مهشيد ستوده/ پاسخي با استناد به يك «وصيت». يادگار 43 ساله حضرت امام نمي‌خواهد شانه خالي كند. مردي كه از 23 سالگي‌اش شد مرد شماره يك صيانت از انديشه‌ها و آثار جدش، حالا 20 سال پس از فقدان پدر، گويا از مرحله حساس يك تصميم‌گيري مهم عبور كرده است. وصيت پدربزرگش به پدر را يادآوري مي‌كند و مي‌گويد اگر نياز باشد مسووليتي را قبول كند، شانه خالي كردن غلط است. يادگار 43 ساله حضرت امام ؛ مردي كه فقه مي‌داند و شعر مي‌سرايد، فلسفه را هم مي‌فهمد و هر آنچه در فقه و اصول و فلسفه نگاشته پيرامون آرا و نظريات جدش بوده است. تعداد دوستدارانش در هر دو جناح كم نيستند، افراطيون كه سخنراني‌اش را بر هم زدند، تعداد متاسفين زياد بود و از مراجع تقليد گرفته تا مقام معظم رهبري ابراز تاسف كردند. اطرافيانش مي‌گويند هنوز هم براي پدربزرگش بغض مي‌كند. او همان است كه به توصيه جدش هم راه طلبگي را رفت. گفته است اگر روحاني نمي‌شد روزنامه‌نگار مي‌شده است اما به توصيه جدش عمل كرد. يادگار امام كه اين روزها بسياري دل به نخستين مسووليت سياسي او در نظام بسته‌اند تلويحا اعلام كرد كه اگر لازم باشد، مي‌آيد. آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني نزديك به يك ماه پيش از سيد حسن خميني دعوت به كانديداتوري در انتخابات مجلس خبرگان رهبري كرده بود او اما پاسخي نداده بود. اطرافيانش مي‌گفتند او بيشتر در پي تحصيل در حوزه است و علاقه‌اي به حضور در مناصب سياسي ندارد. با اين حال تعداد دعوت‌كنندگان هر روز بيشتر مي‌شود و انگار حسن خميني به مرحله «لزومي» كه روزي جدش در گوش پدر يادآوري كرده بود نزديك‌تر مي‌شود. درست در روزهاي مبارزات انقلابي در اول مرداد ماه سال 51 در شهر قم به دنيا آمد. پس از اخذ ديپلم بنا بر سفارشات مداوم حضرت امام و پدرش در سال 1368 تحصيلات حوزوي خود را شروع مي‌كند و چهار سال بعد يعني يك‌سال قبل از فوت مرحوم سيد احمد خميني رسما به لباس روحانيت ملبس مي‌شود. وي ابتدا در مدرسه رضويه و مدرسه كرماني‌ها مقدمات را خوانده و از سال 1372 به تحصيل در سطوح عالي مي‌پردازد و تمام اين مدت را در منزل پدر بزرگ خود يعني مرحوم سلطاني طباطبايي (قده) و تحت‌نظر ايشان مي‌گذراند.
تدريس خارج اصول سيدحسن خميني از سال تحصيلي 90ـ1389 شروع شده و هم‌اكنون در محل مدرسه دارالشفاي قم ادامه دارد و كلاس درس وي از كلاس‌هاي پررونق حوزه قم است. حاصل تلاش‌هاي سيد حسن در امر تحقيق و پژوهش، كتاب‌هايي نظير«مباني فقهي تنظيم خانواده»، «ده مقاله»، «دليل راه» و كتاب ارزشمند «فرهنگ جامع فرق اسلامي» است كه حاصل تلاش 10 ساله ايشان در زمينه فرق و نحله‌هاي اسلامي است. سيد حسن خميني (س) از سال 1373 و به دنبال درگذشت پدر عهده‌دار توليت حرم مطهر و موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني شد. او، به‌طور معمول روزهاي چهارشنبه تا عصر جمعه را به اين امر مهم مي‌پردازد و بعد از مرحوم سيداحمد آقا معمولا پنجشنبه شب‌ها نماز مغرب و عشا را در حرم مطهر حضرت امام خميني(س) اقامه مي‌كند.
