قربانگاه منا

    يزدان مرادي/  «20 سال صبر كرده بود تا تجربه شيرين حج تمتع را بچشد اما حالا تنها تصويري كه از حج برايش باقي مانده، لحظه تلخ كشته شدن ده‌ها دوست و آشنايش است. پيرمرد 65 ساله پيش از آنكه زير دست و پاي زايران وحشت زده در منا از حال برود با چشم خود ديد كه ده‌ها نفر از هم كارواني‌هايش در سيل عظيم حجاج مدفون شدند. ساعتي بعد وقتي چشم باز كرد خود را در كنار جنازه‌هايي ديد كه لباس احرام روي آنها را براي هميشه پوشانده بود. پسر او به «اعتماد» مي‌گويد پدرش  پس از 24 ساعت از وقوع حادثه، تماس گرفت و خبر سلامتي‌اش را  به او داد.اوبه سختي مي‌تواند جنازه كشته شده‌هاي حادثه كه تا ساعت‌ها روي زمين افتاده بودند را از ياد ببرد.»
ساعت 8:45 صبح پنجشنبه گذشته ازدحام جمعيت در مراسم رمي جمرات در سرزمين منا، دست كم 2000 كشته و هزاران مصدوم برجاي گذاشت كه سهم كاروان ايراني از اين آمار 131 كشته و 65 مصدوم (تا ساعت 21 ديروز) است. اين در حالي است كه هنوز از وضعيت 366 زاير ايراني خبري در دست نيست و تلاش‌ها براي پيدا كردن آنها همچنان ادامه دارد. سعيد اوحدي، رييس سازمان حج و زيارت ايران كه پس از وقوع حادثه مسووليت اطلاع‌رساني درباره آن را به عهده دارد، با اشاره به وخامت اوضاع هفت نفر از مصدومان ايراني درباره آخرين جزييات حادثه گفت: «تا 24 ساعت پس از حادثه، ارتش عربستان تمام دسترسي‌ها به مراكز درماني را قطع كرد اما از صبح جمعه چهار كميته براي بررسي ميداني آخرين وضعيت زايران ايراني فعال شدند و كار يافتن 366 مفقود شده را آغاز كردند.» به گفته اوحدي از 85 مصدوم ايراني حادثه 50 نفر در بيمارستاني ايراني و 35 نفر ديگر در بيمارستان‌هاي عربستان بستري‌اند كه حال هفت نفر از آنها وخيم است. با اين حال اين آمار بدون احتساب شرايط 366 مفقود ايراني حادثه است كه احتمال مي‌رود با مشخص شدن وضعيت‌شان بر تعداد كشته يا مصدومان كاروان ايراني افزوده شود.  از «حضور سر زده وزير جنگ عربستان از منا همزمان با حضور ميليون‌ها زاير براي رمي جمرات» به عنوان علت اصلي وقوع حادثه ياد شده است. روزنامه لبناني الديار با اشاره به اين موضوع نوشته است: «لحظاتي قبل از حادثه وزير جنگ عربستان همراه 200 نيروي امنيتي و 150 مامور پليس  براي به جا آوردن رمي جمرات به منا رفت كه براي حفظ امنيت او، هنگام بازگشت يكي از گذرگاه‌هاي عبوري حجاج بسته و همين موضوع باعث ازدحام جمعيت و كشته شدن حجاج شد.» همزمان رسانه‌ها از زبان تعدادي از حجاج به شرح حادثه پرداخته‌اند. دو نجات‌يافته به آسوشيتدپرس گفته‌اند حادثه زماني روي داد كه دو موج پرجمعيت حجاج در محل حادثه از روبه‌رو با يكديگر برخورد كرده و به هم كوفته شدند. عبدالله لطفي، حاجي 44ساله مصري، درباره اين حادثه مي‌گويد: «من ديدم عده‌اي با برخورد با كساني كه روي ويلچر بودند به زمين افتادند و پشت سر آنها عده بيشتري با برخورد به افراد زمين‌خورده، روي زمين افتادند. آدم‌ها در آن زمان از روي هم بالا مي‌رفتند تا بتوانند نفس بكشند.» لطفي مي‌گويد: تصادف دو گروه از انسان‌ها هرگز نبايد روي مي‌داد و در اين باره «هيچ آمادگي» در بين مسوولان سعودي حاضر در صحنه وجود نداشت. اسماعيل حمبا، حاجي 58‌ساله نيجريه‌اي، در توصيف زمين خوردن افراد و لگدكوب شدن آنها مي‌گويد: «اين صحنه واقعا ترسناك بود.»
