پايان دوره چهل و پنجمين رييس‌جمهور امريكا
چگونه رقم خواهد خورد؟
بركناري، استيضاح يا سلب اختيار
محمدحسين لطف‌الهي
خروج اوباش طرفدار ترامپ از كنگره پايان راه نيست
آغاز بحران در حزب جمهوري‌خواه
زماني كه دونالد ترامپ به عنوان چهل‌وپنجمين رييس‌جمهور ايالات متحده وارد كاخ سفيد شد، تاجري بود كه چيز زيادي از سياست نمي‌دانست اما تصور مي‌كرد با روش هميشگي خود مي‌تواند از بحران‌هاي پيش‌رو عبور كند. او طي نزديك به 4 سال حضور در كاخ سفيد هيچ چيز را مانعي جدي بر سر راه اجراي تصميمات خود نمي‌دانست و بر اين باور بود كه تكيه زدن بر كرسي رياست‌جمهوري تنها ابرقدرت قرن بيست‌ويكم براي او مصونيتي آهنين ايجاد مي‌كند. عصر روز ششم ژانويه 2021 اما همه چيز براي او تغيير كرد؛ رييس‌جمهوري كه فرمان ترور، تحريم، نقض حقوق بشر و برخورد با مهاجران را صادر مي‌كرد و گزندي متوجهش نبود حالا با عبور از يك خط قرمز فرضي خود را در موقعيتي مي‌ديد كه بايد از تمامي مواضع 8 هفته گذشته خود عقب‌نشيني كند، اختيارات ويژه‌اش را سلب شده ببيند و منتظر برخورد قانوني باشد.
در پي اتفاقات روز چهارشنبه و هجوم هواداران رييس‌جمهور امريكا به ساختمان كنگره، مجلس نمايندگان قصد دارد براي دومين بار و در حالي كه تنها 11 روز تا پايان كار ترامپ باقي مانده، او را استيضاح كند. نمايندگان همچنين در پي آن هستند كه بندي را در طرح استيضاح رييس‌جمهور بگنجانند كه بر اساس آن دونالد ترامپ از حضور در هرگونه شغل دولتي منع مي‌شود و ديگر قادر نخواهد بود در انتخابات رياست‌جمهوري شركت كند. قانون اساسي ايالات متحده به كنگره اجازه مي‌دهد تا پيش از پايان دوره يك رييس‌جمهور را به دلايلي نظير خيانت، ارتشا و ارتكاب جرايم بزرگ يا سرپيچي جدي از قانون بركنار كند.
روز جمعه بيش از 150 نماينده دموكرات طرحي را امضا كردند كه بر اساس آن استيضاح رييس‌جمهور به راي گذاشته خواهد شد. پيش از آن نيز نانسي پلوسي، رييس مجلس نمايندگان و چاك شومر رهبر دموكرات‌هاي سنا هشدار داده بودند در صورتي كه كابينه از بركناري رييس‌جمهور و واگذاري اختيارات به معاون اول بر مبناي متمم 25 قانون اساسي سر باز زند در فرصت اندك باقي‌مانده،كنگره دونالد ترامپ را استيضاح خواهد كرد؛ تصميمي كه برخي جمهوري‌خواهان كنگره نيز از آن استقبال كرده‌اند اما كابينه با آن مخالف است.
استيضاح در قانون اساسي آمريكا پروسه‌اي دو بخشي است كه دشواري‌هاي خاص خود را دارد و حقوقدانان معتقدند اين دشواري‌ها به عمد در قانون گنجانده شده تا استيضاح يك رييس‌جمهور اقدامي آسان و در دسترس نباشد. در بخش نخست، مجلس نمايندگان در خصوص استيضاح راي‌گيري مي‌كند كه به معناي متهم شدن رييس‌جمهور است و نمايندگان وظيفه دارند تا مشخصا اشاره كنند كه رييس دولت دقيقا كدام يك از مواد قانوني را نقض كرده است. اگر اكثريت عادي اعضاي مجلس نمايندگان به متهم شدن رييس‌جمهور راي دهند، مجلس سنا وظيفه دارد فورا اتهامات را با نظارت رييس ديوان عالي بررسي كرده و در پايان در خصوص مجرم بودن رييس‌جمهور راي‌گيري كند. بر اساس اين قوانين بايد دست‌كم دوسوم سناتورهاي حاضر در جلسه عليه رييس‌جمهور راي دهند تا استيضاح نهايي شده و رييس‌جمهور بركنار شود. با توجه به اين موضوع در حال حاضر براي بركناري ترامپ بايد دست‌كم 17 جمهوري‌خواه در سنا با دموكرات‌ها همراه شوند كه امري بعيد و دور از دسترس به نظر مي‌رسد.
