عيدي كه عزا شد
فريد مدرسي٭
عيدي كه عزا شد
بعد از حادثه سقوط جرثقيل، فاجعه پريروز، با شرايطي كه به وجود آمده بود، حادثه‌اي كاملا قابل پيش‌بيني بود. طبيعي است در شرايطي كه صدها هزار نفر در خياباني به صورت فشرده در حركت هستند، خيابان را دوطرفه مي‌كنند و تمام خروجي‌ها را مي‌بندند، بايد منتظر چنين حوادثي هم بود. گرماي طاقت‌فرساي هوا به همراه نبود آب خوردن باعث شده بود تا ديروز خياباني كه محل عبور زايران براي مراسم «رمي جمرات» بود، به قربانگاه زايريني از سراسر دنيا تبديل شود.
از سويي آنچه ما روز پنجشنبه در مراسم مذكور شاهد بوديم نمادي بود از بي‌برنامگي و بي‌تجربگي و نابلدي متوليان امر در كشور عربستان سعودي. به عنوان مثال چرا نبايد در جايي كه دماي هوا به بالاي 50 درجه مي‌رسد و صدها هزار نفر انسان در صفوف به‌شدت به‌هم‌فشرده به سختي در حال حركت هستند، آبي براي خوردن يافت شود؛ شايد بد نباشد كه بدانيد ماموران عربستاني تنها ابزارشان براي خنك كردن مردم، بطري‌هاي آب نيم‌ليتري بود كه سه سوراخ روي در آنها زده بودند و آب را روي سر حجاج مي‌ريختند؛ عملي كه شايد در نگاه اول بيشتر به يك كمدي شبيه است تا اقدام امدادي. از سويي وقتي كه فردي روي زمين مي‌افتاد هيچ يك از ماموران تلاشي براي نجات او نمي‌كردند.
چرا تنها وسايل امدادي بايد در حد چند آمبولانس باشد و هيچ خبري از ديگر ابزارهاي امدادي چون هليكوپتر نباشد؟ واقعيت اين است كه در فاجعه منا، نيروهاي پزشكي تنها وقتي وارد عمل مي‌شدند كه فرد رو به موت مي‌افتاد. فقط در اين صورت بود كه ماموران يا نيروهاي حاضر ممكن بود به كمك زاير بدحال بيايند و وي را به بيمارستان منتقل كنند. درحقيقت به نظر مي‌رسد نيروهاي عربستاني، به‌شدت نسبت به حوادث رخ‌داده در اين مراسم بي‌تفاوت بودند. اين مساله مي‌تواند دليل چندباره‌اي باشد براي اينكه عربستان به عنوان كشوري كه يكي از بزرگ‌ترين نمادهاي جهان اسلام در آن قرار دارد و هرساله پذيراي خيل عظيمي از زايران از سراسر جهان است، بايد يا شيوه‌اي جديد را براي مديريت حج در پيش گيرد يا كشورهاي اسلامي دست به‌دست هم دهند و خود، خواستار دخالت درمديريت اين بزرگ‌ترين مراسم معنوي جهان اسلام شوند.
نكته بعدي ترسي بود كه ظاهرا مسوولان عربستان از انتشار هرگونه اخباري در اين زمينه داشتند. اين ترس به حدي بود كه تا چند ساعت بعد از حادثه، امكان ارتباط با مسوولان ايراني و پزشكان نبود و به آنها نيز اجازه ورود به محل حادثه را نمي‌دادند. حتي به تيم ديپلماتيك ايران نيز اجازه دخالت داده نمي‌شد. همين امر باعث شده بود تا منطقه «مشعر منا» روز پنجشنبه به قربانگاهي واقعي براي مردم تبديل شود. چه بسيار بودند جنازه‌هايي كه لخت و عريان در مسير، ساعت‌ها افتاده بودند و ماموران عربستاني حتي حاضر نبودند پوششي را روي آنها بيندازند. ديروز «منا» پر بود از صحنه‌هاي ضجه‌هاي مادران و فرزنداني كه يا همسر يا پدر خود را از دست داده بودند يا آنها را گم كرده بودند.
افرادي كه عيدشان به عزايي واقعي بدل شده بود. درهمين زمينه شنيده مي‌شود كه ديروز نماينده وليعهد و نماينده بيت رهبري با يكديگر ملاقاتي داشته‌اند و به بررسي ابعاد مختلف اين رخداد پرداخته‌اند. اما در مجموع تاكنون دولت عربستان به هيچ عنوان جوابگوي فاجعه‌اي كه رخ داده نبوده است. موضع ديگر واكنش‌هاي بين‌المللي در قبال حوادثي است كه در عربستان رخ مي‌دهد. اينكه چرا افكار عمومي و عوامل بين‌المللي نسبت به چنين حوادثي بي‌تفاوت هستند، خود سوالي است كه جاي تامل بسيار دارد. شايد دليل اين امر اين باشد كه اولا دولتمردان غربي دغدغه‌اي براي رعايت حقوق بشر در عربستان ندارند و از سويي كشورهاي منطقه هم تلاشي نمي‌كنند تا خود در اداره مراسم حج دخيل باشند
. بدين‌ترتيب همه‌چيز به عربستان و مسوولان آن ختم مي‌شود. به هر تقدير شايد اين حادثه فرصت مناسبي باشد براي تغييري اساسي و اصلاح وضعيت موجود در برپايي مراسم حج. آنچه مسلم است اينكه اين‌گونه حوادث تبعات روحي و رواني بسيار بدي را در بين مسلمانان در مورد عربستان برجا مي‌گذارد؛ آثاري كه حتي به اعتقاد بسياري از كارشناسان باعث خواهد شد تا در 10 سال آينده، شاهد كاهش شديد تعداد زايران به عربستان باشيم. مگر آنكه تغيير رويه‌اي جدي در روند برگزاري اين مراسم حاصل شود. ٭ روزنامه‌نگار حاضر در مراسم فاجعه حج