دست رد اكثريت به پيشنهاد «ريش سفيدي» اقليت

احسان بداغي/ تشكيل كميسيون ويژه بررسي برجام مجلسي‌ها را وارد چالش سياسي جديدي كرده است. چالش بر سر تركيب اين كميسيون. مجموعه‌اي كه هر چند معلوم نيست جايگاه حقوقي‌اش در جريان تصويب برجام چه خواهد بود اما هر چه هست مي‌تواند تريبوني وسيع براي موافقان و مخالفان توافق هسته‌اي باشد. دو فراكسيون اصلي مجلس يك هفته بعد از طرح تشكيل اين كميسيون درباره چينش مهره‌هاي پارلماني پشت تريبون هسته‌اي مجلس به نتيجه نرسيده‌اند. فراكسيون اكثريت در يكي از آخرين تحولات پيشنهاد اقليت براي انتخاب 15 عضو كميسيون ويژه به شيوه «ريش سفيدي» را رد كرده است. همزمان اما طيف اقليت مجلس كه صف اصلي منتقدان توافق هسته‌اي محسوب مي‌شوند تلاش‌هاي موازي را براي دست و پا كردن تريبون‌هاي جديد كليد زده‌اند. از جمله ورود كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس به موضوع بررسي تحقيق و توسعه بعد از توافق وين است. كميسيون آموزش به لحاظ تركيب سياسي خود زاويه‌دارترين مجموعه تخصصي مجلس با دولت محسوب مي‌شود. از ميان 25 عضو اين كميسيون 17 نفر با حضور در ليست جبهه پايداري وارد مجلس شده‌اند و همين هم كميسيون آموزش را به لحاظ تركيب سياسي در كنار كميسيون فرهنگي قرار مي‌دهد كه وضعيتي كاملا متفاوت با ديگر كميسيون‌ها دارند.

پيشنهادي براي ريش‌سفيدي

مجلس در حالي براي تشكيل كميسيون ويژه بررسي برجام دورخيز داشته كه هنوز مشخص نيست مسير تصويب برجام در تهران از ميدان بهارستان بگذرد. مهر تاييد شوراي عالي امنيت ملي زير توافقي كه روز 23 تير در وين به دست آمد، مي‌تواند مهره تصويب توافق را از دست مجلس بگيرد و نقش آن را در روند اجراي برجام به سطح نظارت محدود كند. نظارتي كه البته طبق قانون «الزام دولت به حفظ دستاوردهاي هسته‌اي» شوراي عالي امنيت ملي هم در آن دخيل خواهد بود و به تنهايي مجلسي‌ها در اين باره مسووليت و اختيار ندارند. اما در مجلس حتي بر سر همين موضوع هم اختلاف جدي وجود دارد. طيف نمايندگان منتقد دولت تا اينجا اصلا زير بار اين موضوع نرفته‌اند. همين‌طور كه نگاهي جدي به 15 كرسي كميسيون ويژه بررسي برجام دارند، كميسيوني كه عمر آن شايد در بهترين حالت به سه ماه برسد و البته اختياري هم براي تصميم‌گيري خاصي نداشته باشد. اما تريبون خوبي براي برخي مخالفت‌خواني‌ها خواهد بود. كمتر از 24 ساعت بعد از تصويب پيشنهاد تشكيل اين كميسيون رايزني‌هاي روساي دو فراكسيون سياسي مجلس با هم آغاز شده بود كه تا اينجا بي‌نتيجه مانده است. بهروز نعمتي، عضو شوراي مركزي فراكسيون رهروان درباره پيشنهادات مطرح و دلايل بن‌بست در گفت‌وگوهاي دو فراكسيون به «اعتماد» مي‌گويد: «فراكسيون اصولگرايان تا اينجا پيشنهادي براي ارايه ليست نامزدهاي كميسيون ويژه داده كه به نظر ما به هيچ عنوان قابل قبول نيست. آنها پيشنهاد داده‌اند كه تيمي از روسا و اعضاي اصلي دو فراكسيون در يك جلسه 15 نفر را به عنوان نامزد نهايي تعيين و به صحن علني معرفي كنند». پاسخ فراكسيون رهروان اما به گفته بهروز نعمتي پاسخي كاملا منفي به اين پيشنهاد بوده است؛ «ما در فراكسيون رهروان نمي‌توانيم نظر اعضا و مجمع عمومي را ناديده بگيريم و اجازه دهيم كه چند نفر به صورتي غيردموكراتيك و قيم مآبانه براي تمام مجلس تصميم بگيرند. بنابراين ما هر تصميمي كه بگيريم بايد با دخالت مستقيم مجمع عمومي فراكسيون باشد و اين شرط ما براي همكاري با مجموعه اصولگرايان در جريان تشكيل اين كميسيون ويژه است».

