روايتي از مسير دشوار صلح
آيا ديپلماسي مي‌تواند يمن را به صلح نزديك كند؟
فرستاده ويژه امريكا در امور يمن در مصاحبه‌اي با المانيتور گفت: «عمليات تخليه نفت از يك ابر نفتكش قديمي كه در سواحل غربي يمن لنگر انداخته است، نشان مي‌دهد كه از طريق كاهش تنش در ميان طرف‌هاي درگير اين كشور چه چيزي را مي‌توان به دست آورد.»
به گزارش رصدخانه انديشكده‌ها به نقل از المانيتور، FSO Safer يك كشتي 47 ساله است كه در نزديكي بندر حديده يمن به گل نشسته است. اين كشتي مدت‌هاست كه به عنوان يك بمب ساعتي زيست‌محيطي در نظر گرفته مي‌شود؛ به‌طوري‌كه مي‌تواند در كشوري كه فقيرترين كشور جهان عرب محسوب مي‌شود، ويراني ايجاد كند.
يمن تحت كنترل حوثي‌ها قرار دارد. حوثي‌ها از سال 2015 و از زماني كه اين كشتي زنگ زده را از شركت نفت دولتي مصادره كردند، تعمير و نگهداري انجام نداده و سال‌ها تلاش‌هاي سازمان ملل براي اعزام بازرسان به كشتي را بي‌نتيجه گذاشته‌اند. اين كشتي كه به سرعت در حال پوسيدگي است، اكنون غيرقابل تعمير در نظر گرفته مي‌شود. كارشناسان هشدار دادند كه با نشت آب دريا به داخل موتورخانه اين كشتي و آسيب‌رساني به لوله‌هاي آن بيش از يك ميليون بشكه نفت خام سبك به دريا سرازير مي‌شود. كارشناسان مي‌گويند كه اين لكه مي‌تواند به خطوط ساحلي جيبوتي، اريتره و عربستان سعودي برسد، منابع آب آشاميدني كل منطقه را آلوده كند، ماهيگيري آن را از بين ببرد و يكي از شلوغ‌ترين مسيرهاي كشتيراني تجاري جهان را مختل كند.
در اين رابطه تيم لندركينگ، فرستاده ويژه ايالات متحده در امور يمن گفت: «در اين صورت تلفات جاني انسان‌ها و درياها فوق‌العاده است. نشت نفت در اين مقياس، وضعيت آرام يمن را محو مي‌كند. درك اينكه يمن ديگر در حال جنگ نيست، هنوز براي مردم سخت است.»
يمن در حال حاضر طولاني‌ترين دوره آرامش نسبي خود را از زمان شروع جنگي تجربه مي‌كند كه صدها هزار يمني را كشته و مكررا اين كشور فقير را تا مرز قحطي پيش برده است.
درگيري خونين بين ائتلاف نظامي به رهبري عربستان سعودي و حوثي‌ها تا زمان دستيابي به آتش‌بس با ميانجيگري سازمان ملل در آوريل 2022 به بن بست رسيده بود. آتش‌بس شش ماه بعد از بين رفت، اما طرف‌هاي درگير تا حد زيادي به شرايط پايبند مانده‌اند. در همين چارچوب حوثي‌ها سال گذشته موافقت كردند كه با سازمان ملل متحد براي حذف نفت از كشتي FSO Safer همكاري كنند.
تيم لندركينگ ادامه داد: « فكر مي‌كنم تنش‌زدايي و همكاري صورت‌گرفته فضايي را براي منطقه ايجاد كرد كه يمن را تبديل به نيروي موثري در منطقه بكند.»
هنگامي كه سازمان ملل در سال گذشته همكاري خود با حوثي‌ها را تضمين كرد، لندركينگ و ديويد گرسلي، نماينده سازمان ملل و هماهنگ‌كننده كمك‌هاي بشردوستانه در يمن، براي جمع‌آوري بودجه مورد نياز براي استخراج نفت از Safer و انتقال آن به يك كشتي قابل دريا تلاش كردند. كل عمليات 143 ميليون دلار هزينه خواهد داشت كه در مقايسه با يك پاكسازي بالقوه نفت كه ده‌ها ميليارد تخمين زده مي‌شود، يك قطره در درياست.
جمع‌آوري كمك مالي 121 ميليون دلاري از بيش از 20 كشور و بخش خصوصي، تامين مالي اين مساله را تضمين مي‌كند. ايالات متحده 10 ميليون دلار كمك كرده است. هنوز 22 ميليون دلار ديگر براي انجام كامل اين عمليات پيچيده، از جمله تميز كردن Safer و بكسل كردن آن براي بازيافت نياز است.
پس از ماه‌ها، تيمي از كارشناسان بين‌المللي روز سه‌شنبه هفته گذشته مرحله اول يعني تخليه نفت Safer به كشتي ديگري كه توسط سازمان ملل خريداري شده بود را آغاز كردند.
وينا علي خان، محقق يمن در گروه بين‌المللي بحران، تلاش ديپلماتيك منجر به انتقال نفت Safer را درسي براي ساير مسيرهاي مذاكره با هدف حل‌و‌فصل جنگ 9 ساله در يمن توصيف كرد. علي خان گفت: «اين مساله، نمونه خوبي براي نشان دادن اهميت گفت‌وگو و سفر مداوم به صنعا براي ديدن نتايج مطلوب است.»
اين عمليات سه ماه پس از آن انجام شد كه يك هيات سعودي از صنعا پايتخت تحت كنترل حوثي‌ها بازديد كرد. در آن زمان، هانس گروندبرگ، فرستاده ويژه سازمان ملل در امور يمن، گفت‌وگوها را در نزديك‌ترين وضعيت براي رسيدن به سوي صلح پايدار از زمان آغاز جنگ دانست.
اين مذاكرات پس از توافق عربستان با ايران با ميانجيگري پكن در ماه مارس روند سريع‌تري به خود گرفته است. لذا اين اميد وجود دارد كه يمن به سوي آرامش گام بردارد.
به رغم نزديكي ايران و عربستان سعودي و ساير نشانه‌هاي پيشرفتي كه مشاهده مي‌شود، از جمله مبادله زندانيان در ماه آوريل بين حوثي‌ها و دولت يمن، هيچ پيشرفتي در مذاكرات عربستان و حوثي‌ها كه بر سر پرداخت حقوق بخش دولتي و ساير مسائل به بن بست رسيده است، حاصل نشده است.
در اين ميان خوش‌بيني بيشتر براي رسيدن به صلح پايدار در يمن با كنار گذاشتن ساير جناح‌ها از جمله دولت يمن و شوراي انتقالي جنوبي مورد حمايت امارات از مذاكرات بين حوثي‌ها و عربستان در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. لندركينگ مي‌گويد كه يك گفت‌وگوي فراگير مورد نياز است و اميدوار است كه گفت‌وگوهاي رياض و حوثي‌ها بتواند راه را هموار كند. لندركينگ گفت: «در پايان، ما معتقديم كه توافق سعودي‌ها و حوثي‌ها بر سر موضوعات كليدي، معادل صلح در يمن نيست. بايد گفت‌وگوي يمني-يمني آغاز شود.»