نظرات متفاوتي در حزب جمهوري‌خواه پيرامون استيضاح ترامپ وجود دارد. روي بلانت يكي از جمهوري‌خواهان سنا استيضاح ترامپ را با توجه با شرايط كنوني امري «امكان‌ناپذير» توصيف كرده و معتقد است، نانسي پلوسي و چاك شومر با انگيزه سياسي اين استيضاح را كليد زده‌اند اما ليسا موركووسكي سناتور جمهوري‌خواه ايالت آلاسكا مي‌گويد، رييس‌جمهور امريكا بايد فورا از سمت خود استعفا دهد و در صورتي كه حزب جمهوري‌خواه راه خود را از ترامپ جدا نكند، او قطعا آيندهاي با اين حزب براي خود متصور نخواهد شد.
نظرسنجي‌ها نيز نشان مي‌دهد كه شهروندان امريكايي خواستار بركناري فوري رييس‌جمهور هستند. بر اساس نتايج نظرسنجي مشترك خبرگزاري «رويترز» و موسسه «ايپسوس» ۵۷ درصد از امريكايي‌ها معتقدند درپي حمله ترامپ به كنگره امريكا، او بايد هر چه سريع‌تر از مقام خود بركنار شود. از اين بين ۳۰ درصد معتقدند ترامپ بايد با اتكا به متمم ۲۵ قانون اساسي امريكا بركنار شود. ۱۴ درصد ديگر مي‌گويند ترامپ بايد استيضاح شود و ۱۳ درصد ديگر خواستار استعفاي او هستند. همچنين حدود 70 درصد از شركت‌كنندگان در اين نظرسنجي بيان كردند با اقدامات و سخنان تحريك‌آميز ترامپ كه به حمله هواداران او به ساختمان كنگره امريكا منجر شد، مخالف هستند.
تلاش براي سلب اختيارات نظامي
از ديگر تبعات اشغال كنگره براي ترامپ، اقدام نانسي پلوسي در تلاش براي سلب اختيارات نظامي رييس‌جمهور بود. نانسي پلوسي، رييس مجلس نمايندگان امريكا روز جمعه گفت كه درباره جلوگيري از استفاده دونالد ترامپ از كدهاي هسته‌اي با مارك ميلي، رييس ستاد مشترك نيروهاي مسلح امريكا گفت‌وگو كرده است. او افزود كه راه‌هاي «پيشگيرانه» براي جلوگيري از آغاز جنگ از سوي رييس‌جمهوري را كه از وضعيتي «ناپايدار» رنج مي‌برد با مارك ميلي بررسي كرده است. رييس مجلس نمايندگان تاكيد كرد، شرايطي خطرناك‌تر از وضعيت «عدم تعادل رواني» رييس‌جمهوري وجود ندارد. خبرگزاري آسوشيتدپرس به نقل از منبعي آگاه گزارش داده كه رييس مجلس نمايندگان به نقل از رييس ستاد مشترك نيروهاي مسلح به همكاران خود در اين مجلس گفته كه «گام‌هايي براي جلوگيري از حمله هسته‌اي به دستور ترامپ» برداشته شده اما نيويورك‌تايمز تاكيد كرده طي اين تماس تلفني ژنرال مارك ميلي هيچ تعهدي به رييس مجلس نمايندگان نداده است. به نوشته اين روزنامه،گروهي از حقوقدانان معتقدند تا پيش از اعمال متمم 25 قانون اساسي، محكوميت قضايي با به پايان رسيدن فرآيند استيضاح در كنگره هرگونه عدم تبعيت از دستورات فرمانده كل قوا(رييس‌جمهور) تخطي از قانون اساسي محسوب شده و پيگرد قانوني خواهد داشت.
نيويورك‌تايمز همچنين به نقل از برخي منابع در وزارت دفاع نوشته كه از آنها خواسته شده تا دستورات رييس‌جمهور طي 11 روز باقي مانده را اجرا نكنند و طرح اين خواسته عصبانيت مقامات پنتاگون را در پي داشته است. به گفته اين منابع، اينكه رهبران سياسي انتظار دارند كارمندان پنتاگون كاري را كه بايد كابينه يا كنگره به سرانجام برساند انجام دهند، نامعقول و ناشدني است. دو مقام ارشد سابق وزارت دفاع گفته‌اند به‌رغم نارضايتي‌ها از طرح اين درخواست، نشانه‌هايي ديده شده كه برخي مقامات پنتاگون اطلاعاتي را از ترامپ مخفي نگه مي‌دارند تا او دستوري براي اقدام نظامي صادر نكند.