بازي باهنر در تيم هواداران توافق

البته محمدرضا باهنر هم در نشست خبري ديروز خود به نوع ديگري همين موضوع را مطرح كرد. جايي كه او گفت: «چند روز پيش يك جلسه با حضور لاريجاني و حدادعادل داشتيم تا بررسي كنيم چطور بايد اين مساله را مديريت كرد. البته قرار نيست ما يك تصميم بگيريم و آن را به نمايندگان مجلس تحميل كنيم؛ چراكه نمايندگان صاحب حقوقي هستند.» اشاره باهنر به «تحميل» برخي تصميمات به نمايندگان در جلسه مد نظر او مي‌تواند ناظر به همان پيشنهادي باشد كه بهروز نعمتي از آن سخن مي‌گويد. با اين توصيف احتمالا جريان تشكيل اين كميسيون ويژه با رقابتي دوباره بين دو مجموعه سياسي مجلس همراه خواهد بود. البته با قيد اين مساله كه از سخنان روزهاي اخير محمدرضا باهنر مي‌توان اين‌گونه برداشت كرد كه او فعلا در اين يك موضوع همراهي به مراتب بيشتري با طيف معتدل و نزديك به دولت در مجلس دارد. او ضمن اينكه حمايت‌هاي مشخصي از توافق هسته‌اي داشته در موضع‌گيري اخير خود به دو نكته اساسي اشاره كرده است؛ اول ارجحيت تصميم شوراي عالي امنيت ملي به تصميم مجلس و دوم هم لزوم هماهنگي مجلسي‌ها با اين شورا. اين يعني اينكه باهنر به عنوان رهبر سياسي طيف سنتي مجلس فعلا در كنار هواداران دولت و معتدلان بازي خود را پي مي‌گيرد. او در بزنگاه‌هاي مختلفي نشان داده كه مي‌تواند حداقل بين 50 تا 60 نماينده از فراكسيون رهروان را با خود همراه كند و بازي فعلي او در كنار لاريجاني اجازه چرخش اين نمايندگان به سمت طف منتقد دولت را نخواهد داد. مهم‌تر از اين البته تقسيم‌بندي‌اي است كه باهنر براي پخش كردن صندلي‌هاي كميسيون ويژه بين طيف‌هاي مختلف مطرح مي‌كند؛ «ما مي‌خواهيم در كميسيون ويژه تركيبي داشته باشيم كه چند نفر از فراكسيون رهروان، چند نفر از فراكسيون اصولگرايان و چند نفر از فراكسيون اصلاح‌طلبان در آن حضور داشته باشند و تركيب كميسيون كاملا جامع بسته شود. » اشاره او به نقش اصلاح‌طلبان در اين كميسيون، در حالي كه تعداد آنها در مجلس در بهترين حالت به اندازه تعداد انگشتان دو دست است، مي‌تواند نشان از تلاش و تمايل او براي چينش تركيبي متمايل و موافق با نتيجه مذاكرات باشد. او البته جمله‌اي نيز در پايان سخنان خود آورده كه مي‌توان بوي تهديد طيف اقليت را هم از آن شنيد؛ «ممكن است تلاش‌هاي ما به ثمر نرسد و يك فراكسيون با اكثريت خود بيايد و اكثريت كميسيون ويژه را تشكيل دهد». همه مي‌دانند فراكسيون اكثريت مجلس فراكسيون رهروان است كه قبلا بهروز نعمتي فته بود تمايل دارد تا ليست خود را با مشاركت اصلاح‌طلبان مجلس تنظيم كند. اين جمله باهنر براي طيف اقليت مجلس اين معنا را خواهد داشت كه يا با كليت موضوع كنار بياييد يا ما تمام تلاش خود را مي‌كنيم كه جايي در اين كميسيون ويژه نداشته باشيد.