خميني جوان در جامه اجتهاد
سيدحسن خميني تنها در «جماران» سكني ندارد، بلكه در كوچه‌پس‌كوچه‌هاي شهر مذهبي قم نيز گام برمي‌دارد و بر مناسبات پيچيده اين بيت و آن بيت اشراف دارد. اگر تا ديروز حايل سياست مانع از اين مي‌شد كه پدر و پدربزرگش به قم سر بزنند و با اين عالم و آن عالم به گفت‌وگو بنشينند، اما اكنون او اين فاصله را حس نمي‌كند؛ چرا كه سيدحسن هيچ عنوان و سمت سياسي در اختيار ندارد، شاگرد شاگردان «آيت‌الله خويي» است و حتي از علماي مستقل از حكومت نيز مستقيم و غيرمستقيم در فقه و اصول سود جسته است. امروز نواده امام در قم است تا آرزوي پدربزرگش را به واقعيت مبدل و حوزه قم را بيش از پيش درك كند. نزديك به 30سال از هجرت دايمي امام از قم به تهران گذشته است كه سيدحسن پاي در مسير بازگشت گذاشته و از جماران به قم رفته و بيشترين ايام هفته را در اين شهر به بحث و تدريس مي‌پردازد. او اما هم اينك گام در وادي تازه‌اي گذاشته است. او پنج سال پيش، تدريس خارج از اصول فقه را در حوزه علميه آغاز كرد. در تعريف حوزويان تدريس اين درس به‌منزله نيل به اجتهاد تلقي مي‌شود. سيدحسن خميني در خانه پدري خود در كوچه‌پس‌كوچه‌هاي خيابان صفاييه (شهدا) قم زندگي مي‌كند. پنج روز هفته را در قم به تحصيل و تدريس مي‌گذراند و دو روز پاياني هفته را به تهران مي‌رود تا به رتق و فتق امور حرم امام و موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني و بيت امام‌راحل بپردازد. خميني جوان بيش از ۱۲ سال است كه هر روز صبح در كلاس آيت‌الله سيد‌علي محقق‌داماد حاضر مي‌شود. يك دوره كامل خارج اصول پاي درس ايشان حاضر شده است و علاوه بر شركت در درس خارج فقه مشغول بازنگري و تنظيم تقريرات اصولي ايشان است. وي يكي از مستشكلين اصلي درس محسوب مي‌شود. سيدحسن خميني در مباحث علمي اهل تعارف نيست و بدون محابا اشكال مي‌كند. آيت‌الله سيد‌علي محقق‌داماد هم با صراحت بيشتري به اشكالات او پاسخ مي‌دهد. خميني جوان از اين جهت بي‌شباهت به عموي خويش مرحوم آيت‌الله سيد مصطفي خميني نيست. نقل است كه شهيد آيت‌الله سيد مصطفي خميني بدون در نظر گرفتن هيچ محذوري به استادش امام خميني اشكال مي‌كرد و حتي گاهي صداي اين دو به قدري بلند مي‌شد كه گويي با هم دعوا مي‌كنند. مشابه همين تعامل استاد و شاگرد را در اشكال كردن اين نوه امام و استادش آيت‌الله محقق داماد مي‌توان ديد. نوه امام همچنين در آثار و مقالات علمي خود سعي كرده از مرزبندي‌ها و خط قرمزهاي رايج در وادي سياست گذر كند و اين‌گونه خط‌كشي‌ها را در وادي علم و انديشه دخالت ندهد. «ده مقاله» در كنار بيش از يك دهه تدريس نويسنده‌اش در سطوح مقدماتي و عاليه حوزه علميه قم، مي‌تواند محك خوبي براي ارزش‌گذاري بر توان علمي و نيز متدهاي تحليلي نواده امام باشد. بدون اين دو مولفه نمي‌توان به شناخت جامعي از شخصيت اثرگذار اين چهره جوان عالم دين و سياست دست يافت.