منع حضور در شبكه‌هاي اجتماعي
براي دونالد ترامپ، تبعات حمله به كنگره به همين جا محدود نمي‌شود. مسوولان شبكه اجتماعي توييتر روز جمعه ۸ ژانويه (۱۹ دي) با اعلام اين موضوع كه حساب كاربري رييس‌جمهور امريكا براي هميشه مسدود شده در بيانيه‌اي تاكيد كردند كه پس از «بررسي دقيق» توييت‌هاي اخير اين حساب كاربري و به دليل «خطر تحريك بيشتر به خشونت» اين تصميم را گرفته‌اند. حساب كاربري رييس‌جمهوري امريكا روز چهارشنبه نيز به دنبال هجوم شماري از هواداران افراطي دونالد ترامپ به ساختمان كنگره به مدت ۱۲ ساعت بسته شده بود. در بيانيه توييتر آمده است: «با توجه به وقايع وحشتناك اين هفته، ما روز چهارشنبه روشن كرديم كه تخلفات تازه از قوانين توييتر مي‌تواند به‌طور بالقوه به چنين اقدامي منجر شود.» فيس‌بوك هم روز گذشته گفته بود كه دست‌كم تا پايان مراسم تحليف رياست‌جمهوري امريكا و انتقال قدرت به جو بايدن، حساب كاربري دونالد ترامپ در فيس‌بوك و اينستاگرام را بسته نگه خواهد داشت. چند شبكه اجتماعي ديگر از جمله يوتيوب هم از تصميمات مشابهي در مورد حساب‌هاي كاربري رييس‌جمهوري امريكا خبر داده‌اند. دونالد ترامپ در نخستين واكنش به بسته شدن حساب‌هاي كاربري‌اش در شبكه‌هاي اجتماعي، از قصد خود براي ايجاد «پلتفرم و تريبون» جديد براي انتشار پيام‌هايش خبر داد. در مقابل شركت‌هاي گوگل و اپل به شبكه اجتماعي پارلر كه هنوز دسترسي ترامپ را مسدود نكرده، هشدار دادند كه از ارايه خدمات به اين اپليكيشن خودداري خواهند كرد.
برخي كاربران و رسانه‌ها از اين اقدام به عنوان نقض آزادي بيان از سوي شركت‌هاي بزرگ ياد مي‌كنند، اما گروهي ديگر با توجه به اقدامات ترامپ آن را ضروري مي‌خوانند.
از «Covfefe» تا جنگ هسته‌اي؛ 5 توييت تاثيرگذار ترامپ
يكي از اولين توييت‌هاي ترامپ كه بازتابي جهاني پيدا كرد، دامن زدن او به شايعه‌اي پيرامون محل تولد باراك اوباما بود. ترامپ در آگوست 2012 در توييتي نوشت: «هم اكنون يك منبع بسيار معتبر با من تماس گرفت و خبر داد كه مدرك تولد باراك اوباما در امريكا تقلبي است.»
در 31 مه 2017 ترامپ كلمه‌اي جديد خلق كرد. او نوشت:«با وجود covfefe منفي مداوم رسانه‌ها» هيچ كس متوجه نشد «Covfefe» به چه معناست.
يكي ديگر از توييت‌هاي مشهور ترامپ، تهديد او به استفاده از سلاح‌هاي هسته‌اي بود. ترامپ در ژانويه 2018 نوشت:«كيم جونگ اون، رهبر كره‌شمالي گفته است كه همواره دكمه هسته‌اي آن روي ميزش است. آيا امكان دارد فردي در رژيم تهي و گرسنه كره‌شمالي لطف كند و به او اطلاع دهد كه من هم دكمه هسته‌اي دارم كه بسيار بزرگ‌تر و قدرتمندتر از مال اوست و در ضمن دكمه من كار هم مي‌كند!»
رييس‌جمهور امريكا در توييت ديگري در جولاي 2018 رييس‌جمهور ايران را تهديد كرد. ترامپ خطاب به روحاني گفت: «ديگر هرگز امريكا را تهديد نكن در غير اين صورت پيامدهايي را خواهيد ديد كه كمتر كسي در تاريخ ديده است. ما ديگر آن كشوري نيستيم كه سخنان ناخوشايندي كه بوي مرگ و خشونت مي‌دهد را تحمل كنيم. مراقب باش!»
از ديگر توييت‌هاي مشهور رييس‌جمهور امريكا مي‌توان به واكنش او به اعتراضات عليه مرگ جورج فلويد اشاره كرد. او در توييتي نوشت:«نمي‌توانم بنشينم و تماشا كنم كه چه بر سر شهر مينياپوليس مي‌آيد. يا شهردار چپ افراطي اين شهر كار خود را انجام مي‌دهد و همه چيز آرام مي‌شود يا گارد ملي را اعزام خواهم كرد تا كار تمام شود.»