هجدهمين نمايشگاه بين‌المللي گردشگري تهران نيز روز جمعه به پايان رسيد؛ اما پرسش‌هاي اساسي درباره ميزان اثرگذاري و كارآمدي آن همچنان پابرجاست. آيا اين رويداد توانسته است نقشي تعيين‌كننده در توسعه صنعت گردشگري ايران ايفا كند، يا فقط به محفلي تكراري براي ديدارهاي سالانه و جلسات داخلي تبديل شده است؟
نمايشگاهي بين‌المللي، اما با حضور محدود خارجي‌ها!- يكي از چالش‌هاي مهم اين نمايشگاه، استفاده از عنوان «بين‌المللي» است. انتظار مي‌رود كه يك رويداد با اين نام، ميزبان شركت‌هاي معتبر خارجي، سرمايه‌گذاران بين‌المللي و برندهاي تأثيرگذار در صنعت گردشگري باشد. بااين‌حال، حضور كشورهاي خارجي در اين دوره، به چند غرفه از سفارتخانه‌هاي محدود، ازجمله قطر و اندونزي، تقليل يافت. اين مساله نشان‌دهنده آن است كه نمايشگاه گردشگري نه‌تنها نتوانسته بستري موثر براي تعاملات بين‌المللي ايجاد كند، بلكه به‌تدريج در حال تبديل شدن به يك رويداد داخلي با تمركز بر ايران‌گردي است.
كاهش جذابيت براي فعالان داخلي- از سوي ديگر، روند نزولي حضور شركت‌هاي مطرح گردشگري داخلي در اين نمايشگاه، زنگ خطري جدي است. بسياري از كسب‌وكارهاي معتبر اين حوزه، ديگر انگيزه‌اي براي شركت در اين رويداد ندارند.
اين وضعيت سوالاتي اساسي را مطرح مي‌كند: آيا سياست‌گذاري‌هاي نمايشگاه در راستاي حمايت از فعالان اين صنعت طراحي شده است؟ چرا بسياري از برندهاي مطرح، نمايشگاه را فضايي غيرجذاب و فاقد ارزش اقتصادي ارزيابي مي‌كنند؟ اگر اين روند ادامه يابد، آينده اين نمايشگاه چه خواهد شد؟
نمايشگاه يا جشنواره‌اي محلي؟
يكي از بخش‌هاي پررنگ نمايشگاه هر سال، حضور غرفه‌هاي متعدد از استان‌هاي مختلف ايران است كه به معرفي جاذبه‌هاي گردشگري، فرهنگ و غذاهاي محلي مي‌پردازند. هرچند اين بخش براي بازديدكنندگان عمومي جذابيت بسيار زيادي دارد، اما آيا نبايد نمايشگاه گردشگري بيشتر بر جذب سرمايه‌گذاران، معرفي ظرفيت‌هاي ايران به بازارهاي جهاني و ايجاد فرصت‌هاي تجاري متمركز باشد؟ بهتر نيست كه چنين برنامه‌هايي در قالب نمايشگاه‌هاي تخصصي فرهنگي برگزار شوند و نمايشگاه گردشگري، رويكردي حرفه‌اي‌تر و اقتصادي‌تر اتخاذ كند؟
ضعف در برنامه‌ريزي و نبود داده‌هاي شفاف
نبود برنامه‌ريزي مناسب، فقدان هماهنگي ميان بخش‌هاي مختلف و كمبود خلاقيت در برگزاري نمايشگاه، از جمله مشكلاتي است كه باعث شده اين رويداد به‌جاي يك نمايشگاه تخصصي، بيشتر به محلي براي تفريح و گردش عمومي مردم تبديل شود. نكته قابل‌تأمل ديگر اين است كه تاكنون هيچ گزارش رسمي و شفافي از ميزان تأثيرگذاري نمايشگاه، تعداد مشاركت‌كنندگان واقعي، ميزان سرمايه‌گذاري‌هاي جذب‌شده و تأثير آن بر رونق اقتصادي صنعت گردشگري كشور منتشر نشده است. بدون چنين داده‌هايي، سنجش اثربخشي اين رويداد در عمل غيرممكن خواهد بود.
اولويت‌هاي مهم‌تر در توسعه گردشگري ايران
در شرايطي كه گردشگري ايران با چالش‌هاي جدي مانند كاهش ورود گردشگران خارجي، مشكلات اقتصادي و موانع امنيتي مواجه است، آيا اولويت‌هاي مهم‌تري براي توسعه اين صنعت وجود ندارد؟ شايد به‌جاي برگزاري نمايشگاهي كه خروجي اقتصادي آن مشخص نيست، بايد سياست‌هايي نظير بهبود زيرساخت‌هاي گردشگري، افزايش كيفيت خدمات، تسهيل فرآيندهاي ورود گردشگران خارجي و ايجاد امنيت و امكانات بهتر در اولويت قرار گيرند.
نمايشگاه گردشگري؛ فرصتي از دست رفته؟
بدون‌شك نمايشگاه بين‌المللي گردشگري تهران اين ظرفيت را دارد كه به رويدادي تأثيرگذار در سطح منطقه تبديل شود، اما مشروط بر آنكه از حالت نمادين و تشريفاتي خارج شده و به بستري واقعي براي توسعه اقتصادي و جذب سرمايه‌گذاري بدل گردد. در غير اين صورت، اين نمايشگاه بيش از آنكه محركي براي پيشرفت گردشگري كشور باشد، صرفا به يك گردهمايي داخلي و ويتريني پُرزرق‌وبرق تبديل خواهد شد كه تأثير آن بر آينده صنعت گردشگري ايران، در هاله‌اي از ابهام باقي مي‌ماند.
اميد كه صنعت گردشگري ايران دوباره رونق بگيرد و باعث رشد و شكوفايي اقتصادي ايران عزيزمان شود.
كارشناس ارشد گردشگري