يادگار امام و ترجيح «اخلاق» بر «سياست»
سيد حسن خميني علاوه بر اينكه مسووليت حفاظت از آثار حضرت امام را دارد يك عزم جدي براي محافظت از انديشه‌هاي او و تحريف تفكرات جدش هم دارد. در تمام اين سال‌ها هر جا كه قدمي در اين مسير برداشته شده است وارد شده، موضع گرفته و انتقاد كرده است. از خرافه بيزار است و در همه اين سال‌ها يك عزم جدي داشته است تا ياران جدش را فراموش نكند، با آنها مشورت كند و نشست و برخاست داشته باشد. مجموعه رفتارهايي كه باعث شده تا حرف سيد سحن خميني در خاندان خميني حرف برتر باشد. يك‌بار در يك گفت‌وگو در هشت سال پيش جمله‌اي طلايي گفت. تاكيد كرد كه « ما براي امام نبايد متولي تعيين كنيم.» او اما يك نامه مهم هم در سال 88 خطاب به رياست سازمان صدا و سيما نوشت. درست جايي‌كه از نگاه او انديشه‌هاي حضرت امام را مورد تحريف قرار داده بود. يادگار امام در اين نامه جملات مهمي داشت و نوشت: «برنامه‌اي تحت عنوان شاخص در تلويزيون پخش مي‌شود و به گونه‌اي غير صادقانه و تحريف‌آميز، شخصيت جامع عارف كامل و مهربان و رهبري مقتدر امام خميني (س) را مخدوش نموده است. جامعه جوان امروز ما به وسيله آنچه در اين برنامه پخش مي‌شود، شخصيت واقعي امام را نمي‌شناسد و تنها با شخصيت دست ساخته صدا و سيما آشنا مي‌شود كه متاسفانه فرسنگ‌‌ها با حقيقت امام كه به فرموده رهبري انقلاب همه هويت جمهوري اسلامي است، فاصله دارد. » سيد حسن خميني اما در اين سال‌ها بيشتر از هر چيز ديگري بر اعتدال و وحدت تاكيد داشته است. سخنراني يك هفته پيش او را به ياد بياوريم كه از رواج دروغگويي در جامعه هشدار داده بود. يادگار 43 ساله حضرت امام بيش از سياست به اخلاق توجه داشته است و شايد همين توجه او است كه باعث شده بسياري او را كانديدايي مناسب براي انتخابات مجلس خبرگان رهبري بدانند تا نتيجه اين انتخابات تغيير كند. آنجا كه سخنراني‌اش در حرم حضرت امام را افراطي‌ها نيمه كاره گذاشتند به گفته اطرافيان نه‌تنها ناراحت نشد بلكه خوشحال شد كه مشخص شده است راه امام از راه افراطي‌ها جدا شده است.
اگر لازم باشد كاري انجام دهم شانه خالي كردن غلط است
اما اعلام آمادگي سيدحسن خميني براي انتخابات مجلس خبرگان در ديداري كه او با اصلاح‌طلبان استان مازندران داشت عنوان شد. ديداري كه در آن او با توصيه به وحدت ميان گروه‌ها، اظهار داشت: همه گروه‌هايي كه با هم كار مي‌كنند نبايد انسجام خود را از دست بدهند؛ لذا تفرق و تشتت ايجاد نكنيد و بدانيد كه هر حركت سياسي در سطح ملي، استاني و شهري احتياج به ايثار دارد و اگر كسي ببيند كه ديگري مي‌تواند كاري را بهتر انجام دهد، بگذارد كه او كار كند. وي با اشاره به وصيت امام راحل به يادگار گرامي‌شان مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمين حاج سيد احمد خميني، يادآور شد: امام به ابوي ما وصيت كردند كه «نمي گويم در جمهوري اسلامي كاري را قبول نكن، اگر لازم شد همه كار بكن و هر مسووليتي را قبول كن؛ اما اگر ديگران هستند بگذار آنها انجام دهند». بنابراين، اگر روزي لازم شد كه من كاري را انجام دهم در اينجا شانه خالي كردن كار غلطي است، زيرا مصلحت‌سنجي شخصي و عافيت‌طلبي با انديشه امام و آرمان‌هاي ما سازگار نيست. سيد حسن خميني تصريح كرد: وقتي عده‌اي جان و مال خود را در راه انقلاب فدا كردند، در صورت لزوم انسان بايد در اين مسير آبرو و همه سرمايه خود را در طبق اخلاص بگذارد، ولي اگر كساني هستند كه مسووليت را بهتر انجام دهند، بگذاريم آنها انجام دهند. حالا با اعلام آمادگي تلويحي سيد حسن خميني براي انتخابات مجلس خبرگان معلوم مي‌شود كه احتمال كانديداتوري او آن هم در پاسخ به درخواست يكي از نزديك‌ترين و اصلي‌ترين ياران جدش بالا رفته است. از ماه‌ها پيش كه هنوز حسن خميني براي اين انتخابات همين اعلام آمادگي تلويحي را هم نداشت حاميان او تخمين مي‌زدند كه در صورت كانديداتوري نوه حضرت امام او راي اول مجلس خبرگان رهبري را كسب مي‌كند؛ مجلسي كه شايد با حضور چهره‌اي همچون سيد حسن خميني با چهره‌هاي جوان‌تر ديگري نيز آغاز به كار كند. حسن خميني محبوبيت هر دو جناح را دارد. مي‌گويند تصوير عيني 20سالگي جدش است و محبوبيتش به دليل موضع‌گيري‌هاي سال‌هاي خيرش بيشتر هم شده است. حال بايد ديد كه سيد حسن خميني چقدر احساس نياز به حضور در انتخابات مجلس خبرگان مي‌كند.
