يا نه. تا دومين سالروز زلزله بم در دي ماه 1384، حدود 645 ميليون دلار وام و كمك هزينه از طريق بانك‌ها تخصيص داده شده بود. حدود 14 هزار از 42 هزار خانوار وام يا كمك هزينه دريافت كرده بودند.