در لحظات ابتدايي وقوع حادثه اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهور دستور تشكيل فوري ستادي ويژه در وزارت امور خارجه براي بررسي حادثه و كمك به زايران ايراني را صادر كرد. همزمان با اعلام سه روز عزاي عمومي در كشور نيز كاردار سفارت عربستان به وزارت امور خارجه احضار شد. وزارت بهداشت ايران نيز براي اعزام تيم‌هاي تخصصي به عربستان و پذيرش مصدومان حادثه اعلام آمادگي كرد. حجت‌الاسلام علي قاضي‌عسگر، سرپرست حجاج ايراني نيز در واكنش به اين حادثه از تلاش‌ها براي يافتن مفقودان ايراني خبر داد و گفت: «هنوز اطلاع دقيقي از وضعيت زايران مفقودشده نداريم اما اعلام آمار مفقودان به هيچ‌وجه به معناي فوت آنها نيست. او از حادثه با عنوان «فاجعه‌اي بزرگ» ياد كرد و علت آن را ضعف عربستان در اداره مراسم حج دانست و گفت: «اگر جلوي عبور مردم را نمي‌بستند قطعا اين حادثه با اين عمق و وسعت اتفاق نمي‌افتاد.» اشاره قاضي عسگر نيز به بستن يكي از گذرگاه‌هاي عبوري حجاج در مراسم رمي جمرات از سوي مقامات امنيتي و پليس عربستان هنگام بازديد وزير جنگ اين كشور از منا است كه تاكنون از آن به عنوان علت اصلي وقوع حادثه ياد مي‌شود. همان علتي كه حرف‌هاي نجات‌يافتگان حادثه نيز بر آن صحه مي‌گذارد. يكي از آنها مردي 70 ساله است كه كشته شدن مدير كاروان خود را به چشم ديده. او مي‌گويد: «داشتيم مسيرمان را مي‌رفتيم. خيلي جمعيت زياد بود. ناگهان همه به سمت هم هجوم آوردند. من مدير كاروان‌مان را ديدم كه در چندقدمي من زير مردم رفت و خفه شد. او يكي از 11 كشته كاروان مازندران بود. من خودم را به سمت نرده‌ها رساندم و نجات پيدا كردم. پس از 24 ساعت با خانواده‌ام تماس گرفتم. آنقدر اوضاع خراب است كه همه دنبال گمشده‌هاي‌شان مي‌گردند.» هرچند مسوولان ايراني از تلاش بي‌وقفه براي يافتن مفقودان حادثه خبر داده‌اند اما خانواده حجاج در هول و هراس سرنوشت عزيزان خود قرار دارند. احسان كه پدرش پس از 24 ساعت پيدا شد اما شوهر خاله دامادش همچنان جزو مفقودان حادثه است به «اعتماد» مي‌گويد: «پدر، مادر و شوهر‌خاله دامادم پس از سال‌ها انتظار به حج تمتع رفتند اما الان شوهر خواهرم مفقود شده و ما هيچ اطلاعي از وضعيت او نداريم. خانواده‌اش هرچقدر با گوشي‌اش تماس گرفتند جوابي نداده و چشم آنها به سايت‌ها و تلويزيون خيره مانده تا شايد خبري از او شود. آنها تازه داشتند فكر مي‌كردند چطور از پدرشان استقبال كنند كه اين اتفاق افتاد.» پدر احسان نيز جزو مفقودان حادثه بود كه پس از 24 ساعت پيدا شد. او مي‌گويد: «ما نمي‌دانستيم اين اتفاق در حج افتاده. نخستين‌بار مادرم از عربستان تماس گرفت و خبر حادثه را به من داد. صدايش نمي‌آمد. تا گفت «نگران نباشيد، ما سالم هستيم» تماس قطع شد. وقتي خبر را از تلويزيون شنيديم آنقدر نگران شديم كه مدام به گوشي مادر و پدرم زنگ مي‌زديم اما آنها جواب نمي‌دادند. مديران كاروان‌شان هم كه زنده مانده بودند مي‌گفتند داريم دنبال‌شان مي‌گرديم تا اينكه ساعت شش بعدازظهر جمعه مادرم گوشي را برداشت و گفت پدرم حالش خوب است اما شوهرخواهرم و دو نفر ديگر از دوستان‌مان مفقود شده‌اند. پدرم به من گفت اوضاع خيلي خراب است و مرده‌ها تا چند ساعت پس از حادثه روي زمين مانده بودند. او مي‌گفت يكي از ديوارهاي محل عبوري‌شان هم ريخته بود و باعث شد تا همه با ترس به سمت هم هجوم بياورند. پدرم مي‌گفت آنقدر ازدحام جمعيت بالا بود كه هركسي سعي مي‌كرد خودش را نجات دهد. كاروان‌ها با هم قاطي شده بودند. اميدواريم شوهر خاله دامادم زنده باشد.» همزمان با ادامه عمليات امدادرساني به مصدومان و تلاش‌ها براي يافتن مفقودان حادثه، اسامي هر 366 زاير ايراني از تلويزيون ايران اعلام شده است. مفقوداني كه خانواده‌هاي‌شان پاي تلفن منتظرند تا شايد با يك زنگ، «اميد» به زندگي‌شان بازگردد اما شايد همين زنگ آنها را «سياهپوش» عزيزي كند. آنها نمي‌دانند بايد خود را براي آذين‌بندي خانه آماده كنند يا عزا...