حافظه تاريخي ايرانيان را تقويت كنيم
او در اين ديدار با اشاره به شعار «استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي» به عنوان شعار بنيادين انقلاب اسلامي، اظهار داشت: استقلال، همان آزادي در بعد ملي است و آزادي نيز استقلال در بعد فردي است زيرا اگر كسي نتواند به ديگري زور بگويد او آزاد است و اگر دولتي هم بخواهد مقابل دولت‌هاي ديگر آزاد باشد، مستقل خواهد بود. وي افزود: استقلال و آزادي با يكديگر ملازمت ندارند، زيرا ممكن است دولتي مستقل باشد اما مردم آن آزاد نباشند كه نمونه آن حكومت اتحاد جماهير شوروي در تاريخ معاصر است. يادگار امام با اشاره به فرازهاي مختلف تاريخ ايران كه نمايانگر عدم‌وجود آزادي و استقلال در جامعه و حكومت ايران است، گفت: در كوتاه‌مدت ممكن است مردم نسبت به نبود آزادي حساس نشوند، اما در دراز‌مدت متوجه خلأ آن خواهند شد. سيد حسن خميني اما از يك خصلت بزرگ ايراني‌ها انتقاد كرد. خصلتي به نام عدم داشتن حافظه تاريخي كه يادگار امام مي‌گويد اگر تقويت نشود انسان ممكن است برخي ادوار را بازهم تجربه كند. وي با توصيه به احزاب و مجامع سياسي براي مطالعه تاريخ معاصر افزود: برخي مي‌گويند ملت ايران حافظه تاريخي ندارد؛ بايد اين حافظه را تقويت كنيم و در اين راستا تاريخ ايران و دست كم 200 سال اخير را مطالعه كنيد، زيرا ممكن است انسان برخي ادوار را فراموش كند و بخواهد دوباره آنها را تجربه كند. سيدحسن خميني با بيان اينكه اگر بخواهيم برخي اشتباهات تاريخي را مجددا تكرار كنيم دچار گسست نسلي مي‌شويم، تصريح كرد: نسل‌هاي جديد نبايد بدون مطالعه دقيق، نسل‌هاي قبل را متهم به بي‌عرضگي يا سوء‌نيت كنند، بلكه بايد بررسي كنند كه برخي آرمان‌ها و اهداف آيا اساسا در آن دوران غيرممكن بوده يا اينكه مجريان ناتواني داشته است؟ يادگار امام تاكيد كرد: همان‌طور كه بارها گفته‌ام نبايد به يك شيء كاريكاتوري نگاه كرد و بايد توجه داشت كه اسلام كاريكاتوري، امام كاريكاتوري را هم به همراه خواهد داشت. وي گفت: اگر تناسب‌هاي دروني يك مكتب و سيستم فكري به هم بريزد، آن مكتب ديگر مشكل‌گشا نبوده و دردي را دوا نمي‌كند. لذا اگر تفكري در دست عده‌اي بد تفسير شد، مشكل از آن فكر نيست بلكه ايراد از تفسير‌كنندگان آن است.