اقليت به دنبال تريبون‌هاي هسته‌اي

طيف هواداران توافق در مجلس چندان نگران اين نيستند كه موفق به كسب اكثريت كرسي‌هاي اين كميسيون ويژه نشوند. نگراني‌ آنها بيشتر از اين است كه منتقدان سرسخت توافق بتوانند با گرفتن تعدادي هر چند اندك از صندلي‌هاي اين مجموعه زميني جديد براي بازي خود به دست بياورند. همين موضوع هم نقطه تقابل و به عبارت دقيق‌تر برخورد دو فراكسيون مجلس است تا آنها را بيش از پيش از يكديگر دور كند. فراكسيون اصولگرايان به وضوح در روزهاي اخير نشان داده كه تا چه اندازه مترصد گرفتن و ساختن تريبون‌هاي جديد براي اعلام مخالفت با توافق هسته‌اي است. تاكتيك وارد كردن كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس به پروسه بررسي‌ تحقيق و توسعه صنعت هسته‌اي يكي از ابتكارهاي جديد آنها بوده كه حالا مشغول استفاده از آن هستند. نمونه‌اش موضع‌گيري ديروز اين كميسيون بلافاصله بعد از جلسه مشترك با عباس عراقچي و كمالوندي است. جايي كه عليرضا سليمي از «ابراز نگراني اعضاي كميسيون آموزش مجلس نسبت به ابهامات متن برجام» خبر داده است. حتي كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي به عنوان مجموعه اصلي و تخصصي مجلس براي بررسي توافق هسته‌اي با وجود اينكه برخي از اصلي‌ترين چهره‌هاي منتقد مذاكرات همچون جوادكريمي قدوسي را در تركيب خود دارد، بعد از دو جلسه مشترك با مذاكره‌كنندگان ايراني اينچنين موضعي نگرفته است. اين تازه نخستين جلسه كميسيون آموزش در رابطه با بررسي تحقيق و توسعه صنعت هسته‌اي بوده و با توجه به تركيب اين كميسيون كه اكثر اعضاي آن از منتقدان توافق هسته‌اي هستند، بعيد نيست در روزهاي آينده ابراز نگراني‌ها و موضع‌گيري‌هاي منفي از اين دست رو به افزايش بگذارد.

بازگشت به صف‌كشي‌هاي سه سال پيش

با اين توصيف‌ها تاثير توافق هسته‌اي تا اينجاي كار اينگونه بوده كه خط‌كشي‌هاي سياسي مجلس بعد از اينكه در سه سال گذشته به دفعات تغيير كرد، يك بار ديگر به وضعيتي برگشته كه ياددآور روزهاي آغاز به كار مجلس نهم است. بعد از روي كار آمدن دولت يازدهم فراكسيون اقليت به دو نيم تبديل شد؛ نيمي كه با رهبري لاريجاني و مديريت كاظم جلالي به سمت دولت متمايل گشت و نيمه ديگري كه با هدايت باهنر به سمت منتقدين دولت گشت. حالا حداقل موضوع هسته‌اي باعث شده تا موضع‌گيري‌هاي طيف سنتي رهروان با رهبري باهنر بعد دو سال دوباره به مواضع طيف معتدل اين فراكسيون با محوريت لاريجاني شبيه شود. هر چند شايد هنوز هم در برخي موضوعات ديگر خط شكاف در اين فراكسيون ادامه پيدا كند اما حداقل در محدوده فضاي مذاكرات و توافق هسته‌اي، هواي سياسي مجلس بسيار شبيه هواي روزهاي اول تشكيل ان است. جايي كه خط فراكسيون رهروان و اصولگرايان فرسنگ‌ها با هم فاصله داشت.