امسال چشم‌ها به شجاعت و ايستادن بر حقوق مردم در همه عرصه‌هاست
سيدحسن خميني اما در يك ديدار مهم ديگر با استاندار و مديران اجرايي استان تهران در حسينيه جماران از اهميت موضوع «اميد» در جامعه گفت و اظهار داشت: يكي از بزرگ‌ترين دستاوردهاي دولت فعلي، موضوع اميد است كه در كلمات ديروز رهبر معظم انقلاب هم مطرح بود. به گزارش جماران، وي افزود: ممكن است برخي تصور كنند اميد امر ساده‌اي است در حالي كه اميد يك واقعيت بسيار مهم، ارزشمند و شايد كم‌نظير در زندگي مردم است و مي‌توان گفت بزرگ‌ترين كار هر حاكميتي اين است كه جامعه خود را با اميد توام كند. يادگار امام در همين زمينه به بيان يك تمثيل پرداخت و گفت: دو نفر زنداني كه پرونده يكي از آنها به هيات عفو رفته و ديگري منتظر اجراي حكم اعدام است، با وجود آنكه شرايط يكساني از نظر غذا، خوابگاه و شرايط محيطي دارند اما يكي از آنها با شوق و شعف به خواب مي‌رود و ديگري از شدت اضطراب خواب به چشمانش نمي‌رود؛ زيرا يكي از آنها سرشار از اميد و ديگري پر از يأس است. وي تصريح كرد: اگر كسي بتواند به فرد، خانواده، جامعه و ملتي اميد دهد نشاط عجيب و غريبي را پديد آورده است كه باعث حركت و كار در آنها مي‌شود، اما اگر كسي به هر علتي يأس بپراكند، جامعه را از توانمندي‌هاي بالقوه و بالفعل خود جدا مي‌كند.
اميدوار نگه داشتن مردم نخستين وظيفه حكومت‌هاست
سيدحسن خميني افزود: فردي كه اميد دارد، توانش براي تبديل توانايي‌هاي بالقوه به بالفعل بيشر مي‌شود اما انسان مايوس همان توانمندي‌هاي فعليت‌يافته خود را نيز از دست مي‌دهد. سيد حسن خميني تاكيد كرد: اميدوار نگه داشتن مردم، كاشتن بذر اميد و خالي كردن دل‌ها از يأس، نخستين وظيفه حكومت‌هاست و در اين صورت جامعه خودش به حركت در مي‌آيد. وي با تقدير از فعاليت‌هاي دولت تدبير و اميد اظهار داشت: اميد اگر تنها دستاورد دوستان ما در دولت بود بسيار ارزشمند بود؛ چه رسد به آنكه در حوزه‌هاي مختلف كارهاي بزرگي در كشور انجام گرفته است. وي خطاب به حاضران در جلسه ادامه داد: انسان بايد از افتادن به ورطه عجب و خودبزرگ‌بيني پرهيزكند زيرا آغاز انحراف و اضمحلال روحي است و همچنين از ريا دوري كند؛ شما مسوولان بايد نيت خود را پاك كنيد و كارهاي بزرگ صورت‌گرفته را به مردم بگوييد. وي تاكيد كرد: اميد دستاورد بزرگي در جامعه است كه بايد آن را پاسداري كرد، زيرا باعث نشاط، حركت اجتماعي، توانمندي و غرور ملي مي‌شود. وي تاكيد كرد: همه سر سفره مردم نشسته‌ايم و مسوولان اگر كاري براي آنها مي‌كنند اداي دين به جامعه كرده‌اند و منت به گردن كسي ندارند. وي اظهار داشت: بايد اميد را با بيان حقايق كارهايي كه در جامعه انجام شده، به مردم القا كرد و به آنها گفت وظيفه ما بوده است كه اين كارها را انجام دهيم و اگر جايي هم كوتاهي شده است از آنها بخواهيم كه ما را ببخشايند. سيدحسن خميني در پايان با اشاره به فعاليت‌هاي استانداري تهران گفت: امسال چشم‌ها به همت، عزم و شجاعت و ايستادن بر حقوق مردم در همه عرصه‌هاست كه اميد است در اين مجموعه شاهد آن